"Creating Hitler’s Germany" vertelt het verhaal van Duitslands nederlaag in 1918 en 1945 en hoe Hitlers megalomanie uitmondde in een internationale tragedie. Op basis van primaire bronnen werpt Tim Heath een nieuw licht op het verloop van de Eerste en Tweede Wereldoorlog en welke rol sociale en politieke factoren hierin speelden. Middels interviews, briefwisselingen en memoires volgt de lezer enkele individuen wier levens door toedoen van de Duitse agressor nooit meer hetzelfde zouden zijn.

Tim Heath is erin geslaagd om persoonlijke verhalen te vertellen zonder daarbij het historische verloop van het begin van de 20ste eeuw uit het oog te verliezen. Eén van deze verhalen is dat van Werner en Hilde Kohlman, een Hamburgs koppel uit de arbeidersklasse. Ooit zouden ze trouwen en een gelukkig leven tegenmoet gaan, tenminste zo dachten ze. Het lot besliste anders. Op 28 juni 1914, de dag dat aartshertog Franz Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije vermoord werd, veranderde hun leven voorgoed. Een combinatie van persoonlijke omstandigheden, onzekerheid en plichtsbesef leidde er namelijk toe dat Werner zich in 1915 vrijwillig aanmeldde bij de Duitse landmacht.

De ernst van de Eerste Wereldoorlog wordt voor het eerst duidelijk in de gecensureerde brieven die Werner met zijn geliefde Hilde uitwisselde tijdens zijn diensttijd. In deze brieven beschreef Werner hoe de Duitse landmacht de Franse en Britse linies naderde en hoe verschrikkelijk het lijden aan de frontlinie was. Toch schreef hij ook dat de oorlog in de loopgraven soms best rustig kon zijn. Zo rustig, dat een van Werners kameraden op een zekere dag besloot om zonder periscoop bovengronds een kijkje te nemen. Net voordat een vijandelijke sniper hem dodelijk raakte, zei hij: "Het is hier zo vredig, het lijkt net alsof we helemaal niet in oorlog zijn, nietwaar?"

Werners avontuur als infanterist zou niet veel later eindigen. In 1916 kwam hij nabij Verdun in een storm van artillerievuur terecht. Hij werd geraakt door een ontploffende granaat, waarschijnlijk afkomstig van een zware houwitser. Hoewel de oorlog op 11 november 1918 tot een einde kwam, zou Werner de rest van zijn leven kreupel blijven.

Naast een duidelijke verhaallijn weet Heath een zeer levendig en gedetailleerd beeld van de Tweede Wereldoorlog weer te geven. Zo benadert het boek het conflict eerst geografisch om vervolgens het chronologische verloop van de oorlog te schetsen. Het land dat als eerste aan bod komt is Polen, als slachtoffer van de Duitse Blitzkrieg.

Over de aanval op Polen op 1 september 1939 vertelt Heath dat de Poolse luchtmacht zowel op het gebied van technologie als strategie door de Luftwaffe overtroffen werd. Het Poolse verzet was fanatiek, maar dit bleek niet bestand te zijn tegen de kracht van de Messerschmidts en Stuka-duikbommenwerpers, noch tegen de gecoördineerde invasie van de Duitse grondtroepen. Volgens de Duitse veteraan Karl Heinz Lutz maakten ze zich helemaal geen zorgen over Polen. Frankrijk, dat was de échte vijand.

Met name de paramilitaire Volksdeutscher Selbstschutz maakte zich schuldig aan oorlogsmisdaden in Centraal- en Oost- Europa, en steunde de Gestapo, de Schutzstaffel (SS) en de Sicherheitsdienst (SD). Ze vocht actief tegen de Polen. Sommige slachtoffers werden levend begraven, moeders en kinderen werden tezamen doodgeschoten. Heath bemachtigde een rapport van een Duitse soldaat over een dergelijk voorval in de Poolse stad Swiecie. Hierin stond geschreven: "Het eerste wat ik mij herinner zijn ratten die van de lijken aten […]. Het was een meelijwekkend zicht, die kleine lichamen van doodgeschoten kinderen." Volgens Heath zijn nog veel leden van de Volksdeutscher Selbstschutz in leven. Hij vraagt zich af of ze spijt hebben van hun daden. De oorlog komt hierdoor ineens wel heel dicht bij.

Niet alleen de Polen, maar ook de Britten boden groot verzet tegen de Duitsers. In reactie op de nazi-agressie in Europa werd in 1938 de British Expeditionary Force (BEF) voorbereid op een mogelijke oorlog met Duitsland in Frankrijk en de Lage Landen. De Duitse invasie van Frankrijk (Fall Gelb) begon op 10 mei 1940. Ook hier viel de Luftwaffe eerst aan, gevolgd door Duitse tank- en infanterie-eenheden. Gefreiter Karl Lutz vocht tegen de Fransen bij de Maginotlinie, een opeenvolging van betonnen fortificaties, obstakels en wapens die de Fransen reeds vanaf 1930 geïnstalleerd hadden om de Duitsers af te schrikken. Maar in plaats van deze linie te doorkruisen, gingen de Duitsers eromheen. Lutz schreef hierover dat hij 25 juni 1940, de dag dat de Duitsers de Fransen versloegen, voor altijd zou herinneren. Dat de Duitsers de neutraliteit van België hadden aangetast, kon hem niet schelen.

Ook Engeland kwam zwaar onder vuur te liggen. Hitler wist dat hij de Britten moest verslaan om zijn ambities waar te maken. De nieuwe premier van Groot-Brittannië, Sir Winston Churchill, zou echter geen concessies doen. Op 10 juli 1940 begon de Slag om Engeland, een invasie bestaande uit vier fasen van luchtaanvallen. Omwille van de grote beschikbaarheid aan informatie zet Heath dit onderwerp bewust niet verder uiteen. In plaats daarvan belicht hij enkele ooggetuigenverslagen. Een daarvan is dat van onderofficier Karl Retschild, een Duitse Heinkel-boordschutter. Toen hij na het bombardement op Coventry over de stad vloog en de door de Duitsers aangerichte vuurzee zag, dacht hij: "God, help die mensen daarbeneden." Ondanks dood en destructie in Engeland, bleven de Britten vechten. Maar op het offensief van 1944-1945 en de Vergeltungswaffen was echter niemand voorbereid.

Een andere case die Heath bespreekt is de Duitse bezetting van Noorwegen die op 9 april 1940 begon. Het land bleek vanuit strategisch oogpunt erg belangrijk te zijn voor de Duitsers, en werd overgenomen door een soort van nepregering: het Reichskommissariat Norwegen. Noorwegen werd zelfs het meest gefortificeerde land tijdens de Tweede Wereldoorlog, met een ratio van één Duitse soldaat voor elke 8 Noren. Maar het verzet van de Noorse bevolking bleef groot. Dit blijkt onder andere uit het ingrijpende verhaal van Peter Weiss, een Duitse soldaat die in 1940 in de buurt van Oslo gestationeerd werd. Peter leerde er ‘Ingrid’ kennen, en werd hopeloos verliefd. Deze liefde zou echter niet lang duren.

Net als de oorlog in het westen belicht dit boek het oostfront vrij nauwkeurig. Toch wordt de nadruk ook in dit hoofdstuk vooral op verslagen van ooggetuigen gelegd.

Ondanks het Molotov-Ribbentroppact besloot Hitler de Sovjet-Unie in 1941 binnen te vallen. Operatie Barbarossa was een aanval die de Sovjets niet hadden geanticipeerd. Maar hoewel het de grootste landinvasie in de militaire wereldgeschiedenis zou worden, bleef het zowel in termen van materiaal als mankracht een grote gok. Veel verschillende factoren speelden bovendien een rol in het verloop van de oorlog, zo vertelt Heath. Naarmate de invasie vorderde werden de weercondities steeds killer en werd het gevecht steeds brutaler. Dit blijkt ook wel uit een memoire van Waffen-SS-soldaat Herbert Schiller. Zijn sectie spaarde niemand.

In Rusland wordt ook de rol van Alexander Kohlman, de zoon van de eerder genoemde Werner en Hilde Kohlman, duidelijk. Hij werd als soldaat van de Waffen-SS naar het oostfront gestuurd, waar hij een dagboek bijhield. Hierin schreef hij onder andere dat zijn eenheid zich richting een groot gevecht bewoog. Hiermee verwees Alexander naar de Slag om Kursk, waar Alexanders SS-Panzer-Division Das Reich deel uitmaakte van een tankbataljon. Ze had als doel om de Sovjet-linies ter hoogte van Prokhorovka te doorbreken. Alexander was ervan overtuigd dat zij als grote winnaar zouden eindigen. Maar Alexanders tank werd zwaar beschadigd door antitankwapens en zou nooit zo ver komen. De grote strijd waar hij over schreef, mondde uit in een groot verlies. Veel van zijn vrienden zouden nooit meer thuis komen.

Eén onderwerp dat het boek thematisch belicht is de holocaust. Heath doet dit door zich te richten op wat er zich afspeelde in kampen zoals Bergen-Belsen, Buchenwald, Belzec, Sobibor, Treblinka en andere plaatsen van massavernietiging. Volgens Heath werkten de meesten van het kamppersoneel vrijwillig in dergelijke kampen. Karl, een voormalig kampbewaker, was zo iemand. Over het doden van de gevangenen vertelde hij dat het niet uitmaakte of je ze met je eigen handen, met je schoenen of een wapen doodde, of dat je hen eten of water afnam. Uiteindelijk eindigde elke methode met de dood, en dat is wat telde.

Toch bekijkt Heath het onderwerp ook van de andere kant. Katrina Roth, een Duitse vrouw die korte tijd in Auschwitz werkzaam was, werd onvrijwillig ooggetuige van de gruwelen van de holocaust. Ook zij werd getekend voor het leven. Met het verhaal van Katrina wordt de lezer eraan herinnerd dat ook gewone Duitsers het slachtoffer werden van de concentratiekampen. Bovendien waren niet alleen Duitsers daders: ook de Sovjets maakten zich schuldig aan de vernietiging van vele levens. Toch liet vooral het verhaal van de Sovjet-majoor Lieniev Ivavanhovich een diepe indruk achter. Hij trof het concentratiekamp te Treblinka aan nadat de Duitsers het hadden ‘vernietigd’. Ze lieten het achter alsof er nooit iets was gebeurd. Volgens Ivavanhovich dachten de Duitsers dat ze goed hun best gedaan hadden om het kamp te verbergen. Toch konden ze volgens hem minstens één ding niet verbergen, en dat was de geur van de dood.

Het boek eindigt in 1945, wanneer het grote leed eindelijk voorbij is. In het laatste hoofdstuk gaat Heath dieper in op het moment dat de Duitsers territorium ten voordele van het Rode Leger beginnen te verliezen. In deze periode werden zowel Duitse militairen als burgers in heel Duitsland gedood. Heath stelt hier de vraag naar de definitie van genocide, en sluit het boek af door een vergelijking te maken tussen de holocaust en het bombardement op Dresden in februari 1945. Hij vraagt of een misdaad minder crimineel is, wanneer de schaal dat ook is. Het boek mag hiermee dan wel tot een einde zijn gekomen, de lezer blijft met voldoende stof tot nadenken achter.

"Creating Hitler’s Germany" maakt duidelijk welke interne en externe elementen verantwoordelijk waren voor de toename van extremisme in Duitsland in de periode 1914-1945. Heath weet de lezer te boeien door een balans te vinden tussen de grote lijnen van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog en persoonlijke verhalen. Hierdoor geeft de auteur een genuanceerd beeld weer zonder daarbij ook maar één keer in herhaling te vallen. Het boek is duidelijk voor een breed publiek geschreven en leest prettig weg.