- ABC-oorlogvoering
- Strijd met Atoom-, Bacteriologische- en/of Chemische wapens.
- ABDACOM
- Afkorting voor "American, British, Dutch and Australian Command". Dit was de samenvoeging van de strijdkrachten van de Verenigde Staten, Groot Britannië, Nederland en Australië in het Verre Oosten aan het einde van 1941 met als doel een gebundelde strijd tegen de Japanse invasies. Dit samenwerkend commando werd opgericht op 28 december 1941 en stond onder bevel van de Britse General Archibald Wavell. Het is nooit tot een echte samenwerking gekomen omdat de ondergeschikte bevelhebbers van de verschillende deelnemende naties nooit onder zijn bevel kwamen te staan, maar onder het bevel vanhun eigen legerleiding bleven functioneren. Nadat men de stirjd tegen Japan als verloren moest beschouwen met het verlies van Singapore, Nederlands-Indië en de Filippijnen, werd ABDACOM op 25 februari 1942 weer opgeheven.
- Abschnitt
- Aanduiding van een district van de Sturmabteilung (SA) of de Schutzstaffel (SS).
- Abteilung
- Maakte meestal deel uit van een Regiment en bestond uit een aantal Kompanien. De Abteilung was de kleinste eenheid die individueel kon opereren en zichzelf kon handhaven. In theorie bestond een Abteilung uit 500 - 1.000 man.
- Abwehr
- Term voor de Duitse militaire inlichtingendienst tijdens WOI en WOII. Vanaf 1935 onder leiding van Admiraal Wilhelm Canaris. De organisatie vond zichzelf vaak in strijd met andere geheime diensten zoals de SD en de Gestapo. Onder admiraal Canaris tijdens WOII vaak een bron van samenzweringen tegen het Nazi-regime totdat in 1943 enkele vooraanstaande leden van de Abwehr in een samenzwering tegen het regime actief werden. Toen deze samenzwering in april 1943 werd opgerold werd de Abwehr onder curatele gesteld van Himmler. Na de moordaanslag op Hitler in 1944 werd Canaris van zijn functie ontheven en werd de Abwehr opgeheven. De samenzweerders en Canaris werden vervolgd en in 1945 in concentratiekamp Flossenburg geëxecuteerd.
- Achterhuis
- De plaats waar Anne Frank, een Amsterdams joods meisje en haar familie onderdoken tijdens de Duitse bezetting. In juli 1942 trekken ze in dit achterhuis van een kantoor aan de Prinsengracht. Samen met de familie Frank doken ook de familie van Pels en Fritz Pfeffer hier onder. Op 4 augustus 1944 werd het achterhuis binnengevallen door de Duitsers nadat de familie Frank is verraden. Door wie ze zijn verraden is nog steeds onbekend. Van alle onderduikers overleefde alleen vader Frank. Lees meer...
- Air Interception (AI)
- Algemene Engelse term voor radar-apparatuur in nachtjagers om vijandelijke vliegtuigen te lokaliseren.
- Air to Surface Vessel (ASV)
- Algemene Engelse term voor radar-apparatuur in vliegtuigen om schepen en zich boven water bevindende duikboten op te sporen.
- Aktion 1005
- Duitse geheime operatie om de sporen van massavernietiging in het oosten uit te wissen. De lijken van de slachtoffers van de Einsatzgruppen en vernietigingskampen werden opgegraven uit massagraven en vervolgens verbrand. De operatie stond onder leiding van SS-Standartenführer Paul Blobel.
- Aktion Erntefest
- "Operatie Oogstfeest". Codenaam voor de Duitse operatie om in de herfst van 1943 alle nog overgebleven Joden in het district Lublin te liquideren. Het was een reactie op Joodse daden van verzet in het Generalgouvernement zoals de opstanden in Sobibor en Treblinka. De operatie begon op 3 november 1943. Binnen een tijdsbestek van enkele dagen werden naar schatting 42.000 Joden vermoord.
- Aktion Reinhard
- Codenaam voor de geheime operatie van de nazi's om de Joden uit het Generaalgouvernement om te brengen in de vernietigingskampen Belzec, Sobibor en Treblinka in Polen. De operatie wordt soms ook Aktion Reinhardt of Einsatz Reinhard(t) genoemd. Lees meer...
- Allgemeine-SS
- De civiele tak van de Schutzstaffel (SS). De tegenhanger van de Allgemeine-SS was vanaf 1939 de Waffen-SS (de militaire tak van de SS). De Allgemeine-SS vormde het ruggengraat van de organisatie en vanuit de Allgemeine-SS werden manschappen geworven voor onder andere de Waffen-SS, de Sicherheitsdienst (SD) en de Totenkopfverbände. Tijdens de oorlogsjaren hield de Allgemeine-SS zich onder andere bezig met lokale politieke kwesties en administratie- en bestuurszaken. Lees meer...
- Alpenfestung
- In 1944 als eerste door de Amerikanen opgemerkte ontwikkeling in de Alpen. De amerikanen vreesden een zogeheten Alpenvesting als laatste Nazi-bolwerk. Dit plan is omgeven van de mysterie. Enerzijds zou de Alpenfestung voor de SS het laatste SS-bolwerk wat de geallieerde troepen alsnog de kop zou kunnen gaan kosten. Er zouden enorme wapenopslagplaatsen gebouwd worden en elite-eenheden zouden zich overal ind e Alpen verstoppen en soms zelf in geallieerde uniformen dood en verderf achter de linies zaaien. Deze angstwekkende ontwikkeling werd versterkt door de Duitse propagandamachine die de Amerikaanse troepen richting de Alpen wilde lokken in plaats van ze de Rijn te laten oversteken. Hoewel de Britten hier voor waarschuwden besloten de Amerikanen hun troepen op te delen en ze zowel naar Berlijn als naar het Zuiden te sturen. De alpenfestung bleek echter een spookbeeld. Lees meer...
- Alte Kampfer
- Duitse soldaten met frontervaring. Ook weleens toegepast binnen de NSDAP voor mensen die al eens voor hetzelfde ideaal gevochten hebben. Voor recruten en het thuisfront kregen soldaten met frontervaring bijna een heldenstatus, zeker aan het einde van de oorlog.
- Anarchie
- Het idee van een samenleving zonder autoriteit, macht of geweld. Het is de verzameling denkwijzen welke terug te brengen is tot de gedachte dat een individu op geen enkele manier ondergeschikt aan of van iets of iemand mag zijn. Tegenwoordig wordt het begrip anarchie echter vaak gebruikt om chaos en wanorde aan te geven. Het begrip anarchie is echter veel breder toepasbaar.
- Anne Frank
- Joods meisje van Duitse afkomst. Vanaf 1942 ondergedoken in Amsterdam (achterhuis). Verraden en afgevoerd naar Bergen-Belsen, overleden in april 1945. Wereldberoemd om haar dagboek. Lees meer...
- Anschluss
- Duitse term voor aansluiting waarmee de annexatie van Oostenrijk door Nazi-Duitsland in 1938 (12 maart) wordt bedoeld. Hiermee ging Oostenrijk deel uitmaken van het Groot-Duitse Rijk.
- Antisemitisme
- Antisemitisme is een benaming voor een vijandige houding ten opzichte van joden op grond van bepaalde vooroordelen. Er kan sprake zijn van religieus, racistisch en politiek anti-semitisme waarbij de tweede variant toepasbaar is op het antisemitisme binnen het Derde Rijk.
- AP mijn
- Anti Personeel of Anti Personel mijn. Mijn speciaal gericht op het doden/verwonden van mensen.
- Appeasement Politiek
- Politiek waarbij men de vrede wil handhaven door steeds weer concessies te doen aan de tegenpartij.
- Arbeitseinsatz
- Gedwongen tewerkstelling in Duitsland. Circa 11 miljoen Europese burgers werden in dit kader opgeroepen om dwangarbeid te verrichten in het Derde Rijk. Niet te verwarren met de Arbeidsdienst, een organisatie opgericht als nationaal-socialistisch vormingsinstituut voor Nederlandse jongeren.
- Ardennenoffensief
- Laatste grootschalige Duitse offensief van december 1944 tot januari 1945. Lees meer...
- Area bombing
- Bombarderen van een groot aaneengesloten gebied, oppervlaktebombardement. Pas in 1977 door de Conventie van Genève verboden. Zie ook: carpet-, obliteration- en moral bombing.
- Ariërverklaring
- Verklaring die Duitse ambtenaren en later ook andere groepen in de door Duitsland bezette gebieden moesten tekenen. Een niet-jood verklaring.
- Arisch ras
- Pseudo-wetenschappelijk begrip uit de 19e eeuw, overgenomen door de Nazi’s. Bedoeld wordt het meest superieure menselijke ras. Het Arische ras is oorspronkelijk een aanduiding voor de Indogermanen die enige duizenden jaren voor het begin van onze jaartelling Europa vanuit het oosten bevolkten. De term groeide uit tot een racistische aanduiding waarop de nazi's hun rassenleer baseerden.
- Armee
- Bestond uit meestal tussen de drie en zes Korps en andere ondergeschikte of onafhankelijke eenheden. Een Armee was ondergeschikt aan een Heeresgruppe of Armeegruppe en had in theorie 60.000 - 100.000 man.
- Armee Abteilung
- Meestal groter dan een enkel Korps maar kleiner dan een heel Armee. Armee Abteilungen werden soms gevormd in noodgevallen zoals wanneer een linie werd doorbroken. Een Korps werd versterkt en het hoofdkwartier werd het bevelhebbende hoofdkwartier in het gebied.
- Armeegruppe
- Bestond meestal uit twee of drie aangrenzende Armeen, mogelijk een Duitse en een Geallieerde. 1 Armee-hoofdkwartier (meestal de Duitse) werd tijdelijk de bevelhebbende van de andere Armeen. Een Armeegruppe was altijd ondergeschikt aan een Heeresgruppe. Later in de oorlog varieerde de grootte van een Armeegruppe of een Panzergruppe veel meer. Een Armeegruppe kon vanaf 1943 de grootte van een Armee of zelfs maar van een Korps hebben.
- Armour piercing (AP)
- Aanduiding voor granaattype dat in staat is om het pantser van pantservoertuigen te doordringen.
- Artillerie
- Verzamelnaam voor krijgswerktuigen waarmee men projectielen afschiet. De moderne term artillerie duidt in het algemeen geschut aan, waarvan de schootsafstanden en kalibers boven bepaalde grenzen vallen. Met artillerie duidt men ook een legeronderdeel aan dat zich voornamelijk van geschut bedient.
- As-landen
- Het Duitse Rijk en Italie, naderhand versterkt door Japan en een aantal balkanstaten.
- ASDIC
- Engelse afkorting voor: Allied Submarine Detection Investigation Committee. Door de Britten gebruikt systeem om Duitse onderzeeërs op te sporen. ASDIC zond een elektronisch signaal en ving de echo van deze signalen op en zette deze om in geluid, de bekende 'ping'. ASDIC had maar een bereik van 1,5 zeemijl en er was een ervaren luisteraar nodig om een U-boot te onderscheiden van een school vissen.
- Ashcan
- De codenaam voor het Amerikaanse detentiekamp voor nazi-functionarissen met een hoge rang in Mondorf-les-Bains in Luxemburg
- Atlantik Wall
- Duitse verdedigingslinie langs de Atlantische kust, bestaande uit ongeveer 15.000 bunkers versterkt met vele extra hindernissen zoals mijnen. De linie liep van over de gehele westkust van Europa (Noorwegen tot Pyreneen) en werd, vanaf december 1941 gebouwd door de Organisatie Todt met behulp van vele dwangarbeiders. De linie was bedoeld om eventuele geallieerde invasies af te slaan op de kust.
- Auschwitz-Birkenau
- Het grootste Duitse vernietigingskamp, gelegen in Polen. Bevrijd op 26 januari 1945. Naar schatting werden hier 1,1 miljoen joden omgebracht door middel van vergassing. Lees meer...
- Aussenlager
- Buitenkamp: een concentratiekamp op enige afstand gelegen van een groter concentratiekamp, een Stammlager, maar organisatorisch wel onderdeel daarvan. Lees meer...
- Ausweis
- Identiteitsbewijs met werkvergunning, afgegeven door de Duitse bezettingsautoriteiten.
- Avondklok
- Verbod om zich 's avonds of 's nachts op straat te bevinden.