Er is geen enkele periode in de geschiedenis waarover meer geschreven is dan de Tweede Wereldoorlog. Ontelbare publicaties zijn er wereldwijd verschenen over de vele verschillende facetten van dit complexe conflict. Grote overzichtswerken over omvangrijke veldslagen of gehele strijdtonelen, maar ook veel kleinere onderwerpen en persoonlijke verhalen over de oorlog. In zijn nieuwste boek probeert Antony Beevor deze verschillende invalshoeken te combineren. Het resultaat is een omvangrijk overzichtswerk over de Tweede Wereldoorlog, met oog voor de persoonlijke verhalen van de betrokkenen.

De Britse historicus Anthony Beevor (1946) is een van de bekendste militair-historici van de afgelopen twee decennia. Hij studeerde aan Winchester College en aan de Koninklijke Militaire Academie van Sandhurst. Ook diende hij enige jaren zelf in de Britse cavalerie. Zijn eerste historische publicatie dateert al uit 1982 en ging gaat over de Spaanse Burgeroorlog. Er zouden nog vele boeken volgen, waarvan “Stalingrad", “Berlijn: de ondergang 1945" en “Kreta 1941-1945" de bekendste zijn onder bij het Nederlandse lezerspubliek. Zijn boeken over Stalingrad en Berlijn werden wereldwijde bestsellers. Beevor werd hierbij bij deze titels geprezen om zijn levendige schrijfstijl, waarbij je als lezer in het verhaal wordt meegesleept.

Met zijn nieuwste boek, ‘De Tweede Wereldoorlog’, probeert Beevor zijn lezers ook weer mee te slepen in het verhaal, maar doet hij tegelijkertijd een poging om het gehele conflict in één publicatie te beschrijven. Maar laat de Tweede Wereldoorlog in al zijn facetten zich wel in een enkele uitgave beschrijven? Weet de auteur dan nog een nieuwe invalshoek te gebruikenvinden, waardoor het boek zich onderscheidt? Het is een gewaagde stap, maar Beevor is erin geslaagd om de verschillende facetten bijeen te brengen. Van Scandinavië tot de Balkan, van de Atlantische tot de Grote Oceaan en van China tot de Filipijnen, Beevor beschrijft het alle gevechtslocaties en weet de verschillende gebeurtenissen ook nog aaneen te knopen tot een goed lopend verhaal. En hoe groot de afstanden tussen de strijdtonelen en veldslagen ook zijn, steeds weer is daar de aandacht voor de verhalen en ervaringen van onderofficieren en soldaten, burgers en slachtoffers.

Wat betreft de invalshoek onderscheidt ‘De Tweede Wereldoorlog’ zich ook nadrukkelijk. In hoofdstuk 49 citeert Beevor de Amerikaanse journaliste Anne Applebaum, wier uitspraak treffend is voor de invalshoek van dit boek: “Als we Amerikanen zijn denken we dat de oorlog een gebeurtenis is die in 1941 met Pearl Harbor begon en in 1945 met de atoombom eindigde. Als we Britten zijn denken we aan de Blitz van 1940 en de bevrijding van Belsen. […] Zelfs als we Duitsers zijn kennen we slechts een deel van het verhaal." Beevor wil de Tweede Wereldoorlog als wereldwijd conflict in zijn geheel beschrijven en stapt daarom af van de aanname dat de oorlog in 1939 begon met de Duitse invasie van Polen en eindigde in 1945 met de atoombommen op Japan en dat het een strijd was tussen de geallieerden en de As-mogendheden. De Tweede Wereldoorlog was, zo betoogt Beevor, eerder een internationale burgeroorlog, waarin politieke grootmachten werden meegesleurd. Volgens hem begon dit de oorlog al in augustus 1939 met het Russisch-Japanse conflict op de grens van Mongolië en Mantsjoerije. De Russische invasie van hetzelfde gebied en Noord-China in augustus 1945 kiest hij als nieuw punt om het einde van de oorlog te markeren.

Beevor’s vorige publicaties werden geprezen om de levendige schrijfstijl, waardoor de boeken werden gelezen door een groot publiek. Of dit voor ‘De Tweede Wereldoorlog’ ook zo zal zijn, zal moeten blijken. Een belangrijk struikelblok zou hier namelijk de diepgang kunnen zijn, afhankelijk van de voorkennis van de lezer. Enerzijds zullen zij die reeds een grote kennis vergaard hebben over een specifiek onderwerp, weinig nieuwe informatie ontdekken. Voor wie zich bijvoorbeeld al langere tijd verdiept heeft in de rassenleer van de nationaalsocialisten, zal het hoofdstuk ‘Rassenkrieg’ van dertien bladzijden te weinig diepgang kennen. Anderzijds is het voor Beevor alleen mogelijk geweest om dergelijke onderwerpen in een enkel hoofdstuk te beschrijven door uit te gaan van een zekere basiskennis bij zijn lezers. Zo worden de beginselen van de nationaalsocialistische rassenleer als bekend verondersteld en niet meer uiteengezet. Een ander voorbeeld is een in hetzelfde hoofdstuk door elkaar lopende beschrijving van de omsingeling van het Duitse Zesde Leger in Stalingrad en Operatie Torch, de geallieerde invasie van Frans Noord-Afrika. Zonder een zekere mate van voorkennis kan dit als verwarrend worden ervaren. Dit maakt het boek daardoor ongeschikt voor hen die nog geen al te grote kennis van de Tweede Wereldoorlog bezitten.

Is Beevor er al met al in geslaagd een bevredigend en zich onderscheidend overzichtswerk te schrijven? Dit laatste absoluut, gezien zijn stellingname over het begin- en eindpunt van de oorlog. Maar het is lastiger om te zeggen of hij een bevredigend overzichtswerk heeft geschreven. De nadruk ligt toch vooral op het militaire aspect van de oorlog en minder op de politieke en maatschappelijke kant, wat logisch is gezien de achtergrond van de auteur. Maar voor het grootste gedeelte hangt dit toch af van de lezer. ‘De Tweede Wereldoorlog’ is namelijk wel degelijk een overzichtswerk, maar wel voor gevorderden. Voor hen is het boek heel geschikt om de kennis weer eens op te halen en gaten in die kennis op te vullen.