Douglas MacArthur

Weinig Amerikaanse bevelhebbers roepen zo veel controverses op als Douglas MacArthur. De één noemt hem 'de grootste generaal ooit', de ander 'een van de gevaarlijkste mannen van Amerika'. Wie was hij, die het ene moment werd beschimpt als 'Dugout Doug' vanwege zijn vermeende lafheid en het volgende juist voor gek werd verklaard wegens zijn gewaagde acties. De ene wilde hem het opperbevel van het leger geven, de ander vond dat hij door een rechter diende te worden veroordeeld.

Douglas MacArthur werd geboren op 26 januari 1880 in Littlerock, Arkansas, als jongste zoon van Arthur MacArthur jr. en Mary Pinkney Hardy MacArthur, bijgenaamd Pinky. Douglas had twee oudere broers. Malcolm stierf echter op jonge leeftijd en ook Arthur zou niet oud worden.

De familie MacArthur stamde af van een oud Schots-Amerikaans geslacht met een rijke militaire traditie, waarvan de wortels eeuwen terugvoerden. Het was bekend dat verre voorouders hadden deelgenomen aan de kruistochten. De jonge Douglas groeide op in een militaire omgeving. Zijn vader was een beroepssoldaat die voor zijn optreden gedurende de Slag om Missionary Ridge tijdens de Amerikaanse burgeroorlog was onderscheiden met de 'Medal of Honor'. Vanwege de achtereenvolgende stationeringen op verschillende legerbases in het westen van Amerika, verhuisde het gezin regelmatig. Bij Douglas’ opvoeding werd sterk de nadruk gelegd op plichtsbesef, vaderlandsliefde en militaire vaardigheden. Naar zijn zeggen leerde hij paardrijden en schieten voordat hij kon lezen en schrijven.

Van kleins af aan stelde Douglas zich ten doel om zijn vader te evenaren en als het kon te overtreffen. Al vroeg gaf hij blijk van de hoge eigendunk waarmee hij later zo beroemd en berucht zou worden. Toen een meisje Douglas vroeg of hij een zoon was van generaal MacArthur antwoordde hij: "Ja zeker. General MacArthur mag zich daar terecht op beroemen."

Voor een voorspoedige carrière was het essentieel dat hij zou studeren aan de prestigieuze militaire academie West Point. Het bleek echter niet makkelijk om daar binnen te komen. Ondanks steun van zijn grootvader, de rechter Arthur MacArthur sr. en diverse senatoren en gouverneurs, lukte het hem pas na meerdere pogingen om toegelaten te worden op de academie. Ook de medische keuring leverde problemen op vanwege rugklachten. Zijn moeder liet daarop de rapportage aanpassen en in mei 1898 legde hij met goed gevolg een toelatingsexamen af. In 1899 ving zijn studie aan. Zijn moeder verhuisde met hem mee. Zij betrok een hotelkamer die uitkeek op de campus. De moeder-zoon relatie tussen Pinky en Douglas, al hecht, werd versterkt na het overlijden van Malcolm en bleef een constante in het leven van MacArthur. Volgens velen was zijn moeder de enige die hem echt goed kende.

De school stond bekend om de strakke discipline die aan de cadetten werd opgelegd. De ontgroeningsrituelen waaraan de eerstejaars blootstonden waren berucht. Nadat een van zijn medecadetten overleed aan tbc die hij tijdens de ontgroening had opgelopen, startte het Amerikaanse Congres een onderzoek naar de praktijken. In het kader daarvan werd MacArthur opgeroepen te getuigen voor een rechtbank. Hem werd verzocht de namen te noemen van de ouderejaars die hem hadden mishandeld. Dit weigerde hij echter.

MacArthur studeerde ijverig. In de drie daaropvolgende collegejaren eindigde hij iedere keer als beste van zijn klas. Hij speelde in het basketbalteam van de academie. Uiteindelijk zou hij op 11 juni 1903 afstuderen als eerste van zijn lichting, met een van de hoogste score die ooit door een cadet was behaald. Hierna kreeg hij een aanstelling als Second Lieutenant bij de genie.

Terwijl MacArthur studeerde aan West Point, leidde zijn vader in de rang van Major General een legermacht op de Filipijnen. Eeuwenlang hadden de Spanjaarden als koloniale overheersers de scepter gezwaaid over deze eilandengroep. Tijdens de Spaans-Amerikaanse oorlog werden zij overgedragen aan de Verenigde Staten. Dit was echter tegen de zin van Filipijnse rebellen die al jaren streden tegen het Spaanse gezag en hun strijd nu voortzetten tegen de nieuwe Amerikaanse overheersers. Dit zou leiden tot een drie jaar durend conflict waarbij miljoenen doden zouden vallen.

Na afronding van zijn opleiding vertrok de jonge MacArthur naar de Filipijnen. Hij kreeg in oktober 1903 een aanstelling als genieofficier in Iloilo. Tijdens een verkenningstocht in de jungle werd hij aangevallen door twee guerrillastrijders. Hij verklaarde hier later zelf over: "Net als alle andere grensbewoners was ik bedreven met een pistool. Ik knalde hen allebei direct af."^[1]

Na een jaar in de Filipijnen diende hij enige tijd in Californië om vervolgens als adjudant van zijn vader naar Japan te reizen. General MacArthur moest hier een rapport opstellen over de net beëindigde Russisch-Japanse oorlog. Daarna reisden de twee militairen samen door Zuidoost-Azië. Zij bezochten onder meer Brits- en Nederlands-Indië, Hongkong en Singapore. Douglas bestempelde deze episode later als een van de belangrijkste vormende ervaringen in zijn leven. Naar zijn mening stond onomwonden vast dat de toekomst en het bestaan van Amerika onlosmakelijk was verbonden met Azië. Van het Europese continent moest de jonge officier niets hebben.

In 1908 rondde MacArthur zijn opleiding af aan de genieschool. Hij werd overgeplaatst naar Fort Leavenworth waar hij voor het eerst een eenheid onder zijn bevel kreeg, 'Company K van 3rd Engineer Battalion'. Ook deed hij enige tijd dienst in het Witte Huis als adjudant van president Theodore Roosevelt.

Op 5 september 1912 overleed de oude generaal Arthur MacArthur tijdens een reünie van zijn regiment uit de Amerikaanse Burgeroorlog. Zijn zoon diende op dat moment in Panama. Hij verzocht echter om overplaatsing naar Washington. Daardoor kon hij dichter bij zijn moeder zijn, die zwaar was aangeslagen door het overlijden en vanwege een medische behandeling in de Amerikaanse hoofdstad moest verblijven. Dit verzoek werd gehonoreerd en hij kreeg een aanstelling als adjudant van de Chief of Staff. In deze functie zou hij veel organisatorische ervaring opdoen.

In mei 1914 nam MacArthur als waarnemer namens de Chief of Staff deel aan de Amerikaanse expeditie naar Veracruz, waar op werd getreden tegen Mexicaanse rebellen. Tijdens een verkenningsmissie achter de vijandelijke linies wist hij hier drie locomotieven te kapen. Onder een regen van geweervuur bracht MacArthur deze naar Amerikaans grondgebied. Dit leverde hem een aanbeveling voor een 'Medal of Honor' op. Deze onderscheiding werd hem uiteindelijk echter niet verleend, omdat hij met zijn gewaagde actie in was gegaan tegen een bevel van hogerhand. MacArthur vervolgde zijn dienst bij het War Department en werd op 11 december 1915 bevorderd tot Major. In 1916 werd hij hoofd van het 'Bureau of Information'.

Meer militaire ervaring deed MacArthur op tijdens zijn inzet in Europa tijdens de Eerste Wereldoorlog. In oktober 1917 vertrok hij, inmiddels met de rang van Colonel, met de '42nd Division' naar Frankrijk. In februari 1918 werd de eenheid daadwerkelijk aan het front ingezet. Als bevelhebber van een brigade nam hij deel aan meerdere grote offensieven. Al gauw viel hij op door zijn gedurfde acties, die er toe leidden dat hij de meest onderscheiden Amerikaanse militair tijdens het conflict zou worden. Meerdere keren leidde hij gevaarlijke missies in het niemandsland. De jonge officier wilde zich koste wat het kost bewijzen als een dapper en bekwaam militair. Daarom vocht hij in de voorhoede en droeg hij geen helm en gasmasker. Mede hierdoor raakte hij meerdere malen gewond, maar niet ernstig. Vanwege zijn deelname aan een succesvolle gevechtspatrouille werd hem een 'Silver Star' toegekend.

MacArthur bleef na de oorlog in het leger. Na nog enige tijd te hebben gediend bij de Amerikaanse bezettingstroepen in het Rijnland, werd hij benoemd tot hoofd van West Point. Deze aanstelling zorgde er ook voor dat hij de rang van Brigadier General behield, in tegenstelling tot veel van zijn medeofficieren, die vanwege de inkrimping van de strijdmacht in rang werden teruggezet. Tijdens zijn directeurschap voerde hij enkele hervormingen door, die tot doel hadden om de opleiding meer te laten aansluiten op de praktijk. MacArthur was tot de conclusie gekomen dat officieren behoefte hadden aan een bredere opleidingsbasis, waarin onder meer ook aandacht was voor economische vakken. Hij breidde het aantal studenten uit en stelde universitaire docenten aan. Tot dan toe waren de cadetten voornamelijk onderwezen door officieren. Tijdens MacArthurs directeurschap werd ook paal en perk gesteld aan de beruchte ontgroeningsrituelen op West Point. Zijn hervormingen stuitten aanvankelijk op veel verzet binnen de hogere echelons van de opleiding. Later werden zij echter omarmd, omdat men inzag dat moderniseringen van MacArthur noodzakelijk waren.

In deze periode leerde hij ook Louise Cromwell Brooks kennen, met wie hij op 14 oktober 1922 zou trouwen. Cromwell Brooks was een rijke erfgename, die al een huwelijk achter de rug had. Ook de verbintenis met MacArthur liep uit op een scheiding in 1929. Het feit dat MacArthur er meerdere maitresses op nahield, was hier mede debet aan.

Na zijn tijd op West Point werd MacArthur overgeplaatst naar de Filipijnen. Hij werd benoemd tot commandant van het militaire district Manila. In deze functie kreeg hij de opdracht een verdedigingsstrategie te maken, mocht het tot een vijandelijke inval komen. Het door hem opgestelde plan behelsde de verdediging te concentreren op het schiereiland Bataan. Hij bezocht dit onherbergzame gebied regelmatig. In 1925 werd hij de jongste Major General van het Amerikaanse leger. Een nieuwe benoeming bracht hem terug naar de Verenigde Staten, waar hij achtereenvolgens diverse commando’s voerde, onder meer over 'III Corps Area '. Vanwege zijn interesse voor atletiek werd MacArthur in 1927 benoemd tot voorzitter van het Amerikaans Olympisch comité. Hij moest de Amerikaanse delegatie voorbereiden op de Olympische spelen van 1928 in Amsterdam. Hiervoor werd hij vrijgesteld van zijn militaire taken. De spelen waren zeer succesvol voor de Verenigde Staten. Hierna kreeg hij een aanstelling bij het Philippine Department, wat hem weer terug naar Manila bracht.

In november 1930 werd MacArthur benoemd tot stafchef van het leger. Naar zijn zegge zag hij deze aanstelling niet zitten, omdat hij terugdeinsde voor de verantwoordelijkheid. Liever wilde hij commandant te velde blijven. Zijn moeder stuurde hem echter een telegram waarin ze hem aanraadde om de benoeming te accepteren, waarna hij toch overstag ging.

Op dat moment telde het leger slechts 125.000 manschappen en 12.000 officieren. Het materieel was verouderd. Vanwege de economische crisis had het congres bovendien plannen om de strijdmacht nog verder in te krimpen. MacArthur verhinderde dit. Ook wist hij het militair onderwijssysteem te hervormen en wist hij een zelfstandig luchtmachtonderdeel op poten te zetten.

Van mei tot en met juli 1932 vond er een vreedzaam protest van Eerste Wereldoorlog-veteranen plaats in Washington D.C. Zij eisten dat de regering de aan hen beloofde bonussen wegens hun dienst aan het front zou uitbetalen. Herbert Hoover, de toenmalige president van de Verenigde Staten, verordonneerde een hard optreden tegen de protesterende veteranen. Bij een confrontatie tussen de politie en de demonstranten, werden twee mensen doodgeschoten. MacArthur zette vervolgens het leger in om het protest uiteen te drijven. Het protestkamp werd op 28 juli 1932 ontruimd met behulp van traangas en sabels. Er werden zelfs tanks ingezet. Een demonstrant kwam hierbij om het leven. Zijn optreden werd alom afgekeurd. Het vormde een smet op de reputatie van het leger in het algemeen en MacArthur in het bijzonder. Deze hardvochtige behandeling van mannen die voor hun land hadden gevochten tijdens de Eerste Wereldoorlog, werd later bestempeld als een van de meest beschamende episodes uit de Amerikaanse geschiedenis. MacArthur beweerde echter dat hij de natie had beschermd tegen een bende communistische opstandelingen. Ook stelde hij dat hij alleen de bevelen van de minister van oorlog had opgevolgd en dat er bijna geen geweld was gebruikt bij de ontruiming. Hij startte zelfs een rechtszaak tegen twee kritische journalisten en eiste een schadevergoeding van 750.000 dollar. Deze zaak trok hij echter in, toen hem duidelijk werd dat hij deze niet zou winnen en ook omdat de journalisten dreigden een dame, met wie de stafchef een verhouding had, op te roepen als getuige.

In 1933 kregen de Verenigde Staten in de persoon van Franklin Roosevelt een nieuwe president. De verstandhouding tussen hem en zijn stafchef was van begin af aan tumultueus, mede ingegeven doordat hun politieke standpunten ver uit elkaar lagen. MacArthur keerde zich tegen het pacifisme en het isolationisme van de regering. Ook hadden zij in 1933 een hevige woordenwisseling over de begroting van het leger. Naar aanleiding hiervan bood de Chief of Staff zijn ontslag aan. De president accepteerde dit echter niet. Later verlengde hij zelfs de termijn van MacArthurs aanstelling met een jaar. De verhouding bleef echter precair. In 1935 verklaarde Roosevelt dat "er twee gevaarlijke mannen in Amerika zijn.^[3] De ene is generaal Douglas MacArthur, de andere is Huey Long" (een populistische senator uit Louisiana).

Toen zijn termijn als stafchef erop zat, ging MacArthur in op het verzoek van Manuel Quezon, president van de Filipijnen en een oude vriend van hem, om de leiding te nemen over (de opbouw van) een eigen strijdmacht. Op dat moment had het Amerikaanse protectoraat de status van gemenebest. Dat betekent dat het semi-onafhankelijk was, maar dat het buitenlands beleid en zaken aangaande de defensie werden behartigd door de Verenigde Staten.

MacArthur vertrok naar de Filipijnen samen met zijn moeder (die kort na aankomst in Manila zou overlijden) en zijn adjudant en stafofficier Dwight Eisenhower. Eisenhower zou later opklimmen tot de geallieerde opperbevelhebber in Europa, maar dat zijn carrière zich zo zou ontwikkelen verwachtten maar weinig mensen. MacArthur zeker niet. Die was niet zo onder de indruk van zijn stafofficier. Eisenhower verklaarde later zelf over zijn tijd met de generaal: "Onder zijn leiding heb ik toneelkunst gestudeerd. Vijf jaar in Washington en vier jaar op de Filipijnen". Hij was wel onder de indruk van de capaciteiten van zijn leidinggevende. "Hij had een intellect om u tegen te zeggen. Mijn god, wat was hij slim. Hij had hersens."^[4]Latere historici hebben verklaard dat Eisenhower in zijn tijd met MacArthur om leerde gaan met mensen met een groot ego. Iets waar hij later veel profijt van had als opperbevelhebber van de geallieerden in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Op 24 augustus 1936 werd MacArthur officieel benoemd tot Field Marshall in het Filipijnse leger. (Een jaar later nam hij officieel ontslag uit het Amerikaanse leger). Velen, waar onder Eisenhower, vonden het belachelijk dat MacArthur veldmaarschalk werd van een krijgsmacht die feitelijk niet bestond. Deze stap werd mede ingegeven omdat MacArthur ontriefd was omdat hij na zijn aftreden als stafchef een rang was teruggezet tot Lieutenant General. Dit was gangbaar binnen het Amerikaanse leger, maar de statusgevoelige officier was ervan overtuigd dat voor hem een uitzondering zou worden gemaakt. Het Filipijnse leger bood hem de kans om de rang van Field Marshalll te gaan bekleden, wat een vurige wens van hem was. Het royale salaris dat hem werd geboden, zal hierbij ook zeker een rol hebben gespeeld.

In deze periode van zijn carrière hield MacArthur zich vooral bezig met deelname aan het sociale leven van de bovenlaag van Manila. Dat deed hij samen met zijn nieuwe echtgenote Jean Marie Faircloth met wie hij in 1937 was getrouwd. Het echtpaar kreeg een zoon, Arthur MacArthur IV, op 21 februari 1938. Het was ook in de Filipijnen dat MacArthur de nijging ontwikkelde om zich te omringen met een vaste groep vertrouwelingen. Die hij niet bepaald uitkoos vanwege hun militaire capaciteiten, maar eerder vanwege hun trouw en toewijding aan zijn persoon. De sfeer rondom MacArthur ging steeds meer lijken 'op die aan een hof dan die op een militair hoofdkwartier', aldus de historicus Sidney Mayer. Een van hen was zijn stafchef Richard Sutherland, die in 1937 Eisenhower was opgevolgd. Vanwege zijn arrogantie en kortaangebondenheid was Sutherland volgens veel latere historici niet geschikt voor zijn functie. MacArthur handhaafde hem echter.

Het leger werd betaald en uitgerust door de Amerikaanse overheid. Binnen tien jaar kon volgens MacArthur een strijdmacht worden opgebouwd die in staat was de Filipijnen te verdedigen tegen een vijandelijke invasie, indien hem de benodigde budgetten ter beschikking werden gesteld. Washington was echter bepaald niet scheutig met het verstrekken van financiële middelen. Dit zorgde voor veel spanningen met de kersverse Field Marshall.

Vanwege de geldzorgen en omdat de Filipino’s er ook niet bepaald warm voor liepen, lukte het MacArthur niet om een goed leger op te bouwen. De opleiding van de manschappen schoot te kort. Omdat er een gebrek aan inlandse officieren was, was het niet mogelijk om voldoende vaste kernen voor de eenheden te vormen. Het door MacArthur uitgewerkte verdedigingsplan kende ook enige zwakheden. Zo koos hij er bewust voor om geen (grote) marineschepen in te zetten. Hij vertrouwde op motortorpedoboten en bommenwerpers om een invasievloot af te weren. Mayer noemt dit uitgangspunt naïef en onverantwoordelijk. Het ongedekt laten van de kust was volgens de historicus een schandaal.

Gelet op de middelen die hem ter beschikking stonden, kon MacArthur weinig doen om de verdediging van de eilanden te verbeteren. Weliswaar bracht hij deze op een hoger niveau, maar het was niet genoeg. Pas in 1946 zou de strijdmacht volgens hem gereed zijn om een vijandelijke inval af te slaan. Al gauw bleek echter dat het leger die tijd niet was gegund.

MacArthur was beducht voor de opkomende (militaire) macht van Japan. Zeker nadat het land Frans Indochina veroverde in juni 1940. Hij verzocht Washington om meer manschappen en materieel. De regering ging hier echter niet op in. Het kostte Roosevelt veel moeite om het congres in te laten stemmen met het vrij maken van financiële middelen voor een uitbreiding van de Amerikaanse strijdmacht, die op dat moment gering was en waarvan de bewapening moest worden aangevuld. Veel inspanningen van de Verenigde Staten waren er bovendien op gericht om Groot-Brittannië middels de leen- en pachtwet met materieel te ondersteunen. De Filipijnen stonden onderaan de prioriteitenlijst van Amerika.

Op 26 juli 1941 trad MacArthur op aandringen van Roosevelt weer in actieve dienst van het US Army. Dit was het resultaat van de samenvoeging van de Amerikaanse en Filipijnse strijdkrachten. MacArthur werd benoemd tot opperbevelhebber van het Amerikaanse leger in het verre oosten (U.S. Army Forces in the Far East) met de rang van Major General. Al snel werd hij gepromoveerd tot Lieutenant General en vervolgens tot General. MacArthur stelde voor zijn nieuwe commando een staf samen die voornamelijk bestond uit oude bekenden, die hij vertrouwde, zoals Charles Willoughby en Sutherland. De personele bezetting van zijn staf zou de hele oorlog hetzelfde blijven en kwam bekend te staan als de 'Bataan Gang'.

MacArthur kampte met een tekort aan middelen en personeel. Op papier had hij het bevel over 130.000 manschappen, maar dit betrof voornamelijk ongetrainde reserve-eenheden. Slechts 31.000 van deze militairen waren inzetbaar in de strijd. De luchtmacht op het Filipijnse vliegveld Clark Field bestond uit 35 bommenwerpers en 72 jagers. Er waren minstens twee keer zo veel gevechtsvliegtuigen nodig. De zeestrijdkrachten waren ook in de minderheid.

Toch was hij van mening dat hij de Filipijnen kon verdedigen. Op 28 november 1941 werd MacArthur door Chief of Staff Lieutenant GeneralGeorge Marshall bericht dat de onderhandelingen met Japan op niets waren uitgelopen en dat het keizerrijk in het offensief zou gaan.

Deze aanval begon op 07 december 1941 met het bombardement op Pearl Harbor. In de Filipijnen was het op dat moment al 08 december 1941. MacArthur zou hierna een van de grootste fouten uit zijn militaire carrière maken.

De bevelhebber van de Far East Air Force, Major General Lewis Brereton, vroeg om toestemming voor het uitvoeren van een luchtaanval op het door de Japanners bezette Formosa, MacArthur weigerde dit. Hij was ervan overtuigd dat de Filipijnen buiten de oorlog zouden blijven. Ook dacht hij dat de Japanse vliegtuigen het gebied niet konden bereiken. Later verklaarde de generaal zelf dat hij het verzoek van Brereton nooit had ontvangen. Terwijl uit de beschikbare bronnen het tegendeel blijkt. Hij gaf wel toestemming voor een verkenningsmissie boven Formosa, maar verder wilde hij niet gaan. Ter verdediging van MacArthur kan wel worden aangevoerd dat hij vanuit Washington de opdracht had gekregen om geen openlijke acties te ondernemen, tenzij de Japanners daadwerkelijk aanvielen. Dit neemt echter niet weg dat, gelet op de Japanse vliegbewegingen boven de Filipijnen, MacArthur in zijn recht had gestaan als hij in de ochtend van 8 december 1941 toestemming had gegeven voor de aanval op Formosa. Als de luchtaanval zou zijn uitgevoerd, zou de Japanse luchtmacht in het gebied een zware klap hebben gekregen. Nu gebeurde een aantal uren later op 8 december 1941 juist het tegenovergestelde toen de Japanners het vliegveld Clarkfield bombardeerden. Bij deze aanval werden 18 b-17’s en 53 jagers vernietigd.

Nu de luchtmacht was uitgeschakeld, was de strijd om de Filipijnen reeds gestreden, het vervolg was volgens Mayer niet meer dan 'een tragische epiloog op de blunder die in het begin was gemaakt.'

In de daaropvolgende weken vonden er diverse Japanse landingen plaats op het hoofdeiland Luzon. MacArthur hoopte dat hij versterkingen zou krijgen, maar Washington wilde geen manschappen en middelen verspillen aan een ver slagveld, waar toch geen overwinning zou kunnen worden geboekt.

In afwijking van zijn eerdere uitspraken en strategie, oordeelde MacArthur nu (terecht) dat hij niet alle eilanden kon verdedigen. Hij concentreerde zijn Amerikaans-Filipijnse strijdmacht op het schiereiland van Bataan. Mede vanwege MacArthurs eerder gepropageerde strategie was echter verzuimd om hier tijdig munitie- en voedselvoorraden aan te laten leggen. Na de invasie trachtte hij koortsachtig de verdediging op het schiereiland op peil te brengen. Degene die voor het uitbreken van de oorlog daarvoor hadden gepleit, hadden van hem steevast het verwijt gekregen dat ze defaitisten waren.

Ondanks dat de Filipijnse troepen slecht getraind en uitgerust waren, ging MacArthur er toch van uit dat zij een sterke verdediging zouden vormen. Daarin werd hij echter teleurgesteld. Veel inlandse eenheden sloegen op de vlucht zodra zij werden geconfronteerd met hun Japanse opponent. Dit weerhield hem er echter niet van een persbericht uit te brengen in de hem kenmerkende stijl: "Mijn dappere divisies houden stand en ontzeggen de vijand de toegang tot de heilige grond van de Filipijnen. We hebben zijn troepen zware verliezen toegebracht en zijn bruggenhoofd is nergens veilig. Morgen zullen we hem de zee in drijven."^[5] In werkelijkheid rukten de Japanners zonder al te veel problemen op en hadden zij weinig te duchten van MacArthurs soldaten. Een geluk daarbij was dat zij zich concentreerde op het innemen van de hoofdstad Manilla, zodat de meeste Amerikaanse en Filipijnse troepen Bataan konden bereiken. De terugtocht, die op 1 januari 1942 was afgerond, was, ondanks het moeilijk begaanbare terrein, vrij goed verlopen, desondanks waren er 13.000 man uitgevallen. Dat betrof veelal deserteurs.

Op Bataan hadden voorraden moeten zijn waarmee 43.000 man het zes maanden konden volhouden. Er waren nu echter ruim 80.000 manschappen en ook nog eens 25.000 burgers op het schiereiland samengestroomd. MacArthur zag zich daardoor genoodzaakt om de rantsoenen te halveren. Het terrein op Bataan bestond ten westen van de berg Natib uit jungle en in het oosten uit moerasland. Het was zeer onherbergzaam. De troepen hadden te kampen met malaria en knokkelkoorts. Toen de Japanners op 10 januari 1942 een aanbod tot capitulatie deden, verwierp hij dit echter. De bevelhebber was ervan overtuigt dat de negen divisies stand zouden kunnen houden als zij Amerikaanse voorraden zouden krijgen. Die kwamen echter niet. De Amerikaanse strijdkrachten leverden ook strijd op andere fronten en konden geen middelen vrijmaken. Daar kwam bij dat de Japanners in en rond de Filipijnen een lucht- en zeeoverwicht hadden. Een bevoorradingsmissie zou daarmee zijn neergekomen op zelfmoord. MacArthur had dat moeten inzien, toch verweet hij Marshall dat hij geen steun had ontvangen. Ook zijn eigen soldaten bezwoer hij dat er vliegtuigen onderweg waren. Hiermee beschaamde hij volgens Mayer het vertrouwen van de mannen die in hem geloofde.

De Japanners begonnen op 9 januari 1942 met hun aanval op Bataan. Door foutieve inlichtingen schatten zij de Amerikaans-Filipijnse strijdmacht op hoogstens 25.000 man. Dat was een van de redenen dat het offensief aanvankelijk niet zo veel vooruitgang boekte en zij zware verliezen leden. In de daaropvolgende maanden slaagden zij er niet in om door de Amerikaans/Filipijnse verdediging te komen. Ook een Japanse landingspoging op de zuidoostpunt van Bataan had niet het gehoopte resultaat. Het moedige standhouden op het schiereiland vormde een dankbaar onderwerp voor de Amerikaans/geallieerde pers. Op dat moment waren zij op alle fronten in het defensief. De Japanners hadden Singapore veroverd en de Duitsers rukten op in Noord-Afrika. Alleen Bataan zorgde voor wat positieve publiciteit, hetgeen MacArthur een 'celebrity'-status opleverde. Het is de vraag hoe terecht deze is. Zijn eigen troepen konden zich er waarschijnlijk niet in vinden.

Terwijl de strijd om Bataan in alle hevigheid woedde, zat MacArthur in zijn hoofdkwartier op Corregidor, een klein rotsachtig eiland voor de kust van Bataan. Slechts eenmaal zou hij een bezoek brengen aan het front. Dit wekte wrevel bij de soldaten, die (op de melodie van de Battle Hymn of the Republic) spotliederen zongen over Dugout Doug (Doug de lafaard). Dat was echter niet geheel terecht. Corregidor lag zwaar en onophoudelijk onder vuur van de Japanners en ook het garnizoen hier kampte met voedseltekorten. Op 8 februari 1942 verzocht de Filipijnse president om het land onafhankelijk te verklaren. Dit werd geweigerd door de Amerikaanse regering en hij werd aangespoord de strijd voort te zetten. MacArthur kreeg wel toestemming om met de Japanners te onderhandelen over capitulatie, mocht hij dat nodig achten. Hij antwoordde: "Ik ben in de verste verte niet van plan mijzelf over te geven, of de Filipijnse troepen onder mijn bevel te laten capituleren. Ik zal blijven vechten tot Bataan met de grond gelijk is gemaakt en daarna zal ik het zelfde doen op Corregidor."^[6]

Op 24 februari 1942 ontving MacArthur het bericht dat hij benoemd zou worden tot bevelhebber van alle geallieerde troepen in de Pacific. Wegens zijn kennis van het gebied, was hij voor het Amerikaanse opperbevel de meest logische optie. Bij de Japanse troepen vond eveneens een wijziging in de bevelvoering plaats. Masaharu Homma werd vervangen door Tomoyuki Yamashita. Deze wisseling van generaals zorgde voor een tijdelijke gevechtspauze. De verdedigers profiteerden hiervan, hoewel nog slechts een kwart van hen inzetbaar was. MacArthur vond dit het moment om de Filipijnen te verlaten. In de nacht van 11 op 12 maart 1942 werd hij, samen met zijn echtgenote en een aantal stafleden geëvacueerd van Corregidor. Zijn vertrek, waartoe president Roosevelt bevolen had, deed zijn reputatie onder zijn troepen geen goed. Deze leed ook onder het gerucht dat hij ervoor koos om veel van zijn persoonlijke eigendommen, zoals boeken, met zich mee te nemen, in plaats van meer van zijn ondergeschikten. Een groot deel van zijn bibliotheek, die naar verluidt meer dan 5.000 boeken telde, liet hij overigens achter op de Filipijnen.

Het bevel op de Filipijnen werd overgenomen door Lieutenant General Jonathan Wainwright. Bij zijn aankomst in Australië deed MacArthur aan de toegestroomde pers zijn beroemde belofte: "I shell return." Mogelijk was deze toezegging ook ingegeven door de financiële vergoeding die hem was toegezegd door de Filipijnse president Quezon, indien hij de eilanden zou heroveren.

MacArthur verklaarde later over de campagne: "Door de bloederige waas van het laatste weerklinkende schot zal ik een visioen voor me lijken te hebben van grimmige, naargeestig uitziende ellendige mannen, die nog steeds onbevreesd zijn."^[7] Op 3 april 1942 gingen de Japanners, die versterking hadden gekregen in de vorm van 21.000 soldaten en extra bommenwerpers, opnieuw in het offensief. Op 9 april moesten de mannen op Bataan zich overgeven. De ruim 75.000 overlevenden (van wie 11.500 Amerikaanse) militairen werden door de Japanners gedwongen om ruim 100 kilometer te lopen naar een krijgsgevangenenkamp. Duizenden^[8] zouden omkomen tijdens wat de 'Dodenmars van Bataan' zou gaan heten en de overlevenden zouden een jarenlange Japanse gevangenschap tegemoet gaan, waarin nog eens velen stierven aan ontberingen en martelingen. De strijd op Corregidor, dat zowel vanuit zee, land en de lucht werd bestookt, zou nog tot 7 mei 1942 voortduren. Toen moest Wainwright zich met 13.000 manschappen overgeven, nadat het eiland was veroverd door Japanse amfibische troepen.

Voor zijn verdediging van de Filipijnen werd MacArthur onderscheiden met de 'Medal of Honor'. Hiermee was hij tot dan de enige zoon binnen het Amerikaanse leger die net als zijn vader deze eer te beurt viel. Deze onderscheiding was ook deels om weerwoord te bieden aan de Japanse propaganda, waarin werd beweerd dat hij een lafaard was die zijn troepen in de steek had gelaten. Verwijten die hem werden gemaakt waren: het slecht organiseren van de verdediging, voortijdig verlaten van Manilla en het verzuimen om voorraden aan te leggen op Bataan. Deze waren niet ongegrond. Ondanks het gebrek aan middelen en mankracht had MacArthur volgens meerdere historici, waar onder Max Hastings en Mayer, in de jaren dat hij er gestationeerd was meer kunnen doen om de Filipijnen op een invasie voor te bereiden. Zijn behandeling van Wainwright tijdens en na de strijd was bovendien zeer onrechtvaardig. Na zijn vertrek naar Australië schreef MacArthur naar Washington dat het mogelijk was dat de kracht van de verdediging zou afnemen nu hij was vertrokken. Dit terwijl de gevechten gedurende de hele campagne onder de directe leiding van Wainwright stonden en MacArthur hier weinig directe bemoeienis mee had gehad. Ook gaf hij het ronduit belachelijke bevel dat Wainwright een aanval moest voorbereiden op de Japanse invasiemacht. Terwijl MacArthur wist dat het garnizoen daar de energie en middelen niet voor had. Hij verzette zich ook tegen de toekenning van de 'Medal of Honor' aan de generaal in krijgsgevangenschap. Zijn optreden rechtvaardigde volgens MacArthur niet deze onderscheiding. (na de oorlog zou de generaal overigens alsnog de onderscheiding ontvangen). Eisenhower schreef tijdens de strijd op Bataan in zijn dagboek: "Die arme Wainwright! Hij deed het vechtwerk (…) [MacArthur] kreeg alle eer die het publiek kon verzinnen (…) Maar hij is een held! Hmm."^[9]

MacArthur vestigde, in zijn nieuwe functie als opperbevelhebber van de geallieerde troepen in de South West Pacific (Supreme Commander of Allied Forces in the South West Pacific Area, SPA), zijn hoofdkwartier in Australië. Hier bleef hij vertrouwen op zijn eigen mensen. Hij had er moeite mee Australische of Nederlandse officieren of militairen van andere krijgsmachtonderdelen in zijn staf op te nemen. Deze kwamen zeker niet op hoge functies. Het contact met de zee- en luchtmacht verliep mede daardoor soms moeizaam. De relatie met Roosevelt bewoog zich volgens de historicus Carlo D’Este tussen ijzigheid en ordinaire respectloosheid.

Aanvankelijk had hij weinig militairen onder zijn bevel, slechts ongeveer 25.000 Amerikanen en 20.000 Australiërs. Op dat tijdstip kon hij weinig meer beginnen dan het opstellen van persberichten met als doel om het moreel in de Verenigde Staten hoog te houden.

Het aantal troepen in het strijdgebied nam echter snel toe. In 1942 werden er zelfs meer Amerikaanse manschappen naar Australië en overige gebieden gestuurd dan naar Groot-Brittannië. MacArthur had volgens Mayer weinig reden tot klagen, maar toch deed hij dat voortdurend. Hij vond dat door het Amerikaanse opperbevel meer prioriteit moest worden gegeven aan de oorlog tegen Japan. Ook ontspon zich een discussie tussen MacArthur en de bevelhebbers van de marine (onder aanvoering van Chester Nimitz) over wat de beste strategie was voor deze oorlog. MacArthur wilde eerst Nieuw-Guinea heroveren op de Japanners en daarna de Filipijnen. De marine was voorstander van de verovering van een aantal centraal gelegen eilanden in de Grote Oceaan (Island Hopping) om zo op te rukken naar Japan. Zo zou ook de bevoorrading van een aantal vijandelijke garnizoenen worden afgesneden. Uiteindelijk werd een compromis gesloten wat behelsde dat de Amerikaanse strijdkrachten in beide operatiegebieden zouden aanvallen. Dit zou bekend worden als het dubbele as-beleid. "Alleen de Verenigde Staten, met hun verbluffende productie van schepen en vliegtuigen, waren in staat iets tot stand te brengen met zo'n overvloedige verspreiding van de krachten", aldus de Britse historicus Antony Beevor.^[10] Deze strategie zorgde er voor dat de Japanners op diverse plaatsen tegelijkertijd werden aangevallen. Daardoor moesten zij hun troepen spreidden. Dit gold echter evenzeer voor de Amerikanen. De daaropvolgende jaren zouden er bovendien spanningen blijven bestaan tussen het leger (MacArthur) en de marine (Nimitz) over de te volgen strategie.

MacArthur kon slecht door een deur met de bevelhebber van de luchtmacht in de Pacific, Lieutenant General George Brett. Zij spraken elkaar zelden, hetgeen een gecoördineerd optreden bemoeilijkte. Toen Brett in juli 1942 werd vervangen door Major General George Kenney, eiste laatstgenoemde dat hij altijd toegang had tot het bureau van MacArthur. De verstandhouding tussen de twee heren groeide, waardoor MacArthur beter geïnformeerd werd over recente ontwikkelingen. Ook ontstond er onder zijn commando een goede samenwerking tussen de land- en luchtstrijdkrachten.

Op 25 april 1942 vaardigde de opperbevelhebber Sout West Pacific zijn eerste bevel uit. Hierin verordonneerde hij onder meer dat geen landingen op de zuidwestkust van Australisch Nieuw-Guinea mochten worden toegestaan. De Japanners bereidden hier een aanval voor op Port Moresby. Door de verliezen die hun marine werden toegebracht tijdens de Slag in de Koraalzee van 5 tot 8 mei 1942, konden zij hier echter geen troepen aan land zetten. In feite hadden de Amerikanen een overwinning geboekt, maar MacArthur was in deze periode van de oorlog zeer pessimistisch. Op 11 mei 1942 typeerde hij tegenover de Australische premier John Curtin de toestand als kritiek.

Zijn humeur verbeterde flink, na de Japanse nederlaag tijdens de Slag bij Midway op 4 juni 1942. Hij wilde deze overwinning aangrijpen om zelf in de aanval te gaan en de Japanse marinebasis Rabaul in New Britain te veroveren. Op dat moment was een dergelijke actie niet verstandig. Het zou de vliegdekschepen blootstellen aan vijandelijke luchtstrijdkrachten, terwijl de Amerikanen geen luchtdekking konden bieden.

Er werd dan ook vanaf gezien. In juli 1942 werd een strategie vastgesteld waarbij MacArthur eerst Nieuw-Guinea moest veroveren. De Australiërs waren hier op dat moment in het defensief gedrongen. Nadat een invasie vanuit zee na de Slag in de Koraalzee niet uitvoerbaar bleek, vielen de Japanners Port Moresby over land aan. Daarvoor moesten zij eerst het Owen Stanley-gebergte doorkruisen. De gevechten op Nieuw-Guinea zouden uitgroeien tot de langste landcampagne van de Tweede Wereldoorlog. Het strijdtoneel zou door zijn bergtoppen van 4000 meter, hitte, hoge vochtigheid en welig tierende tropische ziekten, uitgroeien tot een van de zwaarste van het conflict.

Op 25 augustus 1942 gingen zij over tot de aanval. De Australische troepen vochten volgens MacArthur niet hard genoeg, terwijl zij in werkelijkheid er in slaagden om onder moeilijke omstandigheden de Japanners op afstand van Port Morresby te houden. Gelijktijdig met het offensief over land voerden Japanse mariniers ook een amfibische aanval bij de zuidoostelijke punt van het eiland uit. Hier landden, bij Milne Bay, 2000 troepen die als doel hadden het daar aanwezige vliegveld te veroveren. Na vijf dagen zware strijd wisten de Australiërs de invasietroepen in het defensief te dwingen. De overlevenden werden op 4 september 1942 geëvacueerd.

De oprukkende Japanse infanterie kwam tot 50 kilometer van Port Moresby. Toen moesten zij zich echter terugtrekken, omdat hun voorraden waren uitgeput. Hun aanvoerlijnen waren zeer uitgerekt en werden continu bestookt door de Amerikaanse luchtmacht.

Nadat de Australiërs er door de taaie verdediging niet in waren geslaagd om het gebied rond Buna en Gona te heroveren, besloot MacArthur om Amerikaanse troepen in te zetten. Zij vochten tegen een numeriek zwakkere en slecht uitgeruste vijand. Toch slaagden zij er aanvankelijk niet in, om het hun toegewezen doel, de stad Buna, te veroveren. De Japanners hadden in de jungle goed gecamoufleerde bunkers gebouwd, die de geallieerde troepen moeilijk konden uitschakelen, omdat ze geen zware wapens hadden. Er werd een nieuwe bevelhebber benoemd van de Amerikaanse troepen bij Buna. MacArthur liet bij zijn instructie op 30 november 1942 geen twijfel bestaan over het doel van de aanval. Tegen Lieutenant general Robert Eichelberger, de commandant van 'I Corps' sprak hij: "Bob, I want you to take Buna, or not to come back alive." Eichelberger slaagde in zijn taak. Daarna gaf MacArthur blijk van een van zijn minder aangename karaktertrekken. Meerdere bevelhebbers pleitten voor het toekennen van een 'Medal of Honor' aan de overwinnaar van Buna, de ijdele generaal sprak zich hier echter tegen uit. Daarentegen pleitte hij dan juist weer wel voor het toekennen van een onderscheiding aan de politicus en latere president Lyndon Johnson, wiens prestatie niet meer behelsde dan dat hij als waarnemer in een bommenwerper één missie boven vijandelijk gebied had gevlogen.

Pas in januari 1943 wisten de Amerikanen en Australiërs het verzet bij Buna en Gona te breken. De gevechten verplaatsten zich langzaam naar het noorden. In september 1943 waren de belangrijkste vijandelijke stellingen veroverd.

Eind 1942 hadden de geallieerde een zee- en luchtoverwicht in de Pacific. MacArthur hoopte dat hij zou worden benoemd tot algemeen opperbevelhebber van de oorlog tegen Japan. De in de woorden van Beevor "onderkoning van het zuidwesten van de Grote Oceaan", bleef op aanmatigende wijze aandringen op meer troepen en manschappen. Ook bleef hij ronkende communiqués uitgeven waarin hij hoog opgaf over de geallieerde en dan vooral de Amerikaanse prestaties. De Australische verdiensten liet hij ongenoemd. Hij wekte hiermee de indruk dat de ommekeer op dit strijdtoneel louter te danken was aan zijn optreden. Terwijl hierbij tal van andere factoren een rol speelden. Zoals de Slag bij Midway, waar MacArthur part nog deel aan had. Zijn heldenstatus groeide. Een senator stelde zelfs voor om MacArthur te nomineren als republikeinse presidentskandidaat in 1944. Dit ging uiteindelijk echter niet door.

In maart 1943 gingen de geallieerde bevelhebbers akkoord met het plan van MacArthur om de Japanse basis Rabaul niet direct aan te vallen, maar in plaats daarvan, door het veroveren van omliggende eilanden, deze te isoleren. De omsingelingsstrategie, (door MacArthur aangeduid als 'leapfrogging') voorkwam dat zwaar gefortificeerde bases moesten worden aangevallen. Een ander voordeel was dat hij zo sneller kon oprukken naar de Filipijnen. Voor het uitvoeren van dit plan, was het onder meer van belang dat de Noordelijke Salomonseilanden werden veroverd. Dit gebied viel binnen het commando van de opperbevelhebber Sout West Pacific. Hij ging er desondanks mee akkoord dat de aanval zou worden uitgevoerd door de marine. Het bevel over deze operatie kreeg Admiral William Halsey.

De strijd op de Noordelijke Salomonseilanden was lang en bloederig. Eind augustus 1943 werd New Georgia gezuiverd van Japanners. In november 1943 werd het eiland Bougainville veroverd, waardoor Rabaul geïsoleerd was. Na diverse luchtaanvallen, verordonneerde Viceadmiraal Mineichi dat de Japanse marineschepen de basis moesten verlaten. Deze vormden hierdoor geen gevaar meer.

De strijd op Nieuw-Guinea ging door. In september werd Lae veroverd. De generaal gaf het bevel voor opeenvolgende amfibische landingen achter Japanse linies. Dit was kenmerkend voor zijn stijl. In zijn tactiek legde MacArthur de nadruk op aanvallen in de flank en tangbewegingen. Als het kon, meed hij frontale offensieven en probeerde hij sterke garnizoenen te isoleren, zodat ze, in zijn woorden, sappelend ten onder gingen. In totaal zouden tijdens de oorlog onder zijn bevel liefst 56 landingen worden uitgevoerd. Ook werd hij, zeker later in de oorlog, geprezen vanwege de goede samenwerking van land- lucht- en zeestrijdkrachten onder zijn commando.

Terwijl de strijd op het grote eiland nog gaande was, plande MacArthur een invasie van de Admiralty eilanden, 240 km ten noorden van Nieuw-Guinea. Uit verkenningen bleek dat de Japanse basis daar verlaten was. Desondanks nam MacArthur een behoorlijke gok toen hij tot de aanval overging, omdat hij maar relatief weinig troepen tot zijn beschikking had. De landingen op 28 februari 1944, waar MacArthur persoonlijk bij aanwezig was, waren echter succesvol. Het eiland Los Negros met zijn Japanse basis, werd veroverd. Door deze zet werd de bevoorradingsroute naar Nieuw-Guinea afgesneden. Er ontstond echter wel een conflict over wie het gezag kreeg over het eiland, het leger of de marine. MacArthur beschuldigde Nimitz van een samenzwering om zijn gezag te ondermijnen. Dit ressorteerde er uiteindelijk in dat Los Negros binnen de jurisdictie kwam van William Halsey. Deze admiraal was in 1943 onder bevel van MacArthur geplaatst en het was de enige marineofficier met wie hij een goede verstandhouding zou ontwikkelen.

In april 1944 deed MacArthur volgens Hastings zijn meest gedurfde en dramatische zet van de oorlog, toen hij met een amfibische landing Hollandia innam en daarmee 40.000 Japanse troepen insloot. Hiertoe was hij in staat, omdat de inlichtingendienst de Japanse code had gekraakt. Daardoor had hij een goed beeld van zwakke punten in hun verdediging en kon hij hen verassen. Meerdere malen kon er succesvol worden aangevallen, doordat uit ontcijferde inlichtingen bleek waar de Japanse troepenconcentraties zich bevonden. De opperbevelhebber Sout West Pacific beweerde echter later dat dergelijke acties het gevolg waren van zijn eigen inzicht en verzweeg de rol van de cryptografische dienst. Een keer negeerde hij zelfs hun waarschuwingen botweg. Ondanks berichten dat het Japanse garnizoen op Biak uit meer dan 7.000 man bestond, besloot hij in de aanval te gaan, omdat hij en zijn staf dachten dat de bezetting op het eiland slechts gering zou zijn. In werkelijkheid waren er ruim 10.000 Japanners, waardoor de verovering zeer bloederig was.

Het nut van de campagne op Nieuw-Guinea, waar de gevechten tot het eind van de oorlog zouden voortduren, is omstreden. Het eiland had door de Japanners gebruikt kunnen worden voor een aanval op Australië, maar na de slagen in de Koraalzee en bij Midway was dat gevaar geweken. Er werden een aantal vliegbases veroverd en aangelegd die van nut waren voor de campagne in de Pacific, maar het is de vraag of toen hun gevechtskracht ter zee en in de lucht was vernietigd, het noodzakelijk was om de Japanners aan de noordkust te verdrijven. Hastings geeft aan dat de campagne zijn eigen impuls en logica kreeg. Nadat er duizenden mannen waren ingezet, mensenlevens verloren waren gegaan en reputaties van generaals op het spel waren komen te staan, werd het steeds moeilijker om met minder dan een overwinning genoegen te nemen.^[11]

In september 1944 verplaatste de opperbevelhebber Sout West Pacific zijn hoofdkwartier van Brisbane naar Hollandia. Nu kon hij eindelijk beginnen aan de campagne waar hij zo naar uit keek, de aanval op de Filipijnen. De verovering van de eilandengroep was volgens latere historici niet noodzakelijk voor de capitulatie van Japan. Zeker nadat de Amerikanen in juli 1944 de Marianen hadden ingenomen, waardoor zij de beschikking kregen over vliegvelden waar vanaf ze de Japanse thuiseilanden konden bombarderen. De geallieerde overheersing in de lucht en ter zee was rond die tijd zo sterk dat de Japanse strijdmacht in Zuidoost-Azië niet meer bevoorraad kon worden, althans niet in die maten dat zij nog een dreiging voor de geallieerden vormde. Door de Amerikaanse aanvallen met onderzeeboten werd de grondstoffentoevoer naar Japan steeds verder afgeknepen. Het land had die situatie niet lang kunnen volhouden. MacArthur was echter vastbesloten zijn eerder gedane belofte aan de Filipijnse bevolking gestand te doen.

Er bleef rivaliteit bestaan tussen MacArthur en Nimitz. Nimitz wilde oprukken naar Formosa en de Filipijnen omtrekken. MacArthur pleitte juist voor de verovering van de eilanden om zo de grondstoffentoevoer naar Japan af te snijden. Na zijn evacuatie had hij, eendachtig zijn belofte, regelmatig gepleit voor de bevrijding van de Amerikaanse kolonie. Hierin kreeg hij weinig steun van de andere opperbevelhebbers.

Op 26 juli 1944 vond een vergadering plaats in Pearl Harbor om de planning van de oorlog in de Pacific te bespreken. Met een mengeling van charme en intimidatie slaagde MacArthur er volgens Beevor in om Roosevelt te overtuigen dat ze de Filipijnen moesten bevrijden.^[12] Het was volgens hem een erezaak. Ze waren het moreel verplicht aan de Filipijnse bevolking. Dit plan kreeg de steun van Roosevelt. Mogelijk gaf de president ook zijn goedkeuring omdat de generaal verzekerde dat hij zich niet kandidaat zou stellen voor het presidentschap voor de Republikeinse partij in 1944. MacArthur wist ,in de woorden van Beevor, precies hoe hij zijn macht en prestige kon handhaven. "Ook al betekende dit dat hij zijn trots moest inslikken en zich tegenover Franklin Delano Roosevelt inschikkelijk moest gedragen."^[13] In september stemden de Joint Chiefs of Staff in met een invasie van het Filipijnse eiland Leyte.

Deze landing vond plaats op 20 oktober 1944. Met de inzet van ruim 174.000 manschappen was dit de grootste operatie in de Pacific tot dan toe tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het was op de dag af 41 jaar geleden dat MacArthur zich op dezelfde plaats had gemeld voor zijn eerste stationering buiten de Verenigde Staten. De Aziatische bevolking hechtte volgens hem waarde aan dat soort feiten. Nadat het strand was veiliggesteld, maakte MacArthur een grootse entree. In een landingsboot voer hij samen met zijn stafofficieren en leden van de Filipijnse regering naar te kust. Doordat de boot vastliep op een zandbank, moest hij de laatste meters naar het strand door het water waden, waardoor zijn perfect gesteven uniform nat werd. Naar verluidt is dat ook de reden van zijn woedende gezichtsuitdrukking op de beroemde foto die van het moment gemaakt werd. Nadat de verbindingstroepen een radioverbinding tot stand had gebracht, hield de generaal een toespraak die live werd uitgezonden. Verwijzend naar zijn eerder gedane belofte sprak hij onder meer: "Volk van de Filipijnen, ik ben teruggekomen! Bij de gratie van de almachtige God staan onze troepen weer op Filipijnse bodem."^[14]Ook riep hij de Filipino’s op om in opstand te komen tegen de Japanse bezetter. Dit zorgvuldig geënsceneerde moment werd gade geslagen door tientallen journalisten.

De Japanse troepen in de Filipijnen stonden onder leiding van Yamashita. Hij had de beschikking over 400.000 soldaten. Op Leyte waren 60.000 manschappen ge stationeerd. De Amerikanen hadden er bijna een kwart miljoen voor nodig om het eiland te zuiveren. Deze strijd duurde langer dan verwacht. Ook omdat de Japanners in het begin een luchtoverwicht hadden, nadat de Amerikaanse vliegdekschepen die de invasie hadden ondersteund, waren vertrokken. Uiteindelijk wisten de Amerikanen door hun overweldigende vuurkracht het eiland te heroveren. MacArthur sprak hierna van: "Misschien wel de grootste nederlaag in de militaire analen van het Japanse leger". Dat gaat wellicht wat te ver, maar van het garnizoen, dat versterkingen had ontvangen vanaf Luzon, sneuvelde ongeveer 60.000 soldaten. Opvallend was wel dat toen MacArthur deze uitspraak deed in december 1944, de strijd op Leyte nog gaande was. Op 18 december 1944 werd MacArthur bevorderd tot General of the Army. Hiermee behoorde hij tot een selecte groep van slechts vijf personen binnen het Amerikaanse leger aan wie de rang van vijfsterrengeneraal werd verleend.

Drie dagen eerder was het eiland Mindoro veroverd. Dit was belangrijk, omdat hier vliegtuigen konden worden gestationeerd ter ondersteuning van de aanval op Luzon. Hiervoor werd ook een sterk smaldeel van de marine samengesteld. Het aanvalsplan vertoonde sterke gelijkenissen met de Japanse invasie in 1942. MacArthur ging aan boord van de kruiser USS Boise. Op 9 januari 1945 landden Amerikaanse troepen op Luzon. In het landingsgebied waren geen vijanden. Desondanks verliep de opmars niet zo snel als MacArthur gehoopt had. Dat kwam eerder door de terreingesteldheid dan de Japanse tegenstand. Hij was voortdurend aan het front te vinden. Niemand durfde het nu nog te hebben over Dugout Doug. In tegendeel, Kenney verklaarde: "Die vent is gek. Als hij overuren maakt, verspeelt hij zijn lidmaatschap van de vakvereniging."^[15] Voor een van zijn frontbezoeken op 26 januari 1945, waarbij hij zich, ondanks aanhoudend vuur, op 75 meter van de vijandelijke linies waagde, werd hij onderscheidden met zijn derde 'Distinghuished Service Cross'.

Yamashita wist dat hij onvoldoende troepen had om het hele eiland te verdedigen en liet zijn troepen stellingen in de noordelijk gelegen bergen betrekken. Hij verordonneerde dat Manila tot open stad moest worden verklaard. De marinecommandant schout-bij-nacht Iwabatsji Sanji besloot in weerwil van deze orders de haven toch te verdedigen. De legereenheden die nog in de stad waren, sloten zich daarbij aan. Bij de daarop volgende strijd vonden meer dan 100.000 burgers de dood, niet alleen door oorlogsgeweld, maar ook doordat zij op grote schaal werden vermoord door Japanse soldaten. Het werd hierdoor de bloedigste veldslag van de Amerikanen uit de Tweede Wereldoorlog. Op 3 maart 1945 was het laatste verzet in de stad gebroken. MacArthur wilde zijn oude hoofdkwartier in het Manila Hotel betrekken. Het gebouw had tot dan toe de oorlog overleefd, mede doordat de Japanners er hun hoofdkwartier hadden gevestigd. Vlak voor MacArthurs aankomst staken vijandelijke troepen het in brand. De generaal was er getuige van dat al zijn achtergelaten eigendommen vergingen in de vlammen.

In het noorden van Luzon voerden Yamashita met de onder zijn bevel staande soldaten een lange en verbeten strijd, waarbij veel Amerikanen sneuvelden. Het werd daarmee tot een van de bloedigste gevechten van de oorlog in de Pacific. Hoewel MacArthur op 5 juli 1945 de overwinning in de Filipijnen uitriep, gingen de gevechten daarna gewoon door. Yamashita zou zich pas overgeven toen Japan capituleerde op 2 september 1945. De vijfsterrengeneraal had ook het plan opgevat om Nederlands-Indië te heroveren, maar daar gaf Washington geen toestemming voor. Uiteindelijk werd deze sector aan de Britten toegewezen. MacArthur sprak hier na de oorlog zijn onvrede over uit. Als hij Indië had kunnen heroveren, was er na de Japanse capitulatie volgens hem geen chaos uitgebroken in de Nederlandse kolonie. In juli 1945 veroverde een Australische troepenmacht Balikpapan. Dit was de laatste offensieve operatie onder MacArthurs bevel in de Pacific. Zelf ging hij ervan uit dat de oorlog nog een jaar zou duren. Dit maakte hij ook duidelijk aan de nieuwe president Harry Truman. Intussen was al besloten tot het gebruik van de atoombom tegen Japan. MacArthur was niet op de hoogte van dat besluit. Hij was ook niet betrokken bij de onderhandelingen met het keizerrijk.

Toen Japan zich op 15 augustus 1945 overgaf, werd MacArthur belast met de organisatie van de capitulatie en bezetting van het overwonnen land. De gesprekken met de Japanse delegatie verliepen soepel. Tussen de Amerikaanse bevelhebbers bleef echter wrevel bestaan. Dat uitte zich ook in een conflict over hoe de capitulatie vorm zou moeten worden gegeven. Uiteindelijk werd een compromis bereikt dat behelsde dat MacArthur de ceremonie leidde aan boord van het vlaggenschip van Nimitz, het slagschip USS Missouri.

Op 28 augustus 1945 kwam MacArthur aan in Japan. Hij was nu getooid met de titel Supreme Commander for the Allied Powers (SCAP). De opperbevelhebber landde op het vliegveld Atsugi waar hij werd begroet door Eichelberger. Langs de route naar zijn tijdelijke hoofdkwartier in het Grant Hotel in Yokohama, stonden maar liefst 30.000 Japanse soldaten in het gelid. Een dergelijke grote erewacht was tot dan toe alleen voorbehouden aan de keizer. MacArthur stond er op dat generaals Wainwright en Arthur Percival, die jaren in Japanse krijgsgevangenschap hadden doorgebracht, aanwezig waren bij de capitulatieceremonie. Het weerzien tussen Wainwright en MacArthur was emotioneel. Eerst genoemde, die zichtbaar had geleden in Japanse gevangenschap, verklaarde dat hij zijn land te schande had gemaakt door zich over te geven en vroeg om vergeving. MacArthur toonde begrip en bood hem het bevel over zijn oude legerkorps aan.

Op 2 september 1945 vond de officiële ondertekening van de Japanse capitulatie-overeenkomst plaats aan boord van het Amerikaanse slagschip. MacArthur koos er bewust voor om een uniform zonder onderscheidingen te dragen. Nadat alle betrokkenen aan boord waren gebracht hield hij om 09:00 uur een korte toespraak. Daarna zette om 09:04 uur eerst de Japanse delegatie hun handtekening, vervolgens MacArthur en daarna de andere geallieerde vertegenwoordigers. Nadat de ondertekening van de documenten voorbij was, sprak General MacArthur als slot nog de korte wens uit, dat hij hoopte dat vanaf dat moment de wereld in vrede kon voortbestaan.^[16] De ceremonie werd afgesloten met een fly-over van honderden Amerikaanse gevechtsvliegtuigen.

Als opperbevelhebber van de geallieerde troepen nam MacArthur het bestuur op zich van het verslagen Japan. In tegenstelling tot Duitsland werd het land niet verdeeld in bezettingszones. De Amerikanen droegen de meeste verantwoordelijkheid en de Supreme Commander kreeg feitelijk de alleenheerschappij over de eilanden. Zijn hoofdkwartier in Tokio was gevestigd in een pand van de Dai Ichi-verzekeringsmaatschappij. Al gauw ontstond een vaste routine. De gouverneur kwam aan om 10:00 uur ’s ochtends. Om 14:00 uur ging hij naar huis om te lunchen, waarna hij om 16:30 uur naar zijn kantoor ging. Zijn werkdag duurde vervolgens tot 21:00 uur of nog later. Deze routine onderbrak hij niet voor het weekend of feestdagen. Vrije dagen kenden hij niet. Volgens veel van zijn stafofficieren was hun aanwezigheid eigenlijk niet vereist, omdat MacArthur toch elke beslissing zelf nam.

Hoewel officieel was vastgelegd dat de keizer ondergeschikt zou worden aan het geallieerde gezag, stond MacArthur er op dat de eer van Hirohito en zijn naasten onbevlekt bleef. Zo handhaafde hij de aanspreekvorm Chin. Volgens de generaal zou elke aantasting van de keizer leidden tot onlusten onder de Japanse bevolking, die alleen met grof geweld de kop in zouden kunnen worden gedrukt. Hij verordonneerde wel dat de keizer afstand moest doen van zijn goddelijke status. Voortaan was hij een normale" constitutionele monarch. Om dit te benadrukken liet hij een foto van hem en de keizer in alle kranten afdrukken. MacArthur was een kop groter dan Hirohito waardoor deze er wat nietig uitzag.

MacArthur bewerkstelligde de overgang van dictatuur naar democratie in het Japanse keizerrijk. Daartoe schreef hij een nieuwe grondwet, waarin de rol van de keizer werd ingeperkt. Ook faciliteerde de wet de vrijheid van godsdienst en pers en werd het vrouwenkiesrecht ingevoerd. Het Japanse leger mocht voortaan alleen nog maar voor zelfverdedigingsdoeleinden worden ingezet. Tevens maakte de wet een einde aan de macht van een aantal familiekartels in het bedrijfsleven. Deze hervormingen stuitten aanvankelijk op veel verzet, maar de Amerikaanse bezettingsautoriteiten hielden voet bij stuk en drukten de bepalingen door. De grondwet van MacArthur is nu nog steeds grotendeels van kracht in het land.

Na de capitulatie vond ook een van de minst fraaie episodes uit MacArthurs carrière plaats. In 1938 hadden de Japanners 'Eenheid 731' opgericht. Dit detachement had zich in China bezig gehouden met het onderzoek naar en bedrijven van biologische oorlogvoering. Honderden gevangenen werden het slachtoffer van wrede experimenten. Duizenden Chinese burgers stierven daarnaast door het moedwillig verspreiden van ziekteverwekkers zoals pest- en cholerabacillen. Omdat de gegevens van 'Eenheid 731' volgens de generaal interessant waren voor de Amerikanen, bood hij hen een vrijgeleide aan. Geen van de betrokkenen is ooit vervolgd. Ook toen bekend werd dat Amerikaanse krijgsgevangenen waren gedood in de laboratoria van 'Eenheid 731', verbood MacArthur onderzoek naar en vervolging van de betreffende Japanse militairen.

Zo lankmoedig hij was tegenover Eenheid 731, zo strijdbaar was hij tegenover Yamashita. Hij drong aan op een proces tegen de Japanse generaal. MacArthur handelde hier waarschijnlijk mede ook uit wraak, vanwege de nederlaag in 1942. De Japanner werd niet berecht door een gerechtelijke instantie, maar door een door MacArthur persoonlijk samengestelde militaire commissie die bestond uit generaals met weinig juridische expertise. Ook liet de Supreme Commander nog voordat de veroordeling was uitgesproken, meerdere malen blijken dat hij wilde dat Yamashita zou worden opgehangen en dat hij met een ander vonnis geen genoegen zou nemen. Dit vonnis kwam er ook en op 23 februari 1946 werd de Japanse generaal geëxecuteerd. Vooral de massale moordpartijen die in Manila hadden plaatsgevonden, werden hem zwaar aangerekend. Yamashita viel in die kwestie echter weinig te verwijten. Zoals eerder aangegeven had hij verordonneerd dat de stad tot open gebied moest worden uitgeroepen. Mede daarom was en is zijn doodvonnis nog steeds omstreden. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat, hoewel Yamashita weinig verantwoordelijkheid droeg voor het bloedbad in Manila, hij in 1942 wel de opdracht had gegeven voor de grootschalige moord op Chinezen in Singapore. De Britten verzochten na de oorlog dan ook om zijn uitlevering. Indien hij in de Filipijnen niet was veroordeeld, zou hij waarschijnlijk alsnog de doodstraf hebben gekregen wegens zijn betrokkenheid bij andere oorlogsmisdaden.

In Europa waren tijdens het Proces van Neurenberg een aantal van de grootste Duitse oorlogsmisdadigers berecht. Ook in Tokio kwam er een tribunaal waar de Japanners die de meeste schuld droegen voor de oorlog en de gepleegde Japanse wandaden, werden voorgeleid. MacArthur stelde het statuut op voor dit tribunaal. Hierbij nam hij het Handvest van Londen als voorbeeld. Dat hij, enkele kleine aanpassingen daargelaten, letterlijk overnam. Er hing en hangt een zweem van politieke bemoeienis rond het proces van Tokio. Dwight Eisenhower, de geallieerde opperbevelhebber in Europa, had zich verre gehouden van het Proces van Neurenberg. MacArthur liet zijn invloed echter duidelijk gelden. Hij bepaalde wie er wel en niet vervolgd zouden worden. Zo besloot hij eigenmachtig dat keizer Hirohito niet terecht kon staan, omdat dat tot te veel onvrede bij de Japanse bevolking zou leiden. Ook bepaalde hij welke juristen als rechters zouden optreden. Juridisch schuurt dat. "MacArthur speelde de eerste viool in Tokio. Hij bepaalde hoe het Handvest eruit kwam te zien, wees rechters aan, gebruikte zijn invloed om de 'voornaamste misdadiger' buiten schot te laten en wees verzoeken om clementie af. Hij wees geen vonnissen, maar in velerlei opzicht was het wel zijn proces," aldus de voormalige rechter Norbert Ehrenfreund.^[17]

Al snel werd MacArthur populair onder de Japanse bevolking. Vooral omdat hij er in slaagde om de precaire voedselsituatie snel te verbeteren. Dit leverde hem later de bijnaam Gaijen Shogun (buitenlandse Shogun) op. In 1949 werd het landsbestuur weer overgedragen aan de Japanse regering. MacArthur bleef echter resideren in Tokio. Hij had hier tot aan zijn pensionering kunnen blijven, tot dat de geschiedenis een andere wending nam.

Na de capitulatie van Japan was de controle over de door Japan bezette gebiedsdelen verdeeld tussen de verschillende geallieerde mogendheden. Dit leidde er toe dat het Koreaanse schiereiland, een voormalig Japans protectoraat en defacto kolonie, opgedeeld werd in een bezettingszone voor de Amerikanen en een voor de Sovjet-Unie. Hieruit ontstonden twee staten. Het communistische Noord-Korea onder leiding van Kim Il Sung en het kapitalistische Zuid-Korea waar Syngman Rhee de scepter zwaaide.

De Noord-Koreaanse dictator streefde naar een hereniging van het schiereiland onder communistische heerschappij. Op 25 juni 1950 ging hij over tot de aanval. 90.000 van zijn troepen, die ruim waren voorzien van sovjetmaterieel, overschreden de 38ste breedtegraad. Het Zuid-Koreaanse leger dat slecht getraind en bewapend was, kon geen partij bieden.

Reeds op de dag van de aanval werd in een VN-resolutie de Noord-Koreaanse aanval veroordeeld. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties gaf op 27 juni 1950 het mandaat voor het instellen voor een troepenmacht om Zuid-Korea te hulp te komen. Hiertoe was zij in staat doordat de Sovjet-Unie de vergadering op dat moment boycotte, vanwege de weigering om een zetel toe te kennen aan de Volksrepubliek China. MacArthur kreeg de leiding over deze strijdmacht. Dat was logisch. Hij was op dat moment de hoogste commandant ter plaatse. Toch werd zijn benoeming ook bekritiseerd. De journalist James Reston schreef dat MacArthur nooit blijk had gegeven van een natuurlijke aanleg voor internationale samenwerking, in tegenstelling tot Dwight Eisenhower. De opperbevelhebber had volgens de columnist ook niet de tact en het vermogen om rekening te houden met de mening en gevoeligheden van anderen. Terwijl deze eigenschappen essentieel waren voor zijn nieuwe positie.^[18]

MacArthur gaf volgens Hastings van begin af aan blijk van een andere zienswijze op het conflict dan de Amerikaanse regering. Hij geloofde niet dat de oorlog beperkt zou blijven tot het Koreaanse schiereiland. Hij verwachte een wereldwijde confrontatie met het communisme, waarin de Amerikanen het voordeel hadden dat zij op dat moment als enige mogendheid over atoomwapens beschikten. Ook ging MacArthur ervan uit dat hij net als tijdens de Tweede Wereldoorlog de vrije hand zou krijgen bij de inzet van zijn troepen. De Amerikaanse regering wilde er juist alles aan doen om te voorkomen dat het conflict verder zou escaleren. De president, de rustige en bedachtzame Harry Truman en de arrogante opperbevelhebber, verschilden karakterologisch enorm. MacArthur voelde zich in intellectueel opzicht ver verheven boven de 'boer'Truman. Op zijn beurt typeerde hij de generaal als 'mister primadonna' en een toneelspeler die onder zijn eigen ego bezweek. Gezien de uiteenlopende standpunten en overtuigingen, was het niet verwonderlijk dat het tot een crisis zou komen tussen de president en zijn hoogste ondergeschikte op het strijdtoneel.^[19]

MacArthur bracht al gauw nadat hij benoemd was een bliksembezoek aan Korea. Naar zijn zeggen maakte hij toen al plannen voor een amfibische landing. Hij pleitte voor het overbrengen van alle in de regio beschikbare Amerikaanse grondtroepen naar Korea. President Harry Truman ging hiermee akkoord. De Amerikaanse dienstplichtigen die in allerijl vanuit Japan werden aangevoerd naar het Koreaanse schiereiland hadden echter geen oorlogservaring. Qua bewapening en vooral aantallen waren de Noord-Koreanen in het voordeel.

Na afloop van de Tweede Wereldoorlog was het Amerikaanse leger sterk ingekrompen, van 89 divisies naar tien. Het opleidingsniveau en de staat van paraatheid van de troepen waren bedroevend, iets waar MacArthur later iedereen behalve zichzelf, hun opperbevelhebber, de schuld van zou geven.^[20] In juli 1950 waren de Amerikaanse en Zuid-Koreaanse troepen weinig succesvol. De Korea-oorlog toonde de moeilijkheid aan van het inzetten van een in hoge mate gemechaniseerd westers leger in een onherbergzaam land, tegen een licht uitgeruste vijand.^[21] Veel terrein moest worden prijsgegeven. Meerdere keren liep de terugtocht van een eenheid uit op een ongeorganiseerde vlucht. Toch slaagde het westerse leger er in om de Noord-Koreanen zware verliezen toe te brengen. Begin augustus wisten de Amerikaans/Zuid-Koreaanse troepen onder leiding van Lieutenant General Walton Walker vijftig kilometer voor de havenstad Busan de Noord-Koreaanse opmars tot staan te brengen.

Terwijl velen binnen de strijdkrachten ervan overtuigd waren dat alle versterkingen naar Busan moesten worden gestuurd, filosofeerde MacArthur al in juli 1950 over een landing bij Incheon. Hierin kreeg hij aanvankelijk echter weinig steun. Veel van de officieren wisten van hun tijd tijdens de Tweede Wereldoorlog nog met welke zware verliezen amfibische invasies gepaard konden gaan en dat het welslagen van tal van omstandigheden afhankelijk was. Zij voelden er weinig voor om de in de haast verzamelde troepen aan de risico’s bloot te stellen. MacArthur was echter een vurig pleitbezorger van invasie achter de Noord-Koreaanse linies. Hij vergeleek het met een ventilator waarvan je de stekker uit het stopcontact trok. "Als we eenmaal goed en wel in Incheon aan land zijn, hebben de Noord-Koreanen geen andere keus om bij Busan te stekker eruit te trekken en zich terug te trekken, of zich over te geven."^[22]Incheon was de enige haven die gunstig gelegen was voor een landing. De omstandigheden hier waren echter ook niet ideaal. Er was een getijdenverschil van maar liefst tien meter. Er waren hierdoor maar enkele data, voordat de winter zou invallen, waarop het water voor de kust hoog genoeg stond voor een invasievloot. Ook kon van een verrassingsaanval geen sprake zijn. Voordat men de haven kon bestormen moest eerst het voor de kust gelegen eiland Wolmi-do worden veiliggesteld. Daar kwam bij dat het gebied rond de landingszone goed te verdedigen was.

Op 23 augustus 1950 vond een overleg plaats in het Dai-Ichi gebouw om de invasie te bespreken. Bijna alle deelnemers brachten steekhoudende bezwaren naar voren. Toen stond MacArthur op en hield een van zijn theatrale toespraken. Hij gaf hoog op over de Amerikaanse marine en vervolgde met tranen in de ogen: "Ik had nooit gedacht dat de dag zou komen waarop de marine niet in staat zou zijn het leger bij een operatie steun te verlenen."^[23] Op vurige wijze verdedigde hij zijn operatie. Omdat deze onuitvoerbaar leek, konden zij profiteren van het verrassingselement. "We zullen bij Incheon aan land gaan en ik zal ze vermorzelen." Admiral Forrest Sherman, Chief of Naval Operations, verklaarde vervolgens geroerd: "Generaal, de marine zal u naar Incheon brengen." Deze bijeenkomst was het keerpunt. Hoewel er binnen de leger- en marinetop enige reserves bleven bestaan, werd op 28 augustus 1950 officieel toestemming gegeven door de Chiefs of Staff voor de landingsoperatie.

Op aandringen van MacArthur kreeg Lieutenant General Edward Almond de leiding over de amfibische operatie. Daarmee werd het militaire bevel in Korea in tweeën gesplitst. Deze beslissing werd later fel bekritiseerd. De opperbevelhebber achtte Walker echter niet in staat om de landingsoperatie te leiden.

De invasie bij Incheon vond plaats op 15 september 1950. MacArthur sloeg deze in vol ornaat (inclusief kenmerkende zonnebril en maïskolfpijp) gade vanaf de brug van de USS Mount McKinley. Het werd alom gezien als een meesterzet. De Noord-Koreaanse troepen waren totaal verrast en boden slechts geringe weerstand. (er waren maar 20 Amerikaanse doden te betreuren). Na de invasie rukten de Amerikaanse troepen onstuitbaar op. Het communistische front stortte in. Op 26 september maakten de invasietroepen en eenheden van de strijdmacht uit Busan, die ook aan een opmars waren begonnen, contact met elkaar. Op dezelfde dag werd Seoul, na zware gevechten, heroverd. Op 29 september 1950 vond een voor MacArthur kenmerkende pompeuze ceremonie plaats om de bevrijding van de stad en de terugkeer van de Zuid-Koreaanse regering te vieren. "Dankzij de goedgunstigheid van de barmhartige Voorzienigheid hebben onze troepen, strijdend onder de vlag van wat de grootste hoop en inspiratie voor de mensheid is, de Verenigde Naties, deze eeuwenoude hoofdstad van Korea bevrijd..." aldus MacArthur in zijn toespraak.^[24] Tijdens een van zijn bezoeken aan het front kwamen hij en de journalisten die hem vergezelden onder vuur te liggen. Als reactie merkte hij droogjes op dat de Noord-Koreaanse sluipschutters slecht getraind waren.

MacArthur had van begin af aan duidelijk gemaakt dat hij geen genoegen nam met het verdrijven van de troepen van Kim Il Sung uit Zuid-Korea. Hij wilde diens regime ten val brengen. De Chiefs of Staff gaven toestemming om op te rukken over de 38ste breedtegraad, zo lang er maar geen acties zouden plaatsvinden op Chinees- of Sovjetgrondgebied. Op 9 oktober 1950 overschreden Amerikaanse troepen de vooroorlogse grens. Aanvankelijk ontmoetten zij fel verzet, maar na een week sloegen de Noord-Koreanen op de vlucht. Hun hoofdstad Pyongyang viel en er gingen geruchten dat Kim Il Sung naar China was gevlucht.

MacArthur stelde zelf een ultimatum aan de Noord-Koreaanse soldaten, waarin hij hen gelaste hun wapens neer te leggen. Hiermee overtrad hij zijn mandaat en zijn grondwettelijke bevoegdheden als bevelhebber van de troepen.

Van Washington had MacArthur de opdracht gekregen om geen Amerikaanse, maar alleen Zuid-Koreaanse troepen in te zetten in het Chinese grensgebied. Hier liet hij zich echter weinig aan gelegen liggen. Hij beval Almond en Walker op 24 oktober 1950 om alle grondtroepen in te zetten om Noord-Korea veilig te stellen. Hiermee ging hij botweg in tegen een bevel van hoger hand. Een dag later werd de Yalu, de rivier die de grens vormde met China, bereikt. Toen vonden echter ook al de eerste schermutselingen plaats met Chinese soldaten. Het communistische regime onder leiding van Mao Zedong had meerdere malen gewaarschuwd dat een opmars tot haar grenzen niet zou worden geaccepteerd. Vanaf oktober 1950 trokken soldaten van het Volksbevrijdingsleger Noord-Korea binnen. Het regime in Beijing sprak consequent over vrijwilligers, maar dat waren zij alleen in naam. Het hoofdkwartier in Tokio werd op de hoogte gesteld van de aanwezigheid van Chinese troepen in het strijdgebied. MacArthurs inlichtingenofficier Charles Willoughby, een van de leden van de Bataan Gang, zwakte deze dreiging doelbewust af in zijn rapport aan de opperbevelhebber. Mede hierdoor sloeg deze weinig acht op de waarschuwing. Ook in de daaropvolgende rapporten deed Willoughby er alles aan om het beeld van MacArthur dat de Chinezen niet tot een aanval zouden overgaan te bevestigen.

Op 15 oktober 1950 ontmoetten MacArthur en Harry Truman elkaar voor het eerst persoonlijk op Wake. De generaal was ontriefd omdat hij werd ontboden door een stel politici voor een ontmoeting waar hij overigens de locatie voor had gekozen. Hij liet de president demonstratief wachtte, weigerde voor hem te salueren en bedankte voor de gezamenlijke lunch. Volgens Hastings lieten Truman en zijn gevolg hier een kans liggen om de opperbevelhebber dot de orde te roepen en hem te doordringen dat hij zich diende te houden aan de instructies van zijn regering.

In november 1950 beging MacArthur volgens D’Este de grootste blunder uit zijn carrière door aan te kondigen dat de oorlog gewonnen was en dat de troepen tegen kerstmis thuis zouden zijn. In werkelijkheid hadden de Chinese troepen op dat moment het offensief reeds ingezet. Als gevolg daarvan werden meerdere eenheden van de '1st Cavalry Division' vernietigd. Ondanks het succes stokte na tien dagen de aanval echter. Mogelijk omdat de Chinezen kampten met problemen met de bevoorrading en coördinatie. Op 26 november 1950 hernieuwden de Chinezen hun offensief. Na de Chinese aanval verloren de VN-troepen in tien dagen tijd meer dan 20.000 man. Ondanks de grootschalige inzet van de luchtmacht en artillerie, bleken zij niet opgewassen te zijn tegen de Chinese numerieke overmacht. De Amerikanen en hun bondgenoten moesten zich in allerijl vechtend terugtrekken door onherbergzaam gebied en onder barre winterse omstandigheden. De mariniers bleven ondanks zware verliezen een coherente strijdmacht vormen. Dat verhinderde echter niet dat de havenstad Hamhung op 11 december 1950 moest worden geëvacueerd. Het was de eerste nederlaag van de Amerikaanse mariniers. Het 'Eighth Army' bracht het er slechter vanaf. Meerdere eenheden vielen uiteen en zij werden teruggedreven over de 38ste breedtegraad. Zelfs Seoul werd opnieuw bezet. MacArthur bracht gedurende de Chinese opmars diverse (pers)verklaringen uit die, met het verstrijken van de dagen, steeds verder van de werkelijkheid af kwamen te staan.^[25] MacArthur drong aan op de inzet van kernwapens in het Koreaanse conflict een aanvallen op Chinees grondgebied. Alleen zo kon volgens hem de Chinese opmars worden gestopt. Dit was tegen het zere been van de Amerikaanse regering die een grootschalig conflict met China en daarmee de Sovjet-Unie wilde vermijden. Ook wilde hij nationalistische Chinese troepen inzetten in Korea.

Tot overmaat van ramp kwam Walker op 23 december 1950 om bij een auto-ongeluk. Hierna nam Lieutenant General Matthew Ridgway het bevel over van het 'Eighth Army'. Dit bleek een gelukkige keuze. Hij zorgde voor meer elan onder zijn soldaten. Het Chinese offensief was intussen, mede door de lange bevoorradingslijnen zijn stootkracht kwijt. De VN-troepen gingen in de tegenaanval.

Nadat de Amerikaanse troepen de 38ste breedtegraad in maart 1951 opnieuw naderden, wilde Truman over vrede gaan praten. MacArthur was het hier niet mee eens en maakte dit ook in het openbaar kenbaar. Dit ondanks dat Truman hem een spreekverbod had opgelegd. Hij bleef aandringen op een aanval op China. Tientallen atoombommen zouden het land wel tot inkeer brengen volgens hem. Op 24 maart 1951 stelde de opperbevelhebber (opnieuw in strijd met zijn mandaat) de Chinezen een ultimatum om de strijd te staken. De tijd dat de Verenigde Staten hun militaire inzet tot Korea beperkten was volgens hem voorbij. Dit was voor Truman, die juist poogde om tot een staakt-het-vuren te komen, de druppel die de emmer deed overlopen. Het ultimatum, de onenigheid met het burgerlijk gezag en zijn onbehoorlijke gedrag tegenover de Amerikaanse president, maakte zijn positie onhoudbaar. Op 6 april 1951 hield Truman een bespreking in het Witte Huis. Diverse aanwezigen pleitten voor het ontslag van de opperbevelhebber. Dit oordeel werd ook gedeeld door de Chiefs of Staff onder aanvoering van General of the Army Omar Bradley. Het was de bedoeling om het bevel bekend te maken op 12 april 1951, maar nadat de pers het voortijdig dreigde te lekken, werd de mededeling een dag vervroegd.

Dit verhinderde echter niet dat de opperbevelhebber zijn ontslag via de media moest vernemen. Op 11 april 1951 werd hem het bevel van de troepen ontnomen wegens insubordinatie. Ridgway werd benoemd tot zijn opvolger. MacArthur mokte dat hij was ontslagen als een 'huishoudster'.

Zijn ontslag was niet onomstreden. Uit een enquête bleek dat de publieke opinie er tegen was. Truman werd verweten "een van de grootste Amerikaanse militaire helden" te hebben ontslagen. De senator Joseph McCarthy, die bekend werd door zijn jacht op (vermeende) communisten, zag het als bewijs dat de aanhangers van de Sovjet-Unie steeds meer invloed kregen in de VS. Een andere republikein die later bekend zou worden, Richard Nixon, riep op om MacArthur in zijn positie te herstellen. Buiten de VS werd het ontslag echter met enthousiasme en opluchting begroet.

Andere militairen en latere historici, waar onder Hastings gaven en geven de president gelijk. Zijn oordeelsvermogen was verdwenen aldus de Britse historicus. "Hij was te afwezig, te oud, te inflexibel, zat te zeer gevangen in een achterhaald wereldbeeld om een geschikte commandant te zijn voor een oorlog als die in Korea."^[26] Volgens D’Este had MacArthur niet alleen de oorlog verprutst, maar ook het principe geschonden dat militairen de buitenlandse politiek niet bepalen. Trumans moedige beslissing was volledig gerechtvaardigd en werd uiteindelijk bevestigd door een onderzoek van het Congres. Hun conclusie was onder meer gebaseerd op de getuigenissen van de toenmalige minister van Oorlog George Marshall en Omar Bradley, die op dat moment Chief of Staff was. Zij betoogden dat MacArthurs handelingen de Verenigde Staten in een rampzalige en onnodige oorlog met communistisch China zouden hebben gedreven en mogelijk tevens met de Sovjet-Unie.

MacArthur bleef zeer populair bij het Amerikaanse volk. In de woorden van D’Este werd hij "bij zijn terugkomst in de VS begroet met een uitbarsting van publieke adoratie."^[27] In meerdere steden vonden er parades ter ere van hem plaats. Met 7,5 miljoen toeschouwers kreeg hij in New York meer mensen op de been dan Dwight Eisenhower destijds bij zijn thuiskomst. Hij werd uitgenodigd om op 19 april 1951 een verenigde zitting van het Amerikaanse 'Congress' toe te spreken. De toespraak werd landelijk uitgezonden. MacArthur verklaarde dat hij slechts zijn plicht vervuld had en dat hij het land 52 jaar had gediend. Hij sloot af met een citaat uit een soldatenlied 'Old soldiers never die, they just fade away'. "Net als de soldaat uit die ballade beëindig ik nu mijn militaire carrière en vervaag ik gewoon. Een oude militair die getracht heeft zijn plicht te doen, zoals God hem die plicht deed inzien."^[28]

Zijn woorden bleken profetischer te zijn dan hij waarschijnlijk zelf had verwacht. Na zijn terugkeer naar de VS vervaagde hij inderdaad. Hij vestigde zich met zijn gezin in een penthouse in het Waldorf Astoria Hotel. Van hieruit wilde hij een gooi doen naar het presidentschap namens de republikeinse partij. In zijn campagne pleitte hij onder meer voor het afschaffen van sociale voorzieningen en een confrontatie met de Sovjet-Unie. Hij kon echter maar op weinig steun rekenen. Tijdens de conventie van de Republikeinse partij kreeg hij slechts tien stemmen. Zijn voormalige ondergeschikte, Dwight Eisenhower, werd gekozen tot de republikeinse kandidaat en won uiteindelijk ook de presidentsverkiezingen.

Na het vertrek van MacArthur golfde de strijd in Korea nog enige tijd op een neer. Tot dat het front zich in november 1951 stabiliseerde rond de 38ste breedtegraad. Hierna ontstond een stellingenoorlog die sterk leek op de strijd in België en Noord-Frankrijk tijdens de Eerste Wereldoorlog. Terwijl er moeizaam onderhandeld werd over een wapenstilstand, die uiteindelijk werd gesloten op 27 juli 1953.

Op 17 november 1952 ontmoetten de kersverse president en de oude generaal elkaar. MacArthur deed hier een tamelijk absurd plan uit de doeken over hoe de oorlog in Korea beëindigd kon worden. Dat onder meer bestond uit het bestoken van Noord-Korea met atoombommen en het land doelbewust bedekken onder een laag radioactief materiaal. Dit plan maakte duidelijk dat MacArthur nog steeds niet inzag welke (morele) implicaties het gebruik van een atoombom had. Hastings typeert het als een droevig naschrift van een grootse militaire loopbaan.^[29] Eisenhower verwierp dit doldrieste initiatief uiteraard. Hij wees er fijntjes op dat er een nieuwe politieke realiteit gold. De bondgenoten van Amerika waren fel tegen een uitbreiding van de oorlog en daar zou MacArthurs plan gegarandeerd toe leiden. MacArthurs advies zou echter nog wel een aantal maal worden ingewonnen door Eisenhower en ook door zijn opvolgers. In die hoedanigheid drong hij er op aan om geen militairen naar Vietnam te sturen. Deze raad zou echter niet worden opgevolgd. Tijdens een bezoek aan president John Kennedy in het Witte Huis merkte hij naar verluidt op: "Hier had ik eigenlijk moeten wonen."

De meningen over MacArthur blijven verdeeld. De militair historicus Carlo D’Este noemde hem een van de grootste militairen die ooit een Amerikaans uniform droegen.^[30] Hij roemt hem als de meest dynamische generaal in de moderne Amerikaanse geschiedenis. Een leven vol grote en dappere avonturen kan hem niet worden ontzegd. Hij had een briljante, maar niet foutloze militaire loopbaan. Iemand die hem leerde kennen op de Filipijnen merkte op: "De mensen liepen weg met deze man of ze haatten hem. Terwijl hij zich de hele tijd op een andere mentale golflengte bevond en zich waarschijnlijk zelden bewust was van de verering en van de haat."^[31]

Mayer oordeelde: "Het heeft geen zin om MacArthur af te kammen als generaal. Hoewel hij als militair fouten maakte, konden weinigen in zijn schaduw staan." Hij verklaarde dat MacArthurs optimisme zijn grootste vijand was. Regelmatig moest hij na een nederlaag erkennen dat hij de kracht van de geallieerden had overschat. Zijn zwier en kundigheid werden geëvenaard door een torenhoog ego en een hang naar dramatiek.

Voor hem was een overwinning niet genoeg. Het ging hem om de roem en hij deed er alles aan om die op hem te laten afstralen. De PR-machine was volgens Hastings de meest effectieve afdeling van MacArthurs hoofdkwartier.^[32] Dat bleek onder meer toen Amerikaanse respondenten MacArthur in een enquête in 1945 uitriepen tot hun grootste generaal. Op ruime afstand gevolgd door Dwight Eisenhower en George Patton. Ook beroemde medegeneraals, zoals Allan Brooke en Bernard Montgomery roemden het militaire vakmanschap en tactisch inzicht van MacArthur.

Hastings is een stuk minder lovend over de generaal. Hij typeert MacArthur eerder als een ijdele kwast dan een opmerkelijke commandant met een onaangenaam karakter.^[33] De historicus veroordeelt de campagne op de Filipijnen in 1944-45 fel. Hij stelt dat de Amerikanen in juli 1944 net zo goed hun grondoperaties hadden kunnen staken. Dat gaat wat ver. Maar feit is dat de verovering van de Filipijnen de Japanners niet tot capitulatie dwong. Met zijn laatste bloedige campagnes op de eilanden van 1944 tot 1945 bereikte Amerika volgens hem nauwelijks nog iets dat het einde van de oorlog bespoedigde. Het Filipijnse volk betaalde in mensenlevens de prijs van de egotripperij van MacArthur. In 1944 marcheerde Amerika onstuitbaar op naar een overwinning op Japan, maar de inschattingsfouten van de opperbevelhebber in South West Pacific werpen een smet op dat wapenfeit.^[34]Daarbij merkt hij zelf op dat dit oordeel achteraf gemakkelijker is voor historici, dan de nationale beleidsmakers van dat moment. MacArthur onderscheidde zich volgens hem vooral met de glans van zijn zelfbeeld als krijgsheer en niet zo zeer door zijn bekwaamheid als commandant te velde. Zijn overwinningen werden bepaald door de overmacht van zijn middelen, vooral luchtsteun.^[35] Ook Hastings erkent echter dat MacArthur een bepaalde grootsheid had. "die zich niet liet aantasten, hoezeer hij daar zelf ook zijn best voor deed vanaf de herfst van 1950 tot aan zijn dood."^[36]

MacArthur beschikte beslist over militair vakmanschap en strategisch inzicht. Hoewel dat de ene keer duidelijker naar voren kwam dan de andere. Hij was niet de uitvinder van het concept van de amfibische landing, maar hij paste dit wel zeer succesvol toe.

Zijn arrogantie en overmoedigheid waren MacArthurs kracht en valkuil. Bij de meeste generaals zou de carrière zijn afgelopen als zij een nederlaag als in de Filipijnen in 1942 hadden geleden en ook nog eens het slagveld voortijdig hadden verlaten. MacArthur wist zich echter te handhaven aan de top, terwijl hij aanvankelijk weinig meer dan zijn eigen bluf had in te brengen. Hij redde Zuid-Korea van de ondergang. De landing bij Incheon toonde MacArthurs lef die grensde aan overmoedigheid. Het is de vraag of een minder excentrieke generaal dezelfde stap had gezet. Deze zelfde eigenschappen leidden echter vervolgens tot een confrontatie met China. "Zijn carrièrelange nijging om zich te omringen met mooipraters die hem alleen vertelden wat hij wilde horen, vormde zijn ondergang in Korea", aldus D’Este. Zij bagatelliseerden de Chinese aanwezigheid op het Koreaanse platteland.

In 1962 hield hij zijn laatste publieke toespraak voor een groep jonge cadetten op West Point. Van zijn vroege jeugd tot op hoge leeftijd bleef hij veel genegenheid koesteren voor de militaire academie, waar hij naar zijn zeggen in de schemer van zijn herinneringen altijd bij terugkwam. Afgaande op zijn woorden voelde hij het einde naderen. "De schaduwen worden langer voor mij. … Meer dan ieder ander bidt de soldaat om vrede. Want hij moet de diepste wonden en littekens van de oorlog dragen, maar altijd klinken in onze oren de waarschuwende woorden van Plato, de wijste van alle filosofen, 'alleen de doden hebben het einde van de oorlog gezien'. … Ik neem afscheid van u."^[37]Twee jaar later (05 april 1964) overleed hij aan leverfalen op 84-jarige leeftijd.

Noten

1. Roberts 2012, p. 384
2. Mayer 1975
3. Verhagen, F., "Huey Long: kampioen van de gewone man", Historisch Nieuwsblad, 3/2023, op: historischnieuwsblad.nl
4. Roberts 2012, p. 387
5. Hastings 2020, p. 269
6. Mayer 1975
7. Roberts 2012, p. 388
8. De schattingen lopen uit een van 5.500 tot 18.500.
9. Hastings 2020, p. 273
10. Beevor 2012, p. 392
11. Hastings 2020, p. 309
12. Beevor 2012, p. 683
13. ibid. p. 683
14. ibid. p. 694
15. Mayer 1975
16. TracesOfWar.nl
17. Ehrenfreund 2013, p. 157-158
18. Hastings 2018, p. 111
19. ibid. p. 116-117
20. ibid. p. 106
21. ibid. p. 23
22. ibid. p. 194-195
23. ibid. p. 197
24. ibid. p. 218
25. ibid. p. 333
26. ibid. p. 381
27. Roberts 2012, p. 392
28. ibid. p. 392
29. Hastings 2018, p. 582
30. Roberts 2012, p. 383
31. ibid. p. 393
32. Hastings 2020, p. 499
33. ibid. p. 273
34. ibid. p. 648
35. ibid. p. 749
36. ibid. p. 117
37. Roberts 2012, p. 393