Geen enkel conflict in de geschiedenis heeft de pennen dermate in beweging gezet als de Tweede Wereldoorlog. Er zijn duizenden boeken verschenen, van algemene overzichtswerken tot werken die zich concentreren op een specifieke gebeurtenis of persoon. Het is feitelijk niet mogelijk om het gehele verhaal van de Tweede Wereldoorlog met alle nuance in een boek te vertellen, maar Hastings doet in ‘Inferno’ wel een zeer verdienstelijke poging. Max Hastings (1945) kan gerekend worden tot een van de bekendste auteurs over de Tweede Wereldoorlog en aanverwante gebeurtenissen. Hij heeft meer dan tien boeken op zijn naam staan over historische onderwerpen, waaronder over het optreden van geheime diensten tijdens de Tweede Wereldoorlog (De geheime oorlog), de val van het Derde Rijk (De slag om Duitsland 1944-1945) en de Vietnamoorlog.

‘Inferno’, dat voor het eerst verscheen in 2011 en in het Nederlands eerder uitgegeven werd als ‘En de hel brak los’, wordt alom geroemd vanwege het feit dat er veel oog is voor de wederwaardigheden van burgers en (gewone) militairen. In veel (met name oudere) boeken ligt de focus vooral op de belangrijke generaals en politieke leiders. Als er al wordt verwezen naar de ervaringen van een gewone soldaat of huisvrouw is dat vaak puur ter verlevendiging van het verhaal, maar anders ook niet. Hastings doet echter meer dan dat. Hij laat zien hoe het conflict ingreep in het dagelijks leven van miljoenen mensen. Hij beschrijft bijvoorbeeld het saaie kazerneleven en de heimwee van de deelnemende militairen die ver van huis en haard verbleven. Zo haalt Hastings een brief aan van een Britse rekruut die klaagt over de harde strozak waarop hij moet slapen. Deze verhalen zijn niet zo sprankelend als ronkende teksten over heldhaftige acties tijdens het gevecht. Je komt ze dan ook niet vaak tegen in oorlogsboeken, maar voor veel betrokkenen komen deze verhalen dichterbij de realiteit dan de heldendichten. Dit zorgt er ook voor dat de lezer zich goed kan inleven in het verhaal.

Dit komt onder meer duidelijk naar voren in het hoofdstuk over de Slag om de Atlantische Oceaan. De auteur schetst eerst het algemene kader. Hij toont bijvoorbeeld met getallen aan dat Duitsland nooit over voldoende onderzeeboten beschikte of kon bouwen, om de bevoorrading naar Groot-Brittannië dermate te frustreren dat het land zijn oorlogsinspanningen zou moeten staken. Ook op het hoogtepunt ging slechts twee procent van de in konvooi varende schepen verloren. Dit zijn geen nieuwe inzichten, maar Hastings geeft het goed weer en plaatst het ook in breder perspectief. In de eerste jaren van het conflict ervoeren scheepsbemanningen het oversteken van de Atlantische Oceaan als een hachelijk onderneming en dat was zeker niet onterecht. Als je schip getorpedeerd werd, had je veel geluk nodig om het te overleven en als dat al gebeurde, kon het zo zijn dat je dagen, weken of zelfs maanden in een reddingsboot ronddobberde op zee. De schrijver citeert uit brieven, dagboeken en ooggetuigenverslagen van bemanningsleden van koopvaardijschepen en U-boten, waarmee hij inzichtelijk maakt hoe zij deze strijd ervoeren en aandacht geeft aan de angsten en ongemakken aan beide kanten. Deze combinatie van algemeen kader en persoonlijke wederwaardigheden maakt het boek zeer interessant en lezenswaardig.

Max Hastings heeft een aangename en toegankelijke schrijfstijl. Hij slaagt erin om zelfs bij een duister onderwerp als dit af en toe een sprankje humor, of beter gezegd cynisme te laten doorklinken. Het is echter niet zo dat hij de draak steekt met het grootste gewapende conflict uit de twintigste eeuw. De auteur licht de grove fouten uit die aan beide zijden werden gemaakt en plaatst vraagtekens bij veel van de keuzes van de bevelvoerende officieren. Zo belicht hij de allesbehalve heldhaftige Britse verdediging van Singapore en Birma. Naar aanleiding hiervan verzucht hij: "Het arsenaal aan onkrijgshaftige krijgerhoofdmannen van het Britse Rijk leek wel onuitputtelijk."

De Tweede Wereldoorlog was vooral een conflict dat onnoemelijk lijden teweeg bracht voor miljoenen mensen en daarbij hadden de meesten, begrijpelijkerwijs alleen aandacht voor hun eigen ellende. De auteur toont begrip voor dit standpunt. Hij voert aan dat het zinloos zou zijn geweest om tegen Engelse vrouwen tijdens de Duitse luchtaanvallen te zeggen dat de Joden in het bezette Europa en de militairen aan het Oostfront het veel erger hadden. Dit lijden wordt onder meer tot uitdrukking gebracht door het verhaal van een Chinees meisje dat jarenlang door Japanse militairen werd misbruikt, een Italiaanse vrouw die haar familie verliest tijdens de bombardementen en gevechten in Italië in 1943 en een Russische studente die in Kazachstan verblijft waar zij wordt geteisterd door honger en ontberingen.

In het boek zijn meerdere volledige hoofdstukken gewijd aan de strijd aan het Oostfront. Hiermee wijkt Hastings enigszins af van de standaard-literatuur, waar de nadruk nog steeds vaak op de strijd in West-Europa in 1944/45 ligt. Onder meer het beleg van Leningrad wordt, gelet op de totale omvang van het boek, uitgebreid beschreven. Dit is ook zeker terecht. Alleen al hier kwamen meer burgers en militairen om dan het totale verlies aan mensenlevens van de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Hastings merkt op dat het voor de westerse geallieerden een buitengewone meevaller was dat niet zijzelf, maar de Russen vrijwel de gehele "slagersrekening" betaalden voor het vernietigen van de Wehrmacht. Van de drie belangrijkste geallieerde mogendheden hadden zij immers 95% van alle militaire slachtoffers te betreuren.

Een minder bekend slagveld dat Hastings belicht zijn de gevechten tussen de Japanners en Australiërs op het onherbergzame eiland Nieuw-Guinea, die begonnen in maart 1942 en voortduurden tot het einde van de oorlog. Tijdens deze langste landcampagne van het conflict, vormden het terrein en de klimaatgesteldheid op zich al een formidabele vijand voor beide partijen. Er kan bovendien getwijfeld worden aan het nut van deze gevechten die, zeker vanaf 1943, feitelijk geen invloed meer hadden op het verloop van de oorlog, maar wel duizenden het leven kosten.

Een andere vrij onbekende gebeurtenis die beschreven wordt, is de hongersnood in het door de Britten bestuurde Bengalen (het huidige Bangladesh). Door misoogsten en Britse vorderingen ontstond hier in 1943 een hongersnood waardoor ruim een miljoen (en wellicht zelfs het drievoudige) mensen om het leven kwamen. De Britse regeringsleiders (en dan vooral Winston Churchill) weigerde lang om in te grijpen, ondanks dat zij op de hoogte waren van de situatie. Hastings schrijft over de "ironie van een Groot-Brittannië dat de as-mogendheden bestreed uit naam van de vrijheid, maar in India regeerde zonder inspraak van de bevolking en soms dezelfde methoden toepaste als het totalitarisme."

In een overzichtswerk kan niet alles de aandacht krijgen die het verdient. Het hoofdstuk over de Holocaust heeft een omvang van 21 pagina’s. Dat zullen sommigen (te) weinig vinden. Toch weet Hastings in deze beperkte omvang toch een goed en beklemmend beeld te schetsen van het ontstaan en de uitvoering van deze grootste genocide uit de twintigste eeuw. Hierbij is ook aandacht voor de flauwe reactie van de geallieerden hierop tijdens en ook nog (kort) na de oorlog. Hastings zegt hierover in de inleiding: "Indertijd zagen de geallieerden hun vervolging slechts als een deel van de bijkomende schade die Hitler veroorzaakte en de Russen zien de Holocaust nog steeds zo."

Dat het boek enkele omissies bevat is niet storend. De term destroyer wordt een aantal keer vertaald als torpedojager in plaats van torpedobootjager. Ook wordt de commandant van het Duitse garnizoen tijdens de slag om Berlijn aangeduid als Karl Weidling, terwijl hij in werkelijkheid Helmuth Weidling heette.

Een nadeel van overzichtswerken is vaak dat ze zich te veel focussen op de grote lijn, waardoor een bekend verhaal wel eens wordt opgediend zonder vernieuwend te zijn. Ook komt het voor dat een werk juist verzandt in weliswaar boeiende details, maar waardoor de verhaallijn ondergesneeuwd raakt. Max Hastings trapt in ‘Inferno’ echter niet in deze valkuilen. Hij biedt een goed kader van de Tweede Wereldoorlog, van de inval in Polen tot de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki, waarin hij ook speciaal aandacht heeft voor het verhaal van de gewone burger en soldaat. Ook worden er minder bekende gebeurtenissen voor het voetlicht gebracht. Dit maakt het boek een echte aanrader.