Inleiding

Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontwikkelden verschillende landen antitankwapens zoals antitankkanonnen. Het Duitse leger gebruikte verschillende antitankkanonnen zoals de 3.7 cm PaK 35/36, de 5 cm PaK 38 en de 7.5 cm PaK 40. Aan het eind van de oorlog verschenen steeds krachtigere geallieerde tanks die als antwoord op Duitse tanks werden ontwikkeld. Zo waren de middelzware Amerikaanse M26 Pershing en de zware Sovjet JS-2 (Jozef Stalin/Zware tank IS-serie) in staat alle Duitse tanks uit te schakelen. Om de dreiging van die sterke tanks het hoofd te kunnen bieden en omdat veel bestaande Duitse antitankwapens niet voldoende in staat waren die tanks tot op zeer grote afstand uit te schakelen, besloot het Duitse leger om naast de recent ontwikkelde (1943) 8.8 cm PaK 43 een nog krachtiger antitankkanon te ontwikkelen met een groter kaliber. Dat wapen zou de geschiedenis ingaan als de 12.8 cm PaK 44 L/55. Een antitankkanon waarvan het gewicht en de grootte effectieve inzet belemmerden.

Ontwikkeling en techniek

De 12.8 cm PaK 44 was gebaseerd op Duitse confrontaties aan het Oostfront met de zware Sovjet Jozef Stalin 2 tank (JS-2/IS-2 model 1944) die met het 122mm (12.2 cm) D-25T kanon een enorme vuurkracht had. De JS-2 was met dat 122mm kanon in staat pantsergranaten en brisant munitie af te vuren tegen gebouwen of versterkte vestingwerken. Omdat de Duitse troepen geen gelijkwaardig wapen hadden, besloten ze over te gaan op de productie van een nieuw 128mm (12.8 cm) kanon. Gekozen werd voor het 12.8 cm kaliber kanon omdat schepen soms ook voorzien waren van 12,8 cm kanonnen. Ontwerpcontracten werden verleend aan Rheinmetall-Borsig en Krupp.

In 1943 waren de eerste prototypes klaar en begon Rheinmetall aan de ontwikkeling van een op een luchtdoelgeschut (de 12.8 cm Flak 40) gebaseerd 12,8 cm geschut. Krupp besloot ook een 12,8 cm geschut te ontwikkelen. De ontwerpen van Rheinmetall en Krupp verschilden in het onderstel en de gemonteerde wielen. Het ontwerp van Krupp had een groot gebogen schild aan de voorkant en vier grote wielen, het ontwerp van Rheinmetall had dat niet (zes wielen en een kleiner schild). Verschillende testen met de wapens bevestigden dat Krupps ontwerp geschikter was. Het kanon werd '12.8 cm K 44' of '12,8 cm schwere Panzerjägerkanone 44' genoemd. Door het enorme kaliber van 12.8 cm en het totaalgewicht van 10 ton bleek het ontwerp van Krupp in het veld niet praktisch (het ontwerp van Rheinmetall was ook erg zwaar). Zo waren er maar weinig voertuigen die zo'n zwaar kanon konden transporteren. Ongeveer vijftig 12.8 cm lopen werden toch gebruikt en gemonteerd op bestaande Franse en Sovjet-affuiten (onderstellen).

Om het wapen als tankkanon in te zetten werd besloten om het te installeren als gemechaniseerd geschut of in tankjagers. Zo geschiedde en een variant van het wapen werd in de zware tankjager 'Jagdtiger' gemonteerd (het kanon werd in die tankjager als '12.8 cm PaK 44' of '12.8 cm PaK 80' aangeduid). Die Jagdtiger was gebaseerd op het onderstel van de PzKpfw VIb Königstiger (Tiger II). De sterkste tank van Hitler-Duitsland bewapend met een 8.8 cm geschut.

Wat betreft de technische gegevens van het 12.8 cm PaK 44 L/55 antitankgeschut (het kanon werd ook wel als K 44, Pak 44, Kanone 81, Pak 80 en Pjk 80 aangeduid), werd het wapen uitgerust met tweedelige munitie. Drie verschillende stuwladingen voor de granaten waren beschikbaar: licht, middelzwaar en zwaar. De zware stuwlading werd gebruikt indien het kanon ingezet werd als antitankgeschut. Het kanon kon duizend tot tweeduizend granaten afvuren voordat de loop door slijtage onbruikbaar werd. Verschillende munitiesoorten waren beschikbaar. De PzGr/PzGr., PzGr 43/PzGr.43 en Sprgr/Sprenggranate waren de belangrijkste granaten. De 128x869R 'PzGr' (128mm met een lengte van 86,9 cm) was een pantsergranaat waarvan het projectiel een gewicht had van 26.35 tot 28 (28.3) kilogram die met een snelheid van 880 tot 930 meter per seconde (m/s) werd afgevuurd. De explosieve inhoud bedroeg ongeveer 550 gram RDX. De 'PzGr 43' was een pantsergranaat met een ballistische kop waarvan het 28.3 kilogram wegende projectiel met een snelheid van 920 of 930 tot 950 meter per seconde werd afgevuurd. De PzGr was in staat plusminus 260 mm staal tot op een afstand van honderd meter, 230 mm tot op een afstand van vijfhonderd meter, 200 mm tot op een afstand van een kilometer en ongeveer 150 mm tot op een afstand van twee kilometer te doorboren (in een hoek van negentig graden). Brisant ('Sprenggranate'/SpGr. L/5.0) was alleen geschikt tegen licht gepantserde doelen. Het richtvizier in de 12.8 cm PaK 44 was het Winkelzielfernrohr 2/1.

Zowel de standaard PzGr als de verbeterde PzGr 43 waren in staat alle geallieerde tanks tot op een kilometer of verder (zelfs tot op een afstand van drie kilometer) uit te schakelen. Geen enkele geallieerde tank had dikker staal dan tweehonderd millimeter aan de zijkant. Alleen de JS-2 (Jozef Stalin 2) was aan de voorkant van de romp zeer goed gepantserd, maar de voorkant van de koepel was relatief zwak (90-100mm staal). De zijkant van die tank was voorzien van 90mm staal: tot op grote afstand dus kwetsbaar voor het 12.8 cm geschut.

In actie

Het 12.8 cm PaK 44 L/55 antitankgeschut (de versie van Rheinmetall en Krupp) kwam tijdens de Tweede Wereldoorlog niet als grond-ondersteunend wapen tot inzet. Wel werd het kanon gebruikt in de Jagdtiger. Er bestaan verhalen dat de Jagdtiger een M4 Sherman-tank achter een huis uitschakelde (de granaat vloog door het huis heen). De Jagdtiger was echter geen succes (te zwaar, duur, te lomp, traag en kwetsbaar voor grondaanvalsvliegtuigen).

Conclusie

De ontwikkeling van de 12.8 cm PaK 44 vond plaats omdat de Duitsers onder de indruk waren van grote Sovjet-kanonnen zoals de 122mm wapens (vooral het 12.2 cm korpskanon M1931/37 (A-19) en de daarvan afgeleide 12.2 cm D-25T). Eigenlijk was de 12.8 cm PaK 44 L/55 een grote verspilling van geld, grondstoffen en moeite. Het antitankwapen werd nooit als grond-ondersteunend antitankkanon ingezet omdat het veel te zwaar en te lomp was. Het vervoer was zeer problematisch en de mogelijkheden om het kanon voor een vijandelijke aanval snel te verbergen waren nihil. Ook het goed camoufleren van het kanon was door de omvang moeilijk. Weliswaar werd het wapen met succes gemonteerd in de zware Jagdtiger (men was ook van plan het wapen te monteren in de superzware, prototype PzKpfw VIII Maus/Panzerkampfwagen VIII 'Maus'), maar de Jagdtiger was eigenlijk een mislukking. Te zwaar, te lomp, duur en te traag kenmerkte zowel de 12.8 cm PaK 44 L/55 als de Jagdtiger. Ondanks de enorme vuurkracht van het kanon, was het een overbodig en onhandelbaar wapen gezien het vermogen van kleinere en lichtere 8.8 cm kanonnen zoals de PaK 43 (en zelfs de oudere en minder krachtige 8.8 cm FlaK 18/36/37 en de in de PzKpfw VI Tiger gemonteerde 8.8 cm KwK 36) om geallieerde tanks vanaf de zijkant of de voorkant te vernietigen.

Technische gegevens 12.8 cm PaK 44: