"Zaterdag 2 september. Geïnstrueerd om ten zuidoosten van Kortrijk te landen om de terugtocht van de mof aan de overkant van de Schelde tegen te houden. Afgelast vanwege storm. Klotestorm! Zondag 3 september. Geïnstrueerd om bij Maastricht te landen. Operatie afgelast omdat Amerikaanse pantsereenheid te snel oprukt. Klote-Amerikanen!" zo schreef Major J.E. Blackwood van het 11th Bataljon van de 4th Brigade. Hij en de andere leden van de 1st British Airborne Division zaten in september 1944 gefrustreerd in hun barakken. Zij waren nog steeds niet operationeel ingezet. Hier kwam echter verandering in toen zij vanaf 17 september als onderdeel van operatie Market Garden bij Arnhem werden gedropt om de daar aanwezige bruggen over de Rijn te veroveren. Wat volgde groeide uit tot een van de bekendste gevechten van de Tweede Wereldoorlog. Er zijn boekenkasten over volgeschreven en er is menig film over gemaakt, zoals "A Bridge Too Far". In "De Slag om Arnhem" uit 2018 geeft de bekende Britse historicus Antony Beevor zijn visie op de gevechten.

Antony Beevor is een van de bekendste, wellicht de bekendste auteur over de Tweede Wereldoorlog van deze tijd. Hij werd opgeleid aan de Britse militaire academie Sandhurst en diende vijf jaar in het Britse leger. Hij schreef veelgelezen werken over onder meer de Slag om Stalingrad (Stalingrad door Antony Beevor), de landingen in Normandië (D-Day door Antony Beevor) en het Ardennenoffensief (Het Ardennenoffensief door Antony Beevor). Zoals het gaat met bekende historici is het werk van Beevor niet vrij van kritiek. Door critici wordt er op gewezen dat er weleens kleine historische onvolkomenheden in zijn boeken zitten. Ook in dit nieuwste boek zijn enkele onzorgvuldigheden te vinden. Zo schrijft hij dat in juni 1942, toen de arrestaties van Joden op hun hoogtepunt waren in Nederland, er stakingen en protesten uitbraken. Het klopt dat de Februaristaking ontstond als reactie op de arrestatie van een aantal Amsterdamse Joden, maar deze was in februari 1941 en daarna is er in ons land nooit meer op grote schaal geprotesteerd tegen de Jodenvervolging.

Historisch Nieuwsblad omschreef Beevor een aantal jaar geleden als een romancier. En dat is hij zeker. Dat verklaart ook waarom zijn boeken altijd zo prettig lezen. Beevor heeft een vlotte en toegankelijke schrijfstijl en citeert veel uit getuigenissen. Je kunt je hierdoor beter inleven in de ervaringen van mensen tijdens de gevechten. Ook over zaken die op het eerste gezicht minder spannend zijn, zoals briefings, weet hij op een boeiende toon te verhalen. "De Slag om Arnhem" bevat veel passages die in een oorlogsroman of in een filmscript niet zouden misstaan. Er zijn staaltjes van bovenmenselijke heldenmoed en zelfopoffering, maar ook van incompetentie en pure slechtheid.

Zoals al aangegeven is er veel geschreven over operatie Market Garden. Het is dan ook moeilijk om echt met nieuwe inzichten te komen. Beevor doet dit dan ook niet, ondanks de aankondiging op de achterflap. Het feit dat de operatie zeer ad hoc gepland was en dat er sprake was van een grote mate van overschatting aan eigen zijde en onderschatting van de vijand is al door eerdere auteurs aangetoond. Deze onderschatting van de aanval wordt onder meer treffend geïllustreerd, doordat een van de deelnemende Britse parachutisten voor de dropping een dartbord meenam, om "de saaie avonden door te komen." Waar andere auteurs nog weleens aanvoeren dat Market Garden had kunnen slagen als een paar elementen anders waren gelopen, typeert Beevor het echter als een "van meet af aan en van bovenaf een heel slecht plan."

Vooral Field Marshall Bernard Montgomery krijgt van hem een veeg uit de pan. Deze toonde geen belangstelling voor de praktische problemen rond luchtlandingsoperaties. Zo stelde hij zich onvoldoende op de hoogte van het terrein en de sterkte van de vijand, terwijl veel Nederlanders, onder wie Prins Bernhard en meerdere officieren van de Prinses Irene Brigade, hem waarschuwden dat het terrein niet geschikt was voor tanks. Ook had het Nederlandse verzet doorgegeven dat zich sterke Duitse formaties in het operatiegebied bevonden. Beevor betwijfelt ook of Lieutenant General Brian Horrocks, de bevelhebber van het XXX Corps dat in het kader van de grondoperatie vanuit België moest oprukken om de bruggen over de Waal en Rijn veilig te stellen, voor zijn taak berekend was. De man was in 1943 zwaar gewond geraakt en kampte nog steeds met de gevolgen. Horrocks verzuimde bijvoorbeeld volgens Beevor te anticiperen op de verovering van de brug bij Nijmegen door troepen achter de hand te houden, zodat dit succes niet op tijd kon worden uitgebuit. Ook legde hij de schuld van het mislukken van de operatie volledig bij anderen, zonder zelf verantwoordelijkheid te nemen.

De auteur beschrijft uitgebreid alle aspecten van Market Garden, van de landingen op 17 september, tot de evacuatie van de troepen uit Oosterbeek op de 25e van die maand. Dit in tegenstelling tot andere boeken die recent zijn verschenen, die zich vaak focussen op een specifiek onderdeel van de strijd (een eenheid of een sector). Feitelijk mislukte de aanval al in de eerste dagen. Zo had de brug in Nijmegen al op 17 september veroverd moeten zijn. Dit gebeurde uiteindelijk pas op 20 september 1944. Menigmaal komt Beevor kritisch uit de hoek. Zo noemt hij het ongelofelijk dat Brigadier Norman Gwatkin op 17 september de Irish Guards opdracht gaf om halt te houden in Valkenswaard in plaats van door te stoten naar Eindhoven. Dit zorgde voor onnodig oponthoud, waardoor het schema in de war liep. Hij prijst de deelnemende militairen echter ook voor hun moedige optreden. Zo werden er naar aanleiding van de gevechten meerdere Victoria Crosses uitgereikt, de hoogste Britse militaire onderscheiding. Ook toont hij empathie voor het Nederlandse volk dat eerst zwaar te lijden had onder de strijd en daarna te kampen kreeg met de Hongerwinter. Een ander treurig lot waar hij aandacht aan schenkt is dat van de 1st (Polish) Independent Parachute Brigade en dan vooral hun commandant Stanislaw Sosabowski, die na de operatie overgeplaatst werd. De Britten verweten de Polen dat ze slecht gevochten hadden en insubordinatie hadden gepleegd. Dit terwijl de soldaten van de 1st (Polish) Independent Parachute Brigade juist fel strijd leverden om een verbinding te creëren naar de troepen in Oosterbeek. De insubordinatie bestond er alleen uit dat Sosabowski een aantal maal had gewaarschuwd voor de gevaren die kleefden aan de Britse operatieplannen en de bevelvoering. Overigens bleek hij later volkomen gelijk te hebben met zijn kritiek.

De auteur belicht het strijdtoneel van beide kanten. De Duitsers wisten onder aanvoering van Generalfeldmarschall Walter Model snel versterkingen aan te rukken vanuit Duitsland en zij gooiden alles wat zij konden optrommelen in de strijd, waaronder het Ersatzbataljon onder Major Hans-Peter Knaust, dat bestond uit personen die een ledemaat misten. De commandant zelf liep op krukken, omdat hij zijn been kwijt was geraakt bij Moskou. Dit bataljon zou zich positief onderscheiden in de strijd. De parachutisten bij Arnhem en Oosterbeek werden al snel in het defensief gedrongen. Alle pogingen om de Britse eenheid die de noordelijke toegangsroute naar de brug in Arnhem bezette te ondersteunen bleken vanwege de Duitse weerstand vruchteloos. De overige Britse eenheden werden al snel in het defensief gedrongen in en rond Oosterbeek, waar zij algauw kampten met gebrek aan munitie en voedsel. Het falen van de radio’s en strubbelingen over het leiderschap, werkte ook niet bevorderlijk. Volgens veel deelnemende manschappen bestond de strijd rond Arnhem en Oosterbeek uit de felste gevechten die zij ooit hadden meegemaakt. Er werd gevochten met geweren, granaten en bazooka’s, maar ook met laarzen, vuisten en messen.

Beevor vertelt het verhaal van de heldhaftige verovering van de Brug in Nijmegen door de Amerikanen en over de zware strijd in Arnhem en om Hells Highway. Hij weet de ervaringen van de gewone soldaten en officieren op een goed lopende manier in het boek te verwerken. Zo schetst hij een compleet en volledig beeld waarin alle aspecten van de strijd, waaronder ook de situatie van burgers en de verzorging van gewonden, aan bod komt. Doordat het verhaal is doorspekt met anekdotes en persoonlijke getuigenissen leest het boek heel vlot. Af en toe is er een vleugje humor. Over een eenheid die bestond uit grondpersoneel van de Luftwaffe schrijft hij bijvoorbeeld dat hun militaire ervaring zich beperkte tot het voortrollen van benzinevaten. Er is voor de rest echter weinig reden tot lachen. Het boek bevat gruwelijke details over de strijd, bijvoorbeeld een relaas over een Amerikaanse officier die was geraakt door lichtspoorgranaten en die vanwege de helse pijn die dat veroorzaakte zijn eigen manschappen smeekte hem dood te schieten.

Nadat de geallieerde troepen bij Arnhem geëvacueerd waren, namen de Duitsers, onder meer vanwege de Spoorwegstaking, wraak op de Nederlandse bevolking. De voedselvoorziening naar de grote steden werd stopgezet, met een hongersnood als gevolg. Beevor geeft ook uitgebreid aandacht aan deze episode, die bekend zou komen te staan als de Hongerwinter. "De Slag om Arnhem" biedt een goed overzicht van de gehele operatie Market Garden. De titel is daarom ook wellicht wat minder goed gekozen. Het boek beperkt zich allerminst tot alleen de strijd in Arnhem. Een klein minpunt is ook dat de vertaling af en toe wat rammelt, maar dit is over het algemeen niet storend. Of het een nieuw standaardwerk is, valt te bezien. Er is veel geschreven over dit onderwerp en ook deze boeken doen nog zeker ter zake. "De Slag om Arnhem" komt, zoals eerder aangegeven, niet met nieuwe inzichten over de strijd. Het biedt wel een goed en toegankelijk overzichtswerk van operatie Market Garden en alle aanverwanten aspecten. In het kader van de 75-jarige herdenking is het zeker een aanrader om te lezen.