PzKpfw V Panther

Toen Duitse troepen in juni 1941 de Sovjet-Unie binnentrokken, kwamen er na verloop van tijd meldingen binnen van Sovjettanks die kwalitatief veel beter waren dan de Duitse en ook zwaarder bepantserd waren. Antitankwapens hadden er geen effect op en deze tanks konden zonder moeite elke Duitse tank aan. Het ging hier om de nieuwe KV-1 en de T-34/76. De T-34/76 zou één van de beste tanks van de Tweede Wereldoorlog worden en de meest geproduceerde tank ooit. Op dat moment werd er besloten om een krachtigere middelzware tank te ontwikkelen, die goed opgewassen moest zijn tegen en zelfs iets beter moest zijn dan zijn Sovjet-tegenhanger, de T-34/76. Voorwaarde was dat de tank snel in productie kon gaan. Deze tank zou aan het einde van de oorlog samen met de PzKfw IV het hart van de Duitse Panzers vormen.

In november 1941 gaf Hitler aan Wa Pruef opdracht om aan de ontwikkeling van deze nieuwe tank te beginnen. In december gaf Wa Preuf Daimler-Benz en MAN de opdracht een nieuwe 30-tons tank te ontwikkelen met een 75mm KwK L/70 kanon, als reactie op de T-34/76. Rheinmetall-Borsig kreeg opdracht om de koepel te ontwikkelen.

In maart 1942 had Daimler-Benz als eerste een ontwerp klaar van hun versie van de nieuwe tank met ontwerpnummer VK3002. Deze was op basis van het eerder verworpen ontwerp VK3001. De VK3001 was een exacte kopie van de Sovjet T-34/76 en werd snel afgekeurd. MAN had zijn ontwerp van VK3002 klaar in de vroege lente van 1942.

De twee verschillende ontwerpen
VK3002 Daimler-Benz was een model met de koepel aan de voorkant, net zoals de T-34/76, terwijl het model van MAN de koepel meer in het centrum van de tank had. Ook waren van laatstgenoemde de prestaties wat beter na het testen. Omdat het Daimler-Benz-model te veel op de Sovjet T-34/76 leek en dit problemen met de identificatie zou kunnen opleveren, werd er voor het MAN-ontwerp gekozen. De betere prestaties waren uiteraard ook onderdeel van de beslissing om voor dit ontwerp te kiezen. Op 11 mei 1942 werd aan ontwerp VK3002 de naam Panther gegeven en op 14 mei waren de tests afgerond. Een door Skoda ontwikkeld versie van de T-34/76, de T-25 genaamd, werd ook verworpen. Adolf Hitler gaf opdracht om de productie te starten in december 1942.

Technisch gezien had de Panther een groot aantal overeenkomsten met de Sovjet T-34, zoals brede rupsbanden, een krachtige motor, een 75 mm kanon met lange loop en het pantser onder een hoek geplaatst (kogels en granaten ketsten eerder af). De Panther was ook weer behoorlijk verschillend, want hij was groter, zwaarder, had grote overlappende wielen en een bijzonder veringssysteem, dat hoge snelheden in ruw terrein mogelijk maakte.

De twee prototypes van MAN
Vanaf juli werden twee prototypes geproduceerd, waarvan één met koepel voor tests. Er kwam een groot aantal technische mankementen aan het licht. Er werd besloten een eerste order van 1000 stuks te plaatsen, waarvan de eerste modellen in begin 1943 klaar moesten zijn. Eind 1942 werd een kleine serie (20 stuks) modellen geproduceerd als voorserie; dit werd de nul-serie. Ze werden aangeduid als PzKpfw Ausf. A en waren technisch anders dan de Ausf. A productiemodellen. Alle 20 waren ze licht bepantserd en bewapend met een 75 mm KwK 42 L/70 kanon. De aandrijving bestond uit een Maybach HL 210 P 45 motor van 650 pk met een cilinderinhoud van 21 liter.

In december 1942 werd er een verbeterd model geproduceerd, de Ausf. D. In februari 1943 werden 20 Ausf. A voorseriemodellen omgedoopt tot Ausf. D1. Deze 20 stuks werden uitsluitend gebruikt als testmodellen en later voor trainingsdoeleinden. Ondertussen waren de voorbereidingen voor Operatie Zitadelle aan de gang. Hiervoor werd een order van 250 stuks geplaatst die klaar moesten zijn vóór 12 mei 1943 en nog 750 stuks zo snel mogelijk daarna. Het eerste model liep op 11 januari 1943 van de band. Het pantser was verbeterd en de tank was uitgerust met een 75 mm KwK 42 L/70 in een hydraulisch aangedreven koepel. De Panther werd aangedreven door een Maybach HL 210 P30. De eerste 250 modellen werden ook aangeduid als Ausf. D1. Het zwakke punt van deze modellen was de lichte zijbepantsering van 40 - 50 mm, afhankelijk van de variant.

De Panther Ausf. D, maakte samen met nog een aantal nieuwe voertuigen zoals de Panzerjäger Ferdinand zijn debuut bij operatie Zitadelle (Slag om Koersk), bij Pz Abt. 51 en 52 in juli 1943. Door veel technische problemen (veelal met de versnellingsbak, de transmissie en de motor) was dit absoluut geen succes.

Van de 250 Panthers waren op 10 augustus 1943 (3 maanden later) nog maar 43 tanks in dienst. Deze werden later allemaal omgebouwd tot Panzerbefehlswagen (Sd. Kfz. 267). De volgende 600 modellen Ausf. D (ook wel aangeduid als D2) werden voorzien van een andere motor, de Maybach HL 230 P30 met 700 pk. Deze motor werd de standaardmotor voor de rest van de uitvoeringen van de Panther. Ook een verandering van model D2 ten opzichte van model D1 was een gewijzigd luik van de commandant en metalen platen aan de zijkant ter bescherming van de wielen. Deze 600 stuks gingen voornamelijk naar de 23ste en 26ste pantserregimenten en naar de SS-divisies Das Reich en LSSAH (Leibstandarte SS Adolf Hitler). Van december 1942 tot september 1943 zijn ongeveer 850 Ausf. D's geproduceerd door MAN, Daimler-Benz, MNH en Henschel.

Ausf. A
In augustus 1943 werd na reparaties en veranderingen aan de versnellingsbak en wat andere onderdelen een nieuwe variant geproduceerd, de Ausf. A. Deze had tevens ook een bevestigingspunt voor een MG34 op de koepel tegen vliegtuigen en een MG34 in een bal gemonteerd in de voorkant. Ook had de Panther nu standaard zijplaten, de zogenaamde Schürzen. Het uitlaatsysteem werd constant gewijzigd, maar dit resulteerde elke keer niet in een andere uitvoering. De uitvoering A was het belangrijkste Panthermodel dat in Normandië vocht, en er zijn daar in totaal ongeveer 400 stuks verloren gegaan.

Ausf. G
Nadat er elke keer weer nieuwe berichten van het front binnenkwamen over waar verbeteringen mogelijk waren en gezien de ontwikkeling van nieuwe technieken, werd ook de Panther elke keer verbeterd. In maart 1944 rolde de eerste Ausf. G van de band. Dit zou in aantal het belangrijkste model worden.
Enkele nieuwe dingen waren: nieuw ontworpen luiken in de romp, verwijderde kijkgleuf voor de bestuurder, met daarvoor in de plaats een draaibare periscoop. Een nieuw ontworpen motordek, nieuw uitlaatsysteem, andere vering en nog diverse kleinere wijzigingen. Ook werd er met dit model getest met compleet stalen wielen zonder de rubberen laag.

Vanaf maart 1944 tot april 1945 werden er 2.950 Ausf. G's geproduceerd bij MAN, MNH en Daimler-Benz. De totale productie van de Panther lag op ongeveer 6.000 stuks, bij bovenstaande firma's, Henschel en Demag. Wanneer een tank van het front terug kwam, werd deze vaak gerepareerd met reserve-onderdelen van een nieuwere versie, waardoor tanks ontstonden die niet meer bij een bepaalde versie hoorden.

Model:	Ausf D	Ausf G
Gewicht:	43000 kg	45500 kg
Bemanning:	5 man	5 man
Motor:	Maybach HL 230 P 30 12-cylinder / 700 hp	Maybach HL 230 P 30 12-cylinder / 700 hp
Snelheid:	Weg: 46 km/h Terrein: 24 km/h	Weg: 46 km/h Terrein: 24 km/h
Bereik:	Weg: 200km Terrein: 177km	Weg: 200km Terrein: 177km
Brandstof:	730 liter	730 liter
Lengte:	6.88m (zonder loop) 8.86m (met loop)	6.88m (zonder loop) 8.86m (met loop)
Breedte:	3.40 m	3.40 m
Hoogte:	2.98 m	2.98 m
Bewapening:	75 mm KwK 42 L/70 & 2 x MG (1 x MG 34 - hull) (1 x MG 34 - coaxial)	75 mm KwK 42 L/70 & 3 x MG (1 x MG 34 - hull) (1 x MG 34 - coaxial) (1 x MG 42 - cupola)
Munitie:	75 mm - 79 ronden 7.92 mm - 5100 ronden	75 mm - 81-85 ronden 7.92 mm - 4200-4800 ronden
Bepantsering (mm/hoek):	Voorkant koepel: 100/10 Romp voorkant boven: 80/55 Romp voorkant onder: 60/55 Koepel zijkant: 45/25 Zijkant romp boven: 40/40 Zijkant romp onder: 40/0 Koepel achterkant: 45/25 Romp achterkant onder: 40/30 Koepel bovenaknt: 16/83 / 16/90 Romp bovenkant: 16/90 Romp onderkant: 30/90/16/90 Kanon Mantlet: 100/rond	Voorkant koepel: 110/11 Romp voorkant boven: 80/55 Romp voorkant onder: 60/55 Koepel zijkant: 45/25 Zijkant romp boven: 50/30 Zijaknt romp onder: 40/0 Koepel achterkant: 45/25 Romp achterkant onder: 40/30 Koepel bovenkant: 16/84 / 16/90 Romp bovenkant: 40/90 /16/90 Romp onderkant: 30/90 /16/90 Kanon Mauntlet: 100/rond

Ausf. F
Weer een nieuw ontwerp van de Panther, Ausf. F was gereed in mei 1944. Deze uitvoering zou een nog zwaardere bepantsering hebben, en een compleet nieuwe geschutskoepel, namelijk de Schmalturm-koepel. Deze verzie zou in tegenstelling tot de Ausf. G weer voorzien worden van 'gewone' rubberen wielen. Van deze uitvoering is maar één compleet prototype voltooid in januari 1945, vanwege de oorlogssituatie. Er zijn bronnen die zeggen dat Daimler-Benz nog enkele tanks van deze uitvoering heeft geproduceerd. Deze hebben mogelijk nog aan de gevechten deelgenomen.

Schmalturm koepel
De Panther Ausf. F zou uitgerust worden met deze nieuw ontwikkelde koepel. Deze smalle koepel zou een 75 mm KwK 42/1 of Skoda's 75 mm KwK 44/1 L/70 kanon krijgen in een "Saukopf"-omhulsel. Ook was er een project gaande met het langere 75 mm KwK L/100 kanon, dat ook nog in de standaardkoepel gebruikt zou kunnen worden. Er zijn maar enkele modellen met de Schmalturm-koepel geproduceerd, en het is onduidelijk of ze ook dienst hebben gedaan aan het front.

Verkopen
Er zijn ook Panthers aan het buitenland verkocht, waarschijnlijk zijn er 5 Ausf. G's aan Hongarije verkocht in 1944, en waarschijnlijk 1 aan Zweden in 1943.

Panthers waren kwalitatief zeer goede tanks. Dit had tot gevolg dat als een Panther veroverd werd, deze vaak meteen weer werd ingezet, maar dan door de geallieerden. Met name het Rode Leger deed dit veel.

Sovjet-Panthers
Vanaf 1943 deden veroverde Panthers dienst in het Rode Leger. De Sovjets hadden diverse uitvoeringen buitgemaakt, en meteen weer ingezet. Bijvoorbeeld Luitenant Sotnikov's Garde Compagnie; zij gebruikten tot de lente van 1945 drie Panther Ausf. A's. De Sovjets zagen een Panther als een prijs, en ze werden dan ook regelmatig aan zeer succesvolle tankbemanningen gegeven. Om de veroverde tanks te onderhouden werden krijgsgevangen genomen Duitse monteurs ingezet, en in 1944 werd de handleiding van de Panther ook in het Russisch uitgegeven.

Als een Panther veroverd werd, werd deze vaak direct weer ingezet, met de "eigen" tactische tekens. Later werden ze vaak donkergroen geschilderd, en voorzien van zeer grote tactische tekens en witte sterren voor de identificatie.

Westerse veroverde Panthers
De Britten gebruikten ook buitgemaakte Panthers. Een voorbeeld hiervan is het 4de bataljon van de 6th Coldstream Guards Tank Brigade, in noordwest-Europa in 1944 en 1945. Zij gebruikten een aantal Ausf. G's. Ook Canadezen, Fransen en Amerikanen gebruikten veroverde Panthers. De Polen gebruikten Panthers in de gevechten in Warschau in 1944.
Verreweg de meest interessante actie met veroverde Panthers was die van het Franse verzet. Zij hadden diverse Panthers veroverd en weer ingezet. Twee van deze werden in het gebied rond Rouen op 30 augustus 1944 vernietigd door PzKpfw VI Tiger tanks van SS PzAbt 102.

Van de Panther waren er de standaarduitvoeringen Ausf. A, D, F en G, maar er waren ook nog diverse niet standaarduitvoeringen en tanks gebouwd op een Panther-onderstel.

Wanneer Panthers van het front terugkwamen voor reparaties werden ze vaak gerepareerd met onderdelen van nieuwere versies, hierdoor ontstonden vaak "vreemde" versies, die niet tot één van de uitvoeringen A, D, F en G gerekend kunnen worden.

Op basis van het onderstel van de Panther werden diverse voertuigen ontworpen.
Hieronder een lijst van voertuigen die het ontwerpstadium of nog verder haalden, sommige zijn zelfs in productie gegaan:

• Befehlswagen Ausf D/A/G (Sd. Kfz. 267) commando-tank
• Befehlswagen Ausf D/A/G (Sd. Kfz. 268) anti-luchtdoeltank
• Beobachtungspanzer Panther Ausf D, observatietank
• Bergepanther (Sd. Kfz. 179) recovery-tank
• Munitionspanzer Panther, munitiedrager
• Panzerjager Jagdpanther (Sd. Kfz. 173)
• Flakpanzer V Coelian, 2 x 37 mm anti-luchtdoeltank (plan)
• Flakpanzer V / Grille 10, verlengd chassis (prototype)
• Grille 10, 100 mm K gun (plan)
• Grille 10, 105 mm leFH 43/35 (plan)
• Minenraumpanzer Panther, mijnenruimer (prototype)
• Ramschaufelpanzer Panther, bulldozertank
• Munitionschlepper Panther
• Munitionschlepper / Waffentrager Panther, verkort chassis (plan)
• Grille 12, 128 mm K 43/44 kanon (plan)
• Skorpion, 128 mm K 43 kanon (plan)
• Grille 15, 150 mm sFH 43/44 houwitser (plan)
• 88 mm Flakwagen Panther
• Sturmpanther, 150 mm StuH 43/1
• Panther met 105 mm raketlanceerinrichting
• Panther II

De Jagdpanther was verreweg de meest succesvolle variant van de Panthers. Deze variant werd echter maar in beperkte aantallen geproduceerd. Sommigen zien de Jagdpanther als de beste tankjager van de Tweede Wereldoorlog.

Panther-koepels
Er zijn ook diverse Panther-koepels in vaste opstellingen geplaatst. Deze dienden als het geschut van een bunker. Deze opstelling kwam men tegen in de Atlantikwall, de Westwall, de Gothenlinie, Berlijn en nog op een aantal andere plaatsen. In totaal zijn er ongeveer 280 van deze opstellingen door Duitsland gebouwd.

M10 Ersatz
Voor het Ardennnenoffensief zijn 10 Panthers Ausf. G omgebouwd om te lijken op de Amerikaanse M10 Wolverine tankjager. Dit deed men door metalen platen tegen de zijkant van de tank en de koepel te lassen. Hier overheen kwamen dan Amerikaanse markeringen. Deze uitvoering werd aangeduid met: Ersatz M10, ze waren onderdeel van Pantserbrigade 150, onder bevel Otto Skorzeny.

Bergepanther
Op 29 maart 1943 werd besloten tot de bouw van een recovery-tank. Deze zou dan als taak krijgen tanks en andere voertuigen te bergen, en te helpen bij reparaties. In juni 1943 werden door MAN 12 prototypes geproduceerd, zonder koepel, dit waren Ausf D's.
De productie startte in juli 1943. Voor dit doeleinde werden in het begin Ausf A en later Ausf G gebruikt. De productie verliep traag en er werden nog diverse aanpassingen gedaan. Beginmodellen waren bewapend met een 20 mm kanon, en latere modellen met een dubbele MG34 of MG42. In totaal zijn er ongeveer 350 geproduceerd, in de diverse uitvoeringen. Sommige Bergepanthers werden gebruikt als munitiedrager.

De Bergepanther was het beste bergingsvoertuig van de Tweede Wereldoorlog en werd na de oorlog dan ook nog tot 1950 gebruikt door het Franse leger.

De PzKpfw V Panther kan gezien worden als één van de meest succesvolle tankontwerpen van de Tweede Wereldoorlog. Er konden in de tijd dat 1 Tiger werd geproduceerd 2 Panthers worden geproduceerd. De Panther bepaalde het ontwerp van tanks na de Tweede Wereldoorlog.

Vele landen hebben na de Tweede Wereldoorlog de Panther nog gebruikt bij ontwerpen en zelfs in actieve dienst gebruikt. Landen die dit deden waren: Frankrijk, Bulgarije, Tsjechoslowakije, Hongarije, Roemenië, Joegoslavië, Israël en Zweden.

Actierapporten
Op 13 september 1943 raakten 7 Panthers van het 1ste bataljon van 2e SS Pantserdivisie onder leiding van SS-Hauptsturmführer Holzer slaags met een groep van ongeveer 70 Sovjet T-34's in de buurt van Kolomak. De strijd duurde ongeveer 20 minuten en het resultaat was verbazend. 28 T-34's werden vernietigd terwijl geen enkele Panther verloren ging.

In de slag nabij Siedlce op 7 juli 1944 vernietigde het 2de battaljon van het 5e SS pantserregiment van de 5de SS Pantserdivisie Wiking 107 Sovjettanks (T-34's, Shermans en Valentines) terwijl zij zelf maar 6 tanks verloren (waaronder 1 PzKfw IV). Deze slag staat ook beschreven in de biografie van Henk Kistemaker 5. SS-Pantserdivisie Wiking.

Panther Battaljon 1943

	Bataljon
		Communicatiepeloton 3x Befehlswagen Panther
		Verkenningspeloton 5x Panther
	1ste Compagnie
		Compagnie Command
		1ste Peloton 5x Panther
		2de Peloton 5x Panther
		3de Peloton 5x Panther
		4de Peloton 5x Panther
	2de Compagnie (ingedeeld zoals 1ste Compagnie)
	3de Compagnie (ingedeeld zoals 1ste Compagnie)
	4de Compagnie (ingedeeld zoals 1ste Compagnie)
	Ondersteuningspeloton 2x Bergepanther

Van 1943 tot 1945 werden er nog vaak veranderingen in bovenstaande structuur aangebracht, vaak vanwege de oorlogssituatie.

Statistiek
Uit statistieken van het Amerikaanse ministerie van Defensie blijkt dat in een gevecht er 1 Panther verloren ging tegenover 5 M4 Shermans en 9 T-34's. Hieruit blijkt dat in een gevecht de Panther verreweg superieur was aan de "standaard"-tank van het Sovjet- en Amerikaanse leger.