Jürgen Stroop

Inleiding
Jürgen Stroop was gedurende de Tweede Wereldoorlog in Tsjechoslowakije, de Sovjet-Unie, Polen en Griekenland betrokken bij het onderdrukken van burgeropstanden, het bestrijden van partizanen en het vervolgen van Joden. Het meest berucht werd hij door zijn rol als aanvoerder van de onderdrukking van de opstand in het getto van Warschau in het voorjaar van 1943. Stroop stond bij zijn collega’s bekend als een meedogenloze beul. Hij was loyaal aan Heinrich Himmler en volgde diens bevelen met veel toewijding op.

Voor de oorlog
Jürgen Stroop werd geboren op 26 september 1895 in Detmold, een plaats in het district Lippe in het huidige Noord-Rijnland-Westfalen. Zijn voornaam was oorspronkelijk niet Jürgen, maar Josef. In mei 1941 veranderde hij zijn naam vanwege ideologische redenen en ter herinnering aan zijn overleden zoon. Hij was de zoon van een politieagent en werd opgevoed in een katholiek milieu in de lagere middenklasse. Tijdens de Eerste Wereldoorlog deed hij vrijwillig dienst in de Reichswehr. Hij raakte gewond en werd daarom onderscheiden met het Verwundetenabzeichen in Schwarz. Ook werd hij gedecoreerd met het IJzeren Kruis Tweede Klas. Aan het eind van de oorlog was Stroop opgeklommen tot Vizefeldwebel.

Tussen de twee oorlogen werkte Stroop tot 1933 bij het kadaster in Detmold. In juli 1932 werd hij lid van de NSDAP en op 7 juli 1932 sloot hij zich aan bij de Schutzstaffel (SS). Van juli tot oktober 1932 diende hij in de 19. SS-Standarte, een regiment van de Allgemeine-SS. Nadat hij op 22 oktober 1932 was gepromoveerd tot SS-Scharführer leidde hij van oktober 1932 tot januari 1933 in deze SS-Standarte zijn eigen Sturm, een eenheid vergelijkbaar met een Kompanie in de Duitse landmacht. Daarna was hij van januari 1933 tot mei 1934 leider van een Sturmbann, vergelijkbaar met een Batallion in de Duitse landmacht, in de 72. SS-Standarte. Ondertussen was hij op 15 februari 1933 gepromoveerd tot SS-Truppführer. Ruim een jaar later, op 8 maart 1934, volgde zijn promotie tot SS-Hauptsturmführer.

Tsjechië en Polen
Stroop bleef carrière maken. Van 25 mei 1934 tot 1 juni 1935 was hij stafchef van SS-Abschnitt XVII, een district van de Allgemeine-SS met als hoofdkwartier Münster. Nadat hij op 20 april 1935 werd benoemd tot SS-Sturmbannführer leidde hij van 20 mei 1935 tot november 1938 de 28. SS-Standarte waar hij eerder de leiding had gehad over een Sturmbann. Ondertussen werd hij op 20 april 1936 gepromoveerd tot SS-Obersturmbannführer en op 12 september 1937 tot SS-Standartenführer. Van 14 november 1938 tot 6 maart 1940 leidde hij SS-Abschnitt XXXVIII met als basis Karlsbad in het geannexeerde Tsjechië. Hier was hij onder andere verantwoordelijk voor het onderdrukken van de onafhankelijkheidsbeweging van de Tsjechen.

Gedurende diezelfde periode was hij in september en oktober 1939 commandant van de Volksdeutscher Selbstschutz in Posen (het huidige Poolse Poznan). De Selbstschutz was een burgermilitie die in de eerste dagen van september 1939 was opgericht om etnische Duitsers in Polen te beschermen tegen wreedheden van de Polen. Weliswaar werden de Volksduitsers in Polen onderdrukt en werden zij soms slachtoffer van aanslagen of pogroms door Polen, maar door de Duitse propaganda werd dit sterk uitvergroot en overdreven. Tijdens de Duitse invasie van Polen en in de maanden daarna maakten de leden van de Selbstschutz zich vervolgens zelf massaal schuldig aan ernstige misdaden tegen de Poolse bevolking. Meer dan 2.000 Polen werden door Stroops manschappen omgebracht.

Operatie Barbarossa
Intussen was Stroop op 10 september 1939 gepromoveerd tot SS-Oberführer. Na de invasie van Polen leidde hij van 6 maart 1940 tot 1 november 1942 SS-Abschnitt XXXXII met als hoofdkwartier Gnesen (Gniezno), een stad in het door Duitsland geannexeerde deel van Polen. Tijdens operatie Barbarossa, de Duitse inval in de Sovjet-Unie, vocht hij van 7 juli 1941 tot september 1941 vrijwillig mee als compagniecommandant in de SS-Totenkopf-Division van de Waffen-SS. Daarna was hij van 15 september 1941 tot oktober 1941 reserveofficier in het vervangingsbataljon van de Leibstandarte SS "Adolf Hitler" (LSSAH).

Op 1 januari 1942 werd Stroop benoemd tot Oberst der Polizei. Hij werd aangesteld onder de Höhere SS und Polizeiführer "Rußland-Süd" en was als inspecteur van de Sicherheitspolizei (Sipo) en Sicherheitsdienst (SD) van december 1941 tot oktober 1942 belast met de beveiliging van de hoofdweg die Lemberg in Galicië (het huidige Lviv in Oekraïne) verbond met Stalino in Zuid Rusland (het huidige Donetsk in Oekraïne). Hier raakte hij betrokken bij de antipartizanenstrijd. Daarna volgde hij van oktober tot december 1942 een training voor SS und Polizeiführer (SSPF) in Rusland. Inmiddels was hij sinds 16 september 1942 SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei. Voordat hij van december 1942 tot februari 1943 een opleiding van tien weken van het Reichssicherheitshauptamt (RSHA) tot SSPF volgde, voerde hij in december kort het commando over twee SS-garnizoenen in het huidige Oekraïne. Na afronding van zijn opleiding tot SSPF was hij in februari en maart 1943 SSPF in de regio Lemberg. In het korte tijdvak dat hij hier verbleef, werd daar de vervolging van de Joden opgevoerd.

Opstand in het getto van Warschau
Het meest bekend werd Jürgen Stroop vanwege zijn leiderschap gedurende de onderdrukking van de opstand in het getto van Warschau. Toen de nazi’s op 19 april 1943 met de definitieve ontruiming van dit getto begonnen, stuitten zij op hevig verzet. Joodse mannen en vrouwen hadden zich bewapend en hadden een strijdmacht, onder leiding van Mordechai Anielewicz, geformeerd. Deze Joodse strijders namen wraak op de Duitsers die in de voorgaande maanden hun familieleden hadden gedeporteerd naar vernietigingskamp Treblinka. Stroop werd naar Warschau gezonden om daar SS-Oberführer Ferdinand von Sammern-Frankenegg te vervangen als SSPF voor de regio Warschau, omdat die niet in staat geacht werd om de opstand te onderdrukken.

Het was de bedoeling dat de opstand binnen drie dagen onderdrukt zou worden, maar het duurde nog tot 16 mei 1943 voordat Stroop aan zijn superieuren kon doorgeven dat zijn operatie afgerond was. Hij rapporteerde dat 56.065 Joden waren gesneuveld of gedeporteerd, maar dit aantal ligt in werkelijkheid hoger, omdat veel slachtoffers van branden niet geregistreerd werden. Als aandenken aan de Großaktion liet Stroop zijn rapporten bundelen tot een fraai, in zwart gegranuleerd leer gebonden en met 54 foto’s geïllustreerd boek met de titel "Es gibt keinen jüdischen Wohnbezirk in Warschau mehr!". Dit werd gebruikt als belangrijk bewijsstuk tijdens het Internationale Militaire Tribunaal in Neurenberg. Het rapport van Stroop ontlokte Alfred Jodl, één van de aangeklaagden in Neurenberg, tot de volgende reactie: "Dat vuile, arrogante nazi-zwijn! Stel je voor dat je een opschepperig 75 pagina’s tellend rapport schrijft over een kleine moordactie, terwijl voor een belangrijke veldtocht, gevochten door soldaten tegen een goed bewapend leger, slechts enkele pagina’s nodig zijn."

Hoogmoed in Griekenland
Na het neerslaan van de opstand in het getto van Warschau werd Jürgen Stroop op 8 september 1943 benoemd tot HSSPF in Griekenland. Kort daarna, op 9 november 1943, werd hij gepromoveerd tot SS-Gruppenführer und Generalleutnant der Polizei. Zijn benoeming tot Höhere SS und Polizeiführer (HSSPF) in Griekenland maakte hem hoogmoedig. Toen hij in Athene arriveerde, deelde hij aan de Griekse premier, Ioannis Rallis, en zijn minister van Buitenlandse Zaken mee dat zij voortaan aan hem verantwoording moesten afleggen. Zij mochten zonder zijn toestemming ook niet communiceren met Generaloberst Alexander Löhr, de militaire bevelhebber in Griekenland. Hiermee ging Stroop buiten zijn boekje, want als HSSPF was hij verantwoordelijk voor politie- en veiligheidstaken, niet voor het landbestuur. Dat lag in handen van een Militärverwaltung, een militair bestuur waarvan Löhr op dat moment de leider was. Politieke aangelegenheden waren daarnaast mede de verantwoordelijkheid van Hermann Neubacher, Sonderbevolmächtigter des Auswärtiges Amts für den Südosten (bijzondere gevolmachtigde van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in het Zuidoosten). Ook wilde Stroop de complete jurisdictie over de antipartizanenstrijd naar zich toetrekken, terwijl dit voor een belangrijk deel ook de verantwoording van de Wehrmacht was.

In Griekenland hield Stroop zich niet alleen bezig met politiek en de partizanenstrijd, maar ook met de Jodenvervolging. Op 3 oktober 1943 gaf hij het bevel dat alle Joden zich binnen vijf dagen moesten registreren onder de bedreiging dat ze anders geëxecuteerd zouden worden. Omdat maar weinig Joden reageerden op deze oproep werd de registratietermijn verlengd tot 17 oktober. Dit had ook weinig succes, want van de naar schatting 8.000 joden in Athene, registreerden zich er slechts 1.200. Minstens 60.000 Griekse Joden kwamen om in de Holocaust, maar de betrokkenheid van Stroop daarbij was klein, want na nauwelijks een maand kwam aan Stroops carrière als HSSPF in Griekenland een eind. Hermann Neubacher had aan zijn oude vriend Ernst Kaltenbrunner, de leider van het RSHA en dus de chef van Stroop, zijn beklag gedaan over Stroops gebrek aan politieke tact. Het resultaat was dat Stroop op 4 oktober 1943 werd teruggeroepen naar het Reich. Van 9 november 1943 tot 24 maart 1945 was hij vervolgens leider van de SS-Oberabschnitt "Rhein-Westmark". Daarnaast was hij van 11 november 1943 tot 8 mei 1945 in datzelfde district HSSPF. Gedurende die periode ontving hij op 18 juni 1944 het IJzeren Kruis Eerste Klasse en werd hij op 1 juli 1944 benoemd tot Generalleutnant der Waffen-SS.

Na de oorlog
Op 8 mei 1945 werd Jürgen Stroop gearresteerd door de Amerikanen. Door een Amerikaans militair tribunaal in Dachau werd hij op 22 maart 1947 ter dood veroordeeld vanwege het executeren van Amerikaanse piloten en gijzelaars in Griekenland. De executie werd niet ten uitvoer gebracht, omdat Stroop werd uitgeleverd aan Polen. Hij werd door een Pools tribunaal op 23 juli 1951 opnieuw ter dood veroordeeld. Op 6 maart 1952 werd het vonnis voltrokken in een gevangenis in Warschau, op de locatie van het voormalige getto.