Hans de Leeuw, in dienst van de Prinses Irene Brigade

Hier volgt het verhaal van Hans de Leeuw over zijn ervaringen in dienst van de Prinses Irene Brigade.

Toen de Lage Landen werden binnengevallen ontsnapte ik uit Antwerpen in België, waar ik een tijdje had gewoond en na een moeizame tocht en veel omzwervingen slaagde ik er tegen eind juli 1940 via het zuidwesten van Frankrijk, uiteindelijk London te bereiken in Engeland. Tegen eind augustus werd ik opgeroepen voor militaire dienst evenals vele andere Nederlandse onderdanen. Ik zeilde door een soort van medische keuring heen in Londen en werd gezond genoeg bevonden om onder de wapenen te gaan. De keuring van 1936 waarbij was vastgesteld dat ik ‘de neiging had om platvoeten te ontwikkelen’ en waardoor ik was afgekeurd, werd niet eens opgemerkt!

Er vond een droef afscheid plaats van enige nieuwe Engelse vrienden en ik was op weg per militair vervoermiddel naar het stadje Porthcawl in het zuiden van Wales aan het Kanaal van Bristol. Aldaar was een militair kamp ingericht genaamd Dain-y-graig en dat was gereserveerd voor de overblijfselen van het Nederlandse leger; er waren tenten opgezet om ons te huisvesten. Er bevonden zich al enige soldaten die erin geslaagd waren te ontsnappen over de Noordzee en Het Kanaal. Het was een allegaartje van Nederlandse legerofficieren, onderofficieren en dienstplichtigen, van de militaire politie en leden van de Marechaussee. Hun gemiddelde leeftijd was 32 hetgeen nogal hoog was en menigeen was in dermate slechte fysieke conditie dat ze eruit werden gehaald omdat ze verder niet geschikt waren voor militaire dienst.

Zoals ikzelf werd elke volwassen Nederlander in het Verenigd Koninkrijk, Canada, en Zuid Afrika opgeroepen om dienst te nemen en zich aan te sluiten bij ons, de Engelandvaarders. Gedurende de volgende jaren kwamen er steeds meer bij, die erin geslaagd waren over te steken vanuit Nederland, dikwijls met gevaar voor eigen leven. Hiermee, zo’n 1.500 man samen, werd langzamerhand een brigade gevormd die bestond uit een staf afdeling, drie infanterie compagnies met machine geweren, mortieren, antitank geschut en lichte luchtdoel artillerie, een verkenningsafdeling met pantserwagens en een artillerie batterij. Een reserve compagnie moest gevormd worden door Nederlandse Mariniers die hun opleiding aan het afmaken waren in de USA.

Bij aankomst in dit basiskamp kregen we de standaard Engelse battledress en verdere uitrusting uitgereikt. Gezamenlijk kregen we de voorlopige benaming van “De Koninklijke Nederlandsche troepen” ofwel “Het Nederlandsche Legioen” toebedeeld. Aldus bevond ik me in het leger en mijn eerste indruk van het leven onder de wapenen was niet bijster gunstig. Deze eerste opzet was nogal eenvoudig te noemen. Aangezien het zeer frequent regende bleken de tenten allesbehalve waterdicht te zijn en het voedsel, ofschoon wel verteerbaar, was kennelijk niet bereid met inachtname van enige hygiënische maatstaven. Al spoedig na onze aankomst werd het gehele kampement getroffen door een epidemie van dysenterie oftewel wat tegenwoordig in de US bekend staat als “de wraak van Montezuma”. De plees werden voortdurend dag en nacht belaagd totdat de een of andere medicijnman het tij wist te keren. Onze voortdurende uitdroging stopte en eindelijk konden we een begin maken met de basis opleiding en geweer oefeningen. Ik werd ingedeeld bij een infanterie peloton die aangeduid werd met Fighting Group II (gevechtsgroep II).

De Brigade bleef niet zo lang in Zuid Wales en in september in 1940 verhuisde het Battalion naar het binnenland naar een plek tussen Cardiff en Newport: Ruperra Castle, een landhuis dat van 1622 dateerde. Koning Karel gebruikte het als onderkomen na de slag bij Naseby in 1645. (Enige tijd later in 1942 brandde het af en het werd nooit meer herbouwd.) Mijn peloton werd ondergebracht in een van de stallen en daar stopten we onze strozakken propvol met vers hooi. De eerste nachten kon je er nauwelijks op slapen maar door ons lichaamsgewicht drukte je de vulling zodanig samen dat het matras meer comfortabele vormen aannam.

De meeste tijd kon je je bijna niet voorstellen dat er een oorlog aan de gang was, behalve dan de berichten die ons via de media bereikten. Toen kwam de “Battle of Britain” in alle ernst op gang en Londen werd continu belaagd door luchtaanvallen van grote formaties Luftwaffe bommenwerpers. Het gevaar bestond, dat er chemische wapens zouden worden ingezet en dus waren de gasmaskers uit voorzorg constant voor iedereen bij de hand (voor peuters waren er speciale kinderwagens met afdichtbare kap). In Londen en de andere grote steden loeiden de luchtaanval sirenes dag en nacht. Miljoenen mensen zochten hun heenkomen in haastig opgetrokken schuilplaatsen en in de stations van de ondergrondse waar ze trachtten wat rust te vinden terwijl het trein verkeer gewoon doorging. Duizenden gebouwen, inclusief de beschermde monumenten werden tot puin gereduceerd, hele delen van de stad brandden als fakkels en talloze mensen lieten hun leven in de vuurstormen of onder het puin. Uiteindelijk werden de meeste schoolgaande kinderen bij elkaar gezocht, ze kregen een kaartje opgespeld en werden weggestuurd met alle mogelijke middelen van transport naar landhuizen, scholen en andere instituten ver weg op het platte land.

Het duurde niet lang voor we onze marsorders kregen en de Brigade werd voor korte tijd ondergebracht in Conway, dat ligt aan de Ierse Zeekust in Noord Wales nabij Colwyn Bay en Llandudno, dat chique badplaatsen waren voor de meer welgestelden onder de burger bevolking. Conway bezat een prachtig middeleeuws kasteel met kantelen, grachten en een binnenplaats waar we konden rondhangen in onze vrije tijd. Daarna, voor de derde keer in vijf maanden rolden we onze matten weer eens op en het was in januari 1941 dat we een tijdelijk onderkomen konden vinden in het midden van Engeland, in Congleton, een kleine textielstad. Mijn afdeling kreeg een ruimte toegewezen op de eerste verdieping van een van de voormalige textielfabrieken. Als je niet goed keek waar je liep, zou je voet zomaar dwars door een van gapende gaten in een van de rottende vloerdelen kunnen zakken.

Het verblijf in Congleton bleek weer eens van voorlopige aard te zijn en weg waren we weer, dit keer eens naar een recentelijk opgezet meer permanent kampement bij Wrottesly Park, buiten Wolverhampton (een uurtje ten noorden van Birmingham). Hier omgaf een verzameling houten hutten een groot exercitie terrein in het midden en het was duidelijk beter ingericht voor een militaire scholing. Er waren schietbanen en andere nuttige inrichtingen dichtbij. Hier hielden we op 27 augustus 1941, onze eerste grote parade voor Koningin Wilhelmina die ons het nieuwe vaandel schonk en ons met de geheel eigen benaming “De Prinses Irene Brigade” doopte. (vernoemd naar een van de Koninklijke Prinsessen, die op dat moment in Canada verbleven.) Ook ontmoette ik daar Prins Bernhard voor de eerste keer. Het peloton waar ik toe behoorde werd gevormd tot een 3inch mortierafdeling, terwijl mijn eigen functie doelrichter was, wat inhield dat ik de berekeningen moest maken voor de afstand tot onze aangewezen artillerie doelen. Ons transport bestond uit rupsvoertuigen met een open bovenzijde die als “ Brencarriers” bekend stonden.

Na de verrassingsaanval op Pearl Harbor op Hawaï bevonden de Amerikanen zich ook in oorlog wat grote consequenties had voor de gehele wereld. Tegen het eind van 1941 werden enige onderdelen van onze Brigade paraat gehouden om ingescheept te worden naar het Verre Oosten om Nederlands Indië te helpen verdedigen tegen een mogelijke Japanse inval. Al spoedig werd mijn eigen vertrek vastgesteld op midden januari met het eerste troepen contingent. Aangezien ik indertijd getrouwd was en een zoontje had, waren er wat onvoorziene problemen met de financiële ondersteuning die ik hen kon verschaffen en ik weigerde resoluut te vertrekken zolang deze problemen niet opgelost konden worden. Londen beloofde een spoedige regeling en mijn vertrek werd uitgesteld tot het volgende contingent binnen een maand na het eerste zou afvaren. Dus dat eerste detachement vertrok terwijl mijn plaats door een ander werd ingenomen. Deze groep landde op Ceylon - het tegenwoordige Sri Lanka. (Ze werd vrijwel geheel vergeten en al nietsdoend bleven ze daar tot het einde van de oorlog.)

Het volgende contingent zou nooit uitvaren aangezien het schiereiland van Malaka inmiddels geheel onder de voet werd gelopen door de Japanners en tegen het midden van februari moest de “onneembare vesting” Singapore zich overgeven. Na een beslissende, dramatische zee- en luchtslag moest Nederlands Indië zich gewonnen geven en werd gedwongen te capituleren in maart van dat jaar.

In 1943 raapte het grootste gedeelte van de Nederlandse Brigade zijn spullen weer bij elkaar en werd op verschillende plekken in het Verenigd Koninkrijk gelegerd. Het noordelijkste station waar ik voor een tijdje werd geplaatst was in het stadje Blackburn in Lancashire. Alles wat ik me kan herinneren van deze periode was een kroeg die we regelmatig bezochten vlakbij onze onderkomens en die de ietwat raadselachtige naam droeg van “Old Mother Red Cap”. Daarna streken we neer in Ashridge Camp dichterbij Londen. Toen, in het begin van 1944, werd de gehele Brigade aan de oostkust gestationeerd en ondergebracht in de verlaten badplaatsen Dovercourt en Frinton-on-sea, ten zuiden van Harwich. Tegen deze tijd, na een promotie gemaakt te hebben, bracht ik een korte tijd door in Norfolk voor een speciale commando training.

Op 11 maart 1944 ontving de Brigade een bijzondere bezoeker, de Commandant van het Britse Leger: General (later Marshall) Bernard Montgomery, de woestijnheld van het geallieerde offensief in Noord Afrika, dat was uitgemond in de nederlaag van de Duits Italiaanse troepen onder General Erwin Rommel. Nadat hij op een van onze voertuigen was geklommen hield hij een ‘pep talk’. Hij noemde de komende operatie “Overlord”, de geallieerde invasie van de westkust van Frankrijk. Ofschoon we tot op het laatste moment in het ongewisse werden gehouden omtrent het tijdstip waarop we in de komende strijd zouden worden geworpen, hielden we ons spoedig bezig met het waterdicht maken van onze wapens. Maar ook alle andere uitrusting en voertuigen moesten met een speciale gelatine ingesmeerd worden om de inwerking van het zeewater zoveel mogelijk teniet te doen. Een smerig karweitje! Totaal overbodig zoals later zou blijken.

Begin juni begonnen de geconcentreerde geallieerde troepen zich gereed te maken om Het Kanaal over te steken. Een enorme vloot oorlogsschepen en flottieljes van drijvende vervoermiddelen waren in het geheim samengetrokken in de verschillende zeehavens en de eerste aanvalstroepen gingen aan boord. De speerpunt van de invasiemacht convergeerde op een rendez-vous ten zuiden van het eiland Wight. Vervolgens voer in een onafzienbare kiellinie de grootste armada die er ooit was geweest, voorafgegaan door mijnenvegers in een wijde boog en op de flanken en in de achterhoede geëscorteerd door de indrukwekkende macht van de geallieerde marineschepen en luchtmachten.

De oversteek was gepland voor 5 juni maar moest uitgesteld worden door de extreem slechte weersomstandigheden. De volgende dag, toen het weer enigszins was opgeknapt nam de Commander in Chief van de Allied Expeditionary Forces, US General Dwight D. Eisenhower een netelig besluit en gaf het bevel aan de vloot om uit te varen.

Het eerste doel was het vormen van bruggenhoofden, niet – zoals verwacht kon worden – op het meer nabij gelegen Pas de Calais gebied, maar op de even zwaar verdedigde kust van Normandië. Intensieve bombardementen werden gelanceerd tegen de vijandelijke posities die zich daar bevonden als ondersteuning van de landingen die er zouden volgen. Gedurende de eerste 24 uur was er een absolute overmacht in de lucht. Er werden 14.600 missies gevlogen zonder enige merkbare tegenstand door de Duitse jagers. Maar zodra de invasie had plaatsgevonden op de stranden ondervonden de landingstroepen hevige tegenstand en de vijand ondernam zware tegenaanvallen die enige weken zouden duren zoals iedereen nu weet.

Intussen werd onze Nederlandse Brigade achtergehouden, zonder enige twijfel om de onontkoombare hevige verliezen te vermijden die dan zouden hebben plaatsgevonden, ondanks de zware en gedegen opleiding die we in de voorafgaande jaren hadden doorlopen. We waren op scherp gezet in Engeland door talloze oefeningen met andere geallieerde gevechtstroepen in het terrein, door onze schutterskunst te verbeteren op schietbanen in afgelegen gebieden, door tot het laatste gaatje door te gaan met uitputtende marsen in zwaar terrein en door het bivakkeren onder de open hemel onder allerlei weersomstandigheden.

We volgden gedurende de weken na de invasie elk nieuwsbericht over de voortgang van de strijd en wachtten vol ongeduld op het bevel op te trekken. Juni verstreek en juli volgde. Tegen het eind van die maand was er een grote doorbraak in de Amerikaanse sector op; het schiereiland bij Cherbourg onder de leiding van General Omar Bradley – terwijl de Brits-Canadese sector nog steeds vastgepind lag door de pantser divisies van de tegenstander.

Eindelijk, op 30 juli ontvingen we de langverwachte order om aan boord te gaan; alle verloven werden ingetrokken. Vier dagen later verlieten we onze onderkomens in een konvooi van vrachtwagens op weg naar een afgesloten gedeelte van de Londense haven. Het was zondag 6 augustus toen mijn afdeling aan boord stapte van een LST (landing-ship-tank) en tegen 10:30 ’s ochtends stootten we af om langzaam op de Thames drijvend ons te begeven naar het verzamelpunt van een enorm groot konvooi. De zon scheen, we konden ons even ontspannen en eigenlijk was de overtocht een plezier vaart zonder enige opwinding en we kwamen aan in Normandië bij Arromanches waar inmiddels een kunstmatige haven was aangelegd, de “Mulberry”.

Deze Mulberry was klaarblijkelijk een brainwave geweest van Winston Churchill. Grote pontons, oude koopvaardijschepen en uitgetelde oorlogsbodems waren naar de kust gesleept en ter plekke tot zinken gebracht en daar bovenop waren metalen strekdammen aangebracht waarop voertuigen konden uitgeladen worden om hoog en droog naar de wal te rijden.

Zodoende zette ik op maandag 7 augustus voet aan wal, weer op Franse grond na vier lange jaren: HALLELUJA! Behalve wat kanongebulder in de verte leek het hier tamelijk rustig aan toe te gaan. Veldkeukens waren op het strand ingericht en we snelden erop af om ons eerste maal op het vasteland van Europa te nuttigen. Als er officieren waren die probeerden om voor te dringen op basis van het privilege van hun rang, werden ze snel terugverwezen door de militaire politie met het argument dat zelfs Winston Churchill besloten had om in de rij te gaan staan. Voldaan togen we terug naar onze voertuigen en vertrokken om de posities over te nemen van de Canadese 1st Airborne Division in een sector waar ze vrijwel vanaf het begin hadden gezeten en die toepasselijk “Hellfire corner” was genoemd (de hoek van het hellevuur.Red). Het liep tegen 08:00 toen mijn peloton ons eerste bivak inrichtte tussen de Normandische dorpjes Plume en Cessions; kleine nederzettingen die niet ver weg lagen van het stadje Deliverance-Dover.

Met onze pioniersschopjes groeven we zo diep als in de rotsachtige bodem mogelijk was om een schuilplaats voor de nacht te maken en maakten ons “bed” op met zoveel mogelijk dekens en kleren om een zachte ondergrond te hebben. En al spoedig lag iedereen in een diepe slaap, uitgeput als we waren van de inspanningen van die dag. Maar onze rust was niet van lange duur. Al spoedig werden we uit onze slaap gehaald door een barrage van luchtafweer geschut omdat er vijandelijke vliegtuigen over onze stelling heen vlogen. In de verte konden we ook de gedempte explosies onderscheiden van vijandelijk mortiervuur en het geluid van de 88’s, het Duitse langeafstandskanon. Gelukkig landden er geen granaten bij ons in de buurt en we wenden al snel aan het geluid.

We bleven een paar dagen op die plek en werden bevoorraad door de achterhoede. Tegen de 12de september braken we op en terwijl we door het dorp Rankin trokken, staken we de rivier de Ore over om nieuwe stellingen in te nemen voorbij het niemandsland. Omdat ik zelf belast was met de verbinding door middel van een zend en ontvanger set bleef ik goed op de hoogte van wat er om ons heen gebeurde en kon ik mijn kameraden daarover op de hoogte blijven houden. Dat droeg aardig bij aan mijn populariteit!

Ik herinner me nog goed, het was midden in de nacht, dat de Compagnies’ Commandant me wakker maakte en me opdroeg een kleine sectie te vormen met een paar van onze mannen om het terrein direct voor ons te controleren op sluipschutters. Het was stikdonker en het motregende lichtjes. We kleedden ons aan, laadden onze geweren, staken de bajonetten op de loop en met mij voorop slopen we in de indianenpas over een vrijwel onzichtbaar paadje. Plotseling, een paar honderd meter recht vooruit klonk een afschrikwekkend zacht geluid van metaal op metaal en hielden we allen tegelijk halt. Ik gaf mijn mannen de opdracht om dekking te zoeken en sloop dapper maar desalniettemin aarzelend in mijn eentje naar voren om de anderen niet aan het mogelijke doodsgevaar bloot te stellen. Weer klonk het onheilspellende geluid, dit keer precies recht voor me. Mijn hart ging als een wilde tekeer. Het leek wel alsof er iemand zich even bewogen had en daarbij met zijn geweer tegen zijn helm stootte of zoiets. Om een zo klein mogelijk doelwit /te vormen knielde ik neer. Wat te doen?

Na een plotselinge ingeving pakte ik mijn eigen helm en smeet die zo hard ik kon in de richting van het geluid. Een verschrikkelijk gekletter weerklonk toen mijn hoofddeksel op een lege munitiekist terecht kwam. In de nevelige motregen en door de windvlagen had een tak van een boom tegen het kistje staan tikken. Vals alarm!!!!!!! Ik voelde me aardig opgelaten! Wat een held, Hans de Leeuw. Ik schaamde me diep en keerde terug naar mijn mannen, waarop ik hen vertelde wat er gebeurd was. Daarna trokken we verder, keken goed rond maar ontmoetten geen enkele ongewenste vreemdeling. Uiteindelijk keerden we terug, ik rapporteerde “alles veilig” op het hoofdkwartier en we doken weer in onze schuttersputjes. Kort na dit voorval kreeg onze Compagnie de opdracht om loopgraven in te nemen nabij het dorp Beeville en daarna werd ons opgedragen defensieve stellingen in te nemen bij het haventje van het kustplaatsje Ouistreham teneinde de monding van de rivier de Orne te verdedigen die de toegang vormde tot de in het binnenland gelegen stad Caen waarvoor zware gevechten waren geleverd.

Eindelijk hadden we hier wat meer gelegenheid om ons om onze persoonlijke hygiëne te bekommeren omdat we eindelijk onze kleren eens konden uittrekken waarin we de laatste weken hadden gebivakkeerd en geslapen. We konden eindelijk eens zwemmen naar hartenlust. Je moest er wel opletten dat je uit de buurt bleef van metalen staketsels die door de vijand waren neergezet en die waren ondermijnd waarschijnlijk om een geallieerde landing te bemoeilijken. Door middel van APO (Army Post Office) konden we spoedig enkele pakketten met lekkernijen tegemoet zien die ons vanuit Engeland werden gestuurd. Spoedig werden er een paar geruild met de lokale boeren van nabijgelegen boerderijen. We genoten van de plaatselijke eigengemaakte drank: een stevige appel brandewijn die ze Calvados noemden. Het moet wel 70% geweest zijn! We gooiden onze veldflessen leeg en vulden die weer op met dit sterke ‘mondwater’. Ik ritselde ook nog wat rabarber stelen uit de moestuinen en kookte voor mezelf een soort compote in onze aluminium etensbakjes, met sacharine pilletjes als zoetmaker bij gebrek aan beter. Het smaakte behoorlijk smerig en ik was voor lange tijd genezen van deze ‘groente’. We ruilden ook nog tabak voor tamme konijnen en de aldus gemaakte ‘jachtschotel’ verschafte ons een welkome afwisseling van de blikken in de rantsoenen waarmee we het in het veld moesten stellen.

We bleven nog negen dagen in het kustgebied met slechts één wisseling van kampement voor een enkele trek naar Bréville. Toen slaagden de geallieerden erin om een grote doorbraak te forceren waarbij duizenden krijgsgevangenen werden gemaakt en waarbij grote hoeveelheden voertuigen werden vernietigd. General Patton was op weg naar Parijs en onze Brigade trok met grote haast noordwaarts. Talloze dorpen lieten we achter ons: Troarn, Dozule, en Pont l’Evèque, daarna Bedanville, Pont Audemer en Coletôt. We kwamen aan bij een brug over de Seine, staken deze over en op de 1ste september raceten we in snelle opeenvolging door Louviers, de grote stad Rouen, Neufchatel en St. Remy vlakbij de Somme, die ooit bekend stond door de zware veldslagen die hier geleverd werden in de Eerste Wereldoorlog.

Op de 3de september hoorde ik op mijn radio dat Brussel was bevrijd en een dag later dat de Nederlandse grens was gepasseerd, ten zuiden van Breda. Op de 5de september snelde de Prinses Irene Brigade het laatste stuk door noordwest Frankrijk, racete door Amiens, Arras en Douai en tenslotte passeerden we diezelfde middag nog de Belgische grens. Ik was weer terug na 4 jaar en 4 maanden en weer op meer bekend terrein. Ik was opgewonden en tegelijkertijd uitgelaten net zoals de mensenmenigte langs de weg richting de Belgische hoofdstad. In Tournay werden we bedolven onder de bloemen en de omhelzingen terwijl we chocolade en sigaretten die we bij de hand hadden, uitdeelden. Tegen de avond gingen we de buitenwijken van Brussel binnen waar ik nog steeds een paar familieleden had wonen. Ik had al een pakket voorbereid met wat essentiële benodigdheden, hun adres erop gekalkt en gaf het aan een omstander om het zodoende bij mijn familie te laten bezorgen. Later vernam ik, dat het hun bereikt had.

Een triomf tocht door volgepakte straten volgde, maar we namen niet de tijd om te stoppen. De vijand bevond zich nog steeds binnen ongemakkelijke afstand zoals we al spoedig zouden ontdekken. Ons konvooi was waarschijnlijk vanuit de lucht waargenomen want niet ver buiten de stad stonden 17 tanks ons op te wachten. Onze koplopers vielen in deze hinderlaag, verscheidene voertuigen ontvingen een voltreffer en gingen in rook op tegelijk met hun kostbare lading en het onvermijdelijke verlies van mensenlevens en er vielen ook gewonden onder onze kameraden. Onze optrekkende beweging werd voor een tijdje verhinderd totdat de artillerie en het antitank geschut gedeeltelijk de aanval afsloeg en de vijand verjoeg. Daarna konden we weer verder oprukken en naderden het Albertkanaal. Maar voor mij persoonlijk was er een drastische verandering in petto.

De Britse Guards Armoured Division waarbij onze eigen brigade was ingedeeld had laten weten dat er behoefte bestond aan extra liaison personeel, bekend met het terrein en bekwaam in de verschillende talen van het gebied teneinde beter te kunnen communiceren met de burger bevolking. En ook om ondersteuning te verlenen aan de eerste ondervragingen van krijgsgevangenen voordat die konden worden doorgestuurd naar de inlichtingendienst in de achterhoede. Dus werden ik en een andere onderofficier uit onze brigade gehaald en we moesten ons melden bij het British Arm Headquarters in Antwerpen. Zodra we daar aankwamen stond er vervoer voor ons gereed om ons naar onze nieuwe positie te brengen, een pantserafdeling van het Inns of Court Regiment (waarvan de meeste officieren rechten hadden gestudeerd en hun brood hadden verdiend als advocaat in Londen).

We kregen nauwelijks de gelegenheid ons aan hen voor te stellen of we zaten alweer in een konvooi met pantser voertuigen en vervolgens staken we op 10 september het Albert kanaal over om 07:30 naar Belgisch Limburg en eigenlijk op een korte afstand van de Nederlandse grens. Gedurende een van de confrontaties met de overblijfselen van het vijandelijke leger kwam het voor dat ik iets te dicht bij een brandend voertuig van ons terecht kwam. Toen ik er tegenaan kwam liep ik wat oppervlakkige brandwonden op aan mijn linkerkant. Maar voort gingen we weer.

Het was alweer donker toen de truck waarop ik zat plotseling stil hield. Een gevangen genomen vijandelijke soldaat werd erin geduwd en werd op een bank tegenover me neergezet. Ik begon hem te ondervragen toen we weer op weg gingen. Ik zag aan zijn schouder insignes dat hij ‘Feldwebel’ was (sergeant majoor). Toen hem gevraagd werd of hij wapens droeg reikte hij in een jaszak en haalde er een Luger uit en een Zeiss verrekijker. Ik nam ze hem vlug af, een aardige oorlogsbuit! “Hast due notch so etnas” brulde ik hem toe. Tot mijn grote schrik overhandigde hij me een Panzerfaust die hij bij zich droeg op zijn rug aan zijn riem gekoppeld. Nadat ik er een blik op geworpen had, joeg het ding ons allen de doodsschrik op het lijf, en voordat hij de afvuurpin eruit kon trekken greep ik het ding beet en slingerde het zover als ik kon in de bosjes langs de weg. We waren blij dat een stukje verderop de militaire politie deze gevangene van ons over nam.

Een korte tijd na dit voorval kwam onze afdeling aan bij het mijnstadje Housed [?] en daar bleven we enige tijd. We kregen de gelegenheid om een heerlijke warme douche te nemen bij de mijn. Wat een luxe! Mijn maatje in het leger was een lady killer en boekte al snel voortgang bij een plaatselijke jongedame. Hij vroeg of zij geen gezelschap kon regelen voor zijn bescheiden vriend en daardoor kwam het dat ik kennis maakte met een jonge juffrouw die bereid was een afspraak met me te maken. We gingen dansen en daarna nam Hilda me mee naar haar familie. Ik was haar trofee en haar “eerste Amerikaan” die ze ooit had ontmoet en die zelfs Vlaams sprak! Ofschoon onze relatie zuiver platonisch was, werd ik al snel opgenomen door haar ouders en broers en zussen als een lid van de familie en ze lieten me hun als een soort familie adopteren. [...]

Helaas was ik hier maar enkele dagen en werd me op[gedragen me te melden bij een andere Britse afdeling, dit keer de Dragoon Guards van de 8th Armored Brigade. Tegen die tijd was de opmars en de achtervolging van het vijandelijke leger tot een tijdelijke stilstand gekomen. De ‘Battle of the Bulge’ was begonnen. De laatste en nutteloze poging van Hitler om een overwinning te boeken. Elke voortgang van de geallieerden kon slechts met de grootste moeite worden bevochten. Overal leek de tegenstand zich te verharden.

Ik was nauwelijks een dag bij de Dragoons toen er iets gebeurde dat mijn leven ingrijpend veranderde. Die oppervlakkige brandwond van enige tijd geleden was ontstoken. Ik had er totaal niet bij stilgestaan om het te laten behandelen door de legerarts en had er alleen een zakdoek omheen gedraaid. Uiteindelijk meldde ik me bij de ziekenboeg en een dokter sloeg een blik op mijn nu ontstoken hand en arm en verordonneerde onmiddellijke behandeling om bloedvergiftiging te voorkomen. (In die dagen was het enige antibiotica middel penicilline, nog niet alom verkrijgbaar), Dus liet ik mezelf afvoeren door een ambulance naar een veld hospitaal bij het noordelijk gelegen stadje Deist. Bij aankomst keek een legerarts me na, verwees me naar zijn operatie tent waar me een verdovend middel werd toegediend en toen was ik meteen van de wereld.

Toen ik weer bijkwam bevond ik me plat op mijn rug op een stretcher met een intraveneus infuus dat vloeistof in mijn verdoofde lijf liet druppelen. Ik keek eens om me heen en zag een heel stel mannen in dezelfde positie buiten het veld hospitaal liggen. Mijn hoofd tolde nog na van de ingreep, of kwam dat door de vliegtuigen die over vlogen?

Toen ik naar boven tuurde was de hemel geheel gevuld met lange rijen transport vliegtuigen die een of meer zweefvliegtuigen achter zich aan trokken. Wat gebeurde er hier?? Montgomery had de opdracht gegeven tot die gedoemde operatie “Market garden”. De bedoeling was om de Duitsers te ‘verrassen’ bij Arnhem en die cruciale stad aan de Rijn in te nemen in het midden van Nederland.

Er kwamen een paar ziekenverzorgers kijken hoe het met mijn arm gesteld was. “Waar moet ik naartoe, hiervandaan?” Vroeg ik. “Oh”, was het antwoord, "het zal een van de twee worden:” Je kunt óf naar het militaire hospitaal in Lisle in Normandië gaan of er kan worden besloten je terug te sturen naar Engeland. Ik begon een bekend deuntje van Vera Lynn te zingen: “Take me back to dear old Blighty, take me back to dear old London town.” (natuurlijk in de hoop daar mijn eigen kleine gezinnetje weer te zien). Wie mij ook gehoord mag hebben, zou wel eens kunnen hebben ingestemd want ik werd niet weer in een ambulance geladen maar met een paar anderen in een kleine dubbeldekker geschoven en overgebracht naar het grote militaire vliegveld Evere buiten Brussel op weg naar de UK. Terwijl ik daar lag te wachten krabbelde ik een haastige notitie aan dichtbij wonende familieleden. Een vriendelijke zuster van het Rode Kruis verzekerde me dat het zo spoedig mogelijk op de post zou gaan.

Ik had het briefje net afgemaakt toen twee gespierde verplegers mijn stretcher oppakten en mij met mijn hele hebben en houwen op een vliegtuig laadden dat een eindje verderop stond. Ik werd in een bovenkooi gestopt, terwijl de lage bedden voorbehouden waren aan patiënten die meer verzorging behoefden. De motoren draaiden harder en we waren in de lucht en onderweg. Als ik op mijn zij lag kon ik nog net het landschap dat onder ons doorgleed zien door de bovenkant van een patrijspoort. Nog steeds verdoofd doezelde ik weg en werd weer wakker toen we op een ander vliegveld landden, dichtbij Reading, 60 mijl ten westen van Londen. We werden uitgeladen en werden op een rij neergelegd naast een spoorweg. Aardige verpleegsters en leden van de vrijwillige vrouwenkorpsen toonden zich bezorgd over ons en we werden getrakteerd op dunne reepjes sandwich, snoepgoed en andere lekkernijen inclusief rookwaren. Daarna vertoonde zich een aalmoezenier die een paar persoonlijke gegevens op een kaartje noteerde.

Na een lange tijd gewacht te hebben werden we weer opgepakt en op een legertrein gezet, die ons uren later in Newport in zuidoost Wales afzette. Daar bleef ik zo’n vier dagen in een plaatselijk verpleeg tehuis waarna ik per ambulance naar het algemene ziekenhuis werd gebracht in Martyr Tidily, een klein mijnstadje in Wales.

Inmiddels was mijn verontruste echtgenote gewaarschuwd, dat ik, gewond, teruggekeerd was in Engeland. Ze traceerde bij de autoriteiten waar ik uithing en pakte wat zaken bij elkaar voor zichzelf en onze kleine. Een lange en afmattende reis per trein volgde maar op zondag de 24ste september bereikte ze haar bestemming. Eindelijk trad ze de lange zaal binnen terwijl ze de kleine jongen met zich meetrok langs de rij met gewonde soldaten. Ze naderde aarzelend een van de bedden waarin een invalide slachtoffer met slechts één oog buiten zijn ingezwachtelde lichaam haar aanstaarde. “Ben jij dat Hans?”stamelde ze met gebroken stem. Een vinger bewoog en wees verderop. Ze volgde de aanwijzing en ontdekte mij terwijl ik met mijn rug naar haar gekeerd zat te schrijven aan een klein tafeltje. Ze naderde me met een aarzelend ”Ben jij dat lieverd?” niet wetend wat ze aan zou treffen. Ik draaide me om met een grote grijns op mijn gezicht en zag hen daar staan. Ze omhelsde me maar omdat ze mijn omzwachtelde arm onder het tafelblad niet gezien had, liet ze me opstaan waarschijnlijk om zeker te zijn dat “de kroonjuwelen” onaangetast waren. Door bemiddeling van de verpleegsters vond ze een aardig onderkomen in een dorpje in de buurt bij een familie. Ze zou daar tot het einde van de oorlog blijven, het was de familie Matthews.

Enkele weken van herstel volgden waarna ik ontslagen werd en weer fit genoeg was om weer dienst te doen. Het Nederlandse hoofdkwartier droeg me op weer terug te gaan naar het oude opleidingscentrum van de Brigade in de Midlands. Tegen eind november werd ik uitgenodigd, samen met een paar andere gewonde kameraden om Koningin Wilhelmina te bezoeken in haar villa in Maidenhead. Prins Bernhard, de echtgenoot van onze Kroonprinses Juliana – die zojuist terug gekeerd was vanuit haar verbanningsoord in Canada - en zijzelf sloten zich beiden bij ons aan voor een hartelijk welkom. Hare Koninklijke Hoogheid was natuurlijk sterk geïnteresseerd om onze ervaringen te vernemen met de nadruk op wat wij hadden aangetroffen in ons land en de ontberingen die ons volk had moeten doorstaan.

Ik verliet Engeland voor de tweede keer op 5 december en ik stond aan het hoofd van een peloton legerrekruten, die enige basis training hadden gekregen in Wolverhampton. Ik zette ze af zoals opgedragen bij een stadje in Vlaanderen voor verdere opleiding en toekomstige indeling. Daarna kon ik het voor mezelf een beetje uitzoeken in mijn eentje en kneep ertussen uit om mijn nieuwe vrienden in noordoost België op te zoeken. Ik bleef daar tot de Kerst en ondertussen probeerde ik uit te zoeken waar de Prinses Irene Brigade uithing. Gedurende mijn afwezigheid had men zich gekweten van enige belangrijke militaire taken zoals het schoonvegen van enige bossen en de afzekering van de belangrijkste aanvoerroutes en bruggen in noordoost België. Ze waren op 20 september op Nederlandse bodem aangekomen en hadden daar soortgelijke opdrachten uitgevoerd, waarbij ze onder anderen medewerking hadden verleend aan de bevrijding van Tilburg.

Nu was de Brigade gestationeerd in en rond Vrouwenpolder op Walcheren. Het eiland stond toen voor het grootste gedeelte onder water. De overstromingen waren veroorzaakt doordat de geallieerden de dijken gebombardeerd hadden, voornamelijk om de pogingen van de Duitsers om de controle over de Scheldemonding te hernemen als aanvoer naar Antwerpen te dwarsbomen. De 2nd Canadian Division - aan wie we waren toegevoegd - had de vijand verdreven middels amfibie landingen die gevolgd werden door felle gevechten die enkele weken duurden. 12.500 Duitsers waren gevangen gemaakt. Onze Brigade betaalde de hoogste prijs doordat er levens verloren gingen door mijnen en booby traps.

Bij mijn terugkeer was iedereen blij me weer springlevend terug te zien. Al spoedig had ik mijn plunjezak terug die ik had moeten achterlaten bij het Britse onderdeel waar ik zo kort bij gediend had. Na controle bleek dat alles er was behalve mijn oorlogsbuit: het Luger pistool en de verrekijker van die Feldwebel! We bleven in Vrouwenpolder die winter totdat het weer tijd werd om in actie te komen tegen de vijand. Onze volgende opdracht was het vormen van een bruggenhoofd iets ten westen van Den Bosch en om het stadje Hedel te bevrijden dat aan de andere kant van de Maas ligt. Later bleek deze inzet de laatste gevechtshandeling te zijn voor de Prinses Irene Brigade.

We groeven onze stellingen begin april 1945 en ik was druk met het vuurleiding geven aan ons mortiervuur als ondersteuning voor de afdelingen die in rubber bootjes de overtocht over de rivier veilig hadden afgelegd. Ook hier werden we weer betrokken bij straatgevechten waarbij we van huis tot huis optrokken tegen een vijand die zich goed verschanst had. Alweer leden we grote verliezen.

Tot plotseling – ongeveer midden april – kwam er bericht van het geallieerde hoofdkwartier dat we ons terug moesten trekken. Er waren inmiddels onderhandelingen gevoerd met de Duitsers om hen tot volledige overgave te dwingen en een week na onze terugtocht capituleerde Duitsland. Op 6 mei, 1945 klommen we weer in onze voertuigen om de triomftocht naar Wageningen te maken. Daarvandaan droeg de Commander van de 1st Canadian Army Corps ons op om als eerste geallieerde afdeling Den Haag binnen te trekken! Onderweg daarheen werden we in alle plaatsen waar we doorheen trokken jubelend onthaald totdat we op onze definitieve bestemming aankwamen hetgeen een triomfantelijke en onvergetelijk rit is geworden.

Nu volgde een periode van het leven in de kazerne met wachtlopen en met het bijdragen aan de vele overwinningsceremonies. Na enige tijd werd ik benoemd in een comfortabele positie: ik werd commandant van een wachtpost van een van de zomer verblijven van de Koninklijke Familie in de buurt van Scheveningen. En zo beëindigde ik mijn leger loopbaan terwijl ik in een Koninklijk bed sliep!

Op 13 juli, 1945 viel ons vaandel (en daardoor indirect ikzelf en mijn kameraden) de allerhoogste eer te beurt die ons land kent “de Militaire Willemsorde”. De Brigade werd officieel eind december van dat jaar ontbonden. Maar een nieuw Garde Regiment met dezelfde naam zou haar traditie voortzetten.