Operatie Stack - TracesOfWar.nl

De raid op Colombelles - 11 juli 1944

Ik ging naar C. Company en vond daar een tevreden commandant. Hij had de rij met huizen ten noorden van de staalfabriek tot aan het dorp Colombelles veilig gesteld. Hij maakte zich alleen zorgen om het vuur uit de richting van het dorp zelf. Hij dacht dat de 1st Gordons hem aan het beschieten waren. We wisten toen nog niet dat de 1st Gordons er niet in geslaagd waren om hun doelen te veroveren. – Lieutenant-Colonel Charles Thomson, commandant 5th Black Watch, over de eerste uren van operatie Stack.

Wat vooraf ging
Caen en het vliegveld van Carpiquet waren bij de landingen in Normandië altijd een belangrijk doel geweest. De troepen die op Juno en Sword Beach aan land gingen hadden als doel deze verkeersknooppunten in handen te krijgen. De Britse en Canadese troepen kwamen op D-Day niet zo ver. Carpiquet zou uiteindelijk tijdens operatie Windsor worden veroverd en Caen tijdens operatie Charnwood. Charnwood resulteerde echter enkel in de verovering van het noordwestelijke deel van de stad. De rest van Caen zou uiteindelijk tijdens operatie Goodwood worden bevrijd. Charnwood liep op 9 juli 1944 ten einde, Goodwood zou pas op 18 juli van start gaan.

Colombelles is een industriestadje ten noordoosten van Caen, ten oosten van Hérouville en de rivier de Orne. De gehele omgeving werd gedomineerd door de schoorstenen van de enorme staalfabriek in Colombelles. Ze vormden voor de Duitsers het ideale observatiepunt over het slagveld. General Bernard Montgomery besloot dan ook om een operatie op touw te zetten om deze schoorstenen te vernietigen: Operatie Stack, het Engelse woord voor schoorsteen.

Ondertussen werd de Schwere Panzer-Abteilung 503 in Ohrdruf in Duitsland uitgerust met nieuwe Tigertanks en eind juni per trein naar het front in Normandië gestuurd. Na veel omleidingen als gevolg van luchtaanvallen wisten de acht treinen op 2 juli het gebied rond Dreux (80 kilometer ten westen van Parijs) te bereiken. Vanaf hier ging de Abteilung in nachtmarsen verder naar het front. De eenheid zou uiteindelijk op 9 juli verder naar voren worden geplaatst, direct achter de eerste verdedigingslijnen in de buurt van het gehucht Émiéville.

Op dezelfde 9 juli werd er door de 1st Gordons een zogenaamde 'fighting patrol' op uitgestuurd om de verdediging van Colombelles te testen. De patrouille volgde het jaagpad langs de rivier de Orne vanuit Longueval, een klein dorpje tussen Ranville en Colombelles. Ze belandde in een compleet wespennest van de Duitse verdediging en werd getrakteerd op een bombardement van zware mortieren op de weg terug. 1st Battalion, The Gordon Highlanders, zoals de eenheid voluit heet, was een onderdeel van de 153rd Infantry Brigade en als zodanig onderdeel van de Britse 51st Highland Division.

De Britten vallen aan
Brigadier Horatius Murray, de commandant van de 153rd Brigade, kreeg het bevel voor het veroveren van de staalfabriek en het opblazen van de schoorstenen. Hij zou vanuit het noorden aanvallen. 1st Battalion, The Gordon Highlanders zou aan de rechterflank het dorp Colombelles aanvallen. 5th Battalion, The Black Watch zou de kruising (tussen de huidige D226 en D513) en het noordoostelijke deel van het fabrieksterrein veroveren. De 153rd was versterkt met het 7th Battalion, The Black Watch van de 154th Brigade. Zij zouden vervolgens door de eenheden van de Gordons oprukken om de rest van de fabriek veroveren. De genie zou vervolgens de schoorstenen opblazen.

Arthur Berry was een forward observation post gunner/signaller in het 127th Highland Field Regiment en ter ondersteuning toegevoegd aan de 5th Black Watch. Hij werd met een artillerieofficier meegestuurd om de verbinding tussen de artillerie en de aanvallende infanterie te onderhouden. Hij kreeg te horen dat Caen al veroverd was en dat Colombelles makkelijk zou worden. Het bleek anders uit te pakken. De aanval zou midden in de nacht van 10 op 11 juli om 01:00 uur beginnen.

De aanval begon goed voor de 5th Black Watch, de A Company wist een Duits anti-tank geschut te veroveren. B Company kon vervolgens door de linies van A Company oprukken naar het kruispunt en dit veroveren. C Company rukte vervolgens nog verder op om de eerste doelen in handen te krijgen.

De Gordons rukten op naar het westelijke gedeelte van Colombelles. B Company wist een aantal huizen te veroveren, maar de commandant en zijn vervanger raakten allebei gewond. Om 03:45 uur werd dan ook besloten te hergroeperen op de begraafplaats. A Company wist haar doelen wel te bereiken, maar D Company kwam net zo vast te zitten als B. Besloten werd om C Company via het jaagpad vooruit te sturen om de posities van A Company verder te kunnen versterken. Ondertussen werden B en D Company teruggetrokken naar Longueval. Om 08:10 uur werden, nadat ook de commandant van de Gordons gewond was afgevoerd, ook A en C Company teruggetrokken op Longueval en later Ranville.

5th Black Watch raakte hierdoor geïsoleerd op het kruispunt, al had de eenheid ondertussen wel ondersteuning gekregen van tien Shermantanks van het 148th Regiment Royal Armoured Corps. De grond was te hard om schuttersputjes te graven waardoor het bataljon gevaar liep voor een tegenaanval. Rond 05:00 begonnen de eerste aanvallen van infanterie-eenheden, rond 06:00 werden vijf Tigertanks gespot. De tanks waren rond 07:00 tot 275 meter genaderd en hadden toen al een aantal van de Shermans uitgeschakeld. Hierdoor kon de 7th Black Watch niet verder oprukken om het fabrieksterrein te veroveren.

De Duitse tegenaanval
De Duitse verdediging aan de oostkant van Caen was voor rekening van de 21. Panzer Division. Zij was verantwoordelijk voor het front van Hérouvillette via Cuverville en Colombelles verder naar het zuiden van Caen. Schwere Panzer-Abteilung 503 was net een paar dagen eerder gearriveerd aan het front en onder het commando van de 21. Panzer Division geplaatst. De eenheid bestond uit drie compagnieën, waarbij de eerste was uitgerust met de PzKpfw VIb Königstiger en de andere twee met de PzKpfw VI Tiger. Het front voor Colombelles was in handen van eenheden van Jäger-Regiment 32, 16. Luftwaffen-Feld-Division. Deze divisie was tijdens operatie Charnwood zo zwaar toegetakeld dat het onder het commando van de 21. Panzer Division werd geplaatst.

De Duitse tegenaanval kwam van de 3. Kompagnie, Schwere Panzer-Abteilung 503, onder bevel van Leutnant Richard Freiherr Von Rosen. Hij werd in het bataljonshoofdkwartier geïnformeerd over de situatie en schrijft: "De vijand was er met behulp van tanks en infanterie in geslaagd de frontlinie te doorbreken bij Colombelles. Een grote hoeveelheid tanks werd gespot. Ik ontving de volgende opdracht: 3. Kompagnie dient de vijand te vernietigen in een onmiddellijke tegenaanval, herstel de frontlijn en hou de positie vast tot nieuwe orders arriveren." Spoedig daarna rukten de tanks op, waarbij ze al snel onder vuur genomen werden. De afstand was echter nog zo groot dat er weinig schade werd veroorzaakt aan de Tigers. De Tigers wisten op te rukken naar een boerderij waarna de tegenstand over was. Von Rosen vond hier naar eigen zeggen twaalf uitgebrande Shermans en vier vernietigde anti-tank kanonnen. Tussen de gebouwen in vond hij nog twee onbeschadigde Shermans, bij het draaien waren ze tegen elkaar aangereden en was de bemanning gevlucht. Eén van deze Shermans was een Command-Sherman. Hierin vond hij kaarten, radiocodes en bevelen. Al deze informatie bracht hij terug naar het hoofdkwartier waar hij de instructie kreeg terug te keren om beide Shermans te bergen. Met wat hulp van de onderhoudssectie en onder bescherming van een Tiger wist Von Rosen beide tanks aan de praat te krijgen en terug te brengen achter de Duitse linies. In de tussentijd had de infanterie ook haar oorspronkelijke posities weer ingenomen.

Von Rosen claimde in totaal veertien tanks. Het War Diary van de 148th RAC geeft een verlies aan van negen van de tien betrokken Shermans, waaronder één Firefly. Eén van de twee geborgen Shermans zou later voor de Duitsers dienst doen als bergingstank om beschadigde voertuigen en tanks naar de mobiele werkplaatsen te kunnen slepen.

Ondertussen had aan de Britse kant Lieutenant-Colonel Charles Thomson, de commandant van de 5th Black Watch, van zijn D Company commandant om 07:45 uur te horen gekregen dat bijna alle Shermans vernietigd waren. Het anti-tank geschut had nooit het vuur geopend en was al aan het terugtrekken. De posities op het kruispunt waren zo niet meer te houden. Thomson gaf dit door aan Brigadier Horatius Murray van de 153rd Infantry Brigade. Om 08:00 uur gaf Murray de opdracht voor een terugtocht naar Sainte Honorine, ten noordoosten van Colombelles. De terugtocht, gedekt door rook, was voltooid om 09:30 uur.

Arthur Berry kreeg ook het signaal om terug te trekken en belandde met Captain Wager van zijn eenheid in een schuttersputje. Deze bleek nog bezet te zijn door twee Duitse soldaten met een Spandau machinegeweer. De Duitsers leken echter Polen en wilden zich maar al te graag overgeven. Dit werd echter verhinderd door het opduiken van meer Duitsers en Berry en Wager werden gevangen genomen.

De verliezen voor de 5th Black Watch tijdens de aanval bedroegen vijf gesneuvelde officieren en 66 soldaten. Drie officieren en 54 soldaten raakten gewond. Bij de 148th RAC sneuvelden één officier en twee soldaten, raakten zeven soldaten vermist en negen gewond.

Commandowisseling
Major General Charles Bullen-Smith, de commandant van de 51st Infantry Division, steunde het bevel voor de terugtocht vanuit Colombelles. Dit was tegen het zere been van Crocker en resulteerde bij Montgomery in de uitspraak dat de divisie niet in staat was om tegen de Duitsers te vechten. "De divisie is niet volhardend in haar aanvallen en heeft gefaald in elke operatie tot nu toe" zo verklaarde Montgomery. "Het kan de Duitsers niet succesvol bestrijden. Ik beschouw de divisiecommandant hier debet aan en verwijder hem als commandant. Bullen-Smith heeft vele goede eigenschappen, maar heeft gefaald de Highland Divisie te leiden. Ik kan hem daarom ook niet aanbevelen voor het commando over een andere divisie." Mede hierdoor, en als gevolg van andere teleurstellingen in de maand ervoor, werd Bullen-Smith dan ook op 26 juli ontslagen en vervangen door Major General Tom Rennie. Major Henry Cumming-Bruce, de nieuwe commandant van de 1st Gordons gaf aan dat de aanval op Colombelles vooral mislukt was omdat de tegenstand veel groter was dan verwacht en omdat de troepen een offensieve instelling misten wegens vermoeidheid en de regelmatige inzet van de divisie.

Rennie was tijdens de landingen op Sword Beach de commandant van de 3rd Infantry Division. Op 13 juni reed hij in een jeep op een mijn die zijn eigen troepen gelegd hadden. Hij raakte gewond aan zijn arm en moest naar Engeland teruggestuurd worden voor herstel. In hetzelfde telegram waarin hij Bullen-Smith ontsloeg, verzocht Montgomery om Rennie te sturen ter vervanging. Rennie was namelijk een Black Watch officier en daarom uitermate geschikt om de 51st Infantry Division weer in het gareel te krijgen. Bullen-Smith zou uiteindelijk Deputy Director, Military Training in het War Office worden tot zijn pensioen in 1946.

Lieutenant-Colonel Charles Thomson schreef op 23 juli in zijn rapport dat operatie Stack zinloos was doordat de Duitsers naast de schoorstenen waar alles om draaide, op het fabrieksterrein nog honderden andere observatiepunten hadden met evenveel zicht over het slagveld. De rechterflank was onverdedigd en de tien beschikbare Shermans werden zo snel uitgeschakeld dat de Tigers heer en meester werden over het slagveld. Op 26 juli werd Thomson overgeplaatst naar de 10th Black Watch in Engeland en vervangen door Lieutenant-Colonel Bill Bradford.

Het vreemde is dat de Brigadier Horatius Murray, de commandant van de 153rd Infantry Brigade en daarmee de directe commandant van Thomson én ondergeschikte van Bullen-Smith, zonder kleerscheuren door deze periode kwam. Op 16 juli had hij nog een brief gestuurd naar Thomson waarin hij over het mislukken van operatie Stack schreef: "Het is mijn fout dat ik akkoord ging met een operatie die fundamenteel niet in orde was. [...] Er is in deze actie niets gebeurd dat het bataljon of het regiment in diskrediet bracht. Mijn enige spijt is dat de operatie ooit noodzakelijk werd geacht." Eind augustus zou Murray worden overgeplaatst naar Italië om het commando van de 6th Armoured Division op zich te nemen.

Het verdere verloop van de strijd
Na operatie Charnwood zou operatie Goodwood de volgende grote slag om het gebied rond Caen zijn. Goodwood zou op 18 juli starten, operatie Stack was als voorbereiding hierop gelanceerd. Er zouden nog twee andere operaties uitgevoerd worden voordat Goodwood zou starten. Operatie Greenline werd door XII Corps ten zuidwesten van Caen gestart. Het had als doel het veroveren van Hill 113 en de beroemde Hill 112, maar ook het vastpinnen van de Duitse 9. SS-Panzer-Division Hohenstaufen en de 10. SS-Panzer-Division Frundsberg. De operatie ging om 15 juli van start. Hill 113 werd veroverd, maar twee dagen later weer uit handen gegeven door een Britse terugtocht.

De tweede operatie ter voorbereiding van Goodwood was operatie Pomegranate, eveneens ten zuidwesten van Caen uitgevoerd. Deze operatie zou op 16 juli starten, uitgevoerd door het XXX Corps gericht op de dorpen Noyers-Bocage en Vendes. Ook hier was het doel het vastpinnen van Duitse troepen aan de andere kant van Caen. Op 18 juli zou operatie Goodwood van start gaan, voorafgegaan door een bombardement van onder andere Colombelles. Hiermee werd een groot deel van de fabriek vernietigd, al bleven er schoorstenen overeind staan. Uiteindelijk zou in 1993 de fabriek gesloten worden, tegenwoordig is er enkel nog een koeltoren in het landschap te zien.

Sinds de oorlog is er nog steeds controverse over het uiteindelijke doel van deze tankoperatie. Was het de bedoeling de 'doorbraak' te forceren of enkel Caen veilig te stellen? Montgomery gaf in zijn uitlatingen naar de pers en zijn superieuren te kennen dat het doel een grote doorbraak zou zijn inclusief de verovering van Falaise. Tegen zijn ondergeschikten vertelde hij echter dat het streefdoel Falaise was en dat er dus zo ver mogelijk in die richting opgerukt moest worden. Goodwood zou uiteindelijk vastlopen op de Bourguébus Ridge en op 20 juli worden afgerond.

Tegelijkertijd met operatie Goodwood zouden de Canadezen van het II Canadian Corps operatie Atlantic uitvoeren. Het doel was om het zuiden van Caen, maar ook Colombelles te veroveren en op de rukken naar de Verrières Ridge. Caen en Colombelles werden uiteindelijk op 18 juli bevrijd maar de operatie liep spaak op de Verrières Ridge. Verrières Ridge zou uiteindelijk pas op 8 augustus tijdens operatie Totalize veroverd worden.

Definitielijst

Abteilung: Maakte meestal deel uit van een Regiment en bestond uit een aantal Kompanien. De Abteilung was de kleinste eenheid die individueel kon opereren en zichzelf kon handhaven. In theorie bestond een Abteilung uit 500 - 1.000 man.
artillerie: Verzamelnaam voor krijgswerktuigen waarmee men projectielen afschiet. De moderne term artillerie duidt in het algemeen geschut aan, waarvan de schootsafstanden en kalibers boven bepaalde grenzen vallen. Met artillerie duidt men ook een legeronderdeel aan dat zich voornamelijk van geschut bedient.
Bocage: Het karakteristieke heggenlandschap van Normandië. Dit landschap vertraagde de opmars van de Geallieerde troepen na D-day zeer en kostte hen vele slachtoffers omdat de heggen zeer goed verdedigbaar waren en derhalve stuk voor stuk veroverd dienden te worden op de Duitsers.
Brigade: Bestond meestal uit twee of meer Regimenten. Kon onafhankelijk of als een deel van een Divisie dienen. Soms waren ze deel van een Korps in plaats van een Divisie. In theorie bestond een Brigade uit 5.000 - 7.000 man.
D-Day: De dag dat de invasie van West-Europa plaatsvond op 6 juni 1944. Na een lange misleidingsoperatie vielen de geallieerden op vijf plaatsen op de Normandische kust de stranden binnen om zo hun opmars naar Nazi-Duitsland te beginnen. Hoewel D-Day vaak als Decision Day wordt gezien, is dit niet geheel correct. De D staat in dit geval gewoon voor Day, in het militaire jargon wordt namelijk gesproken van een operatie op Dag D, beginnend op Uur U.
divisie: Bestond meestal uit tussen de een en vier Regimenten en maakte meestal deel uit van een Korps. In theorie bestond een Divisie uit 10.000 - 20.000 man.
infanterie: Het voetvolk van een leger (infanterist).
operatie Charnwood: Brits-Canadese aanval op de Franse stad Caen, van 7 t/m 11 juli 1944.
operatie Goodwood: Brits offensief op 18 en 19 juli 1944 met als doel het doorbreken van de Duitse posities rond Caen in Normandië (Frankrijk). Gelijktijdig met deze operatie, rukten de Canadezen (aan de rechterflank) op met operatie Atlantic. Dit was een gecombineerde operatie.
operatie Stack: Britse aanval op Colombelles, een dorp ten noordoosten van Caen in Normandië, Frankrijk. Doel was het vernietigen van de hoge schoorstenen van de plaatselijke staalfabriek, die door de Duitsers als observatieposten werden gebruikt. 11 juli 1944.
operatie Totalize: Candees/Poolse aanval van 7 tot 9 augustus 1944, met als doel het afsnijden van de Duitsers bij Falaise (Frankrijk). Dit zou de eerste poging met dit doel zijn, de tweede poging had als codenaam Tractable.
Regiment: Onderdeel van een divisie. Een divisie bestaat uit een aantal regimenten. Bij de landmacht van oudsher de benaming van de grootste organieke eenheid van één wapensoort.