SU-85

Inleiding

De SU-85 (Samokhodnaya Ustanovka “zelfrijdend affuit” 85) was het antwoord van het Rode Leger op de introductie van de Duitse Tiger en Panther tanks aan het Oostfront in 1943. Deze tankjager werd midden 1943 ontworpen en ging in augustus van dat jaar in productie. De SU-85 bleek een efficiënte tankjager te zijn, maar bracht ook zo zijn mankementen met zich mee. In juli 1944 werd de productie gestopt om ruimte te maken voor betere tanks en gemechaniseerd geschut. Een gemoderniseerde versie, de SU-85M, bleef tot december 1944 in productie.

Ontwerp en ontwikkeling

In 1943 werden de Duitse Panzerkampfwagen VI “Tiger” en Panzerkampfwagen V “Panther” tanks aan het Oostfront geďntroduceerd. Deze nieuwe Duitse tanks hadden een groter vuurbereik dan het 76.2mm F-34 kanon van de T-34/76 middelzware tank en het 76.2mm ZIS-5 kanon van de zware KV-1 tank. Daarnaast was het pantser van deze nieuwe tanks bijna niet te penetreren met het 76.2mm kanon op veilige afstand, wat de Sovjet tanks dwong om de confrontatie op korte afstand te zoeken. Kortom, het Rode Leger had dringend behoefte aan een nieuwe tankjager. De eerste Tiger I zware tank werd bij Leningrad in januari 1943 door het Rode Leger intact veroverd en naar het achterland gebracht om onderzocht te worden.

In de UZMTS (Ural’s’kiy Mashinostroitelnyy Zavod: Machinebouwfabriek van de Oeral) startte een project onder supervisie van generaal Fyodor Petrov om een gemechaniseerd kanon op een T-34 chassis te ontwerpen ter vervanging van de SU-122 gemechaniseerde houwitser. De hoofdontwerpers van dit project waren S. N. Machinowa, L. I. Gorlickiego en L. S. Trojanowa. Al vanaf het begin van dit project was het de bedoeling dat dit nieuwe wapen alleen als tankjager aan het front ingezet zou worden. De prototypes uit dit project waren gebaseerd op de bovenbouw van de SU-122.

Voordat de prototypes werden gebouwd werd er eerst getest met verschillende typen kanonnen om te onderzoeken welke het meest effectief waren tegen het dikke pantser van de Tiger zware tank. Eén van de twee kanonnen die als beste naar voren kwam was het 85mm M1939 (52-K) zware luchtafweerkanon. Het andere kanon was het 122mm A-19 korpskanon. De eerste werd uiteindelijk gekozen voor het prototype.

Gebaseerd op deze uitslagen werd het eerste prototype, de ‘SU-85-I’, ontworpen en gebouwd. Het prototype had een standaard SU-122 romp en was bewapend met een S-18 85mm tankkanon en een machinegeweer. Echter, deze laatste werd uit het ontwerp geschrapt vanwege ruimtegebrek. De SU-85-I werd dan ook uiteindelijk afgekeurd wegens zorgen over de te kleine binnenruimte. Het tweede prototype, de ‘SU-85-IV’, was voorzien van een grotere bolvormige mantel voor het S-18 kanon en werd uiteindelijk afgekeurd wegens serieuze technische problemen. Het derde prototype, de ‘SU-85-II’, werd gelijktijdig gebouwd en had een nieuw D-5S 85mm kanon, een verbeterde mantel voor het kanon en was bovendien voorzien van een TSh-15 telescopisch vizier. Dit laatste prototype werd goedgekeurd en de massaproductie van de tankjager begon in augustus 1943 in de UZMTS- en Kirov-fabrieken onder de productienaam “Gemechaniseerd anti-tank kanon SU-85”.

De SU-85 had ruimte voor achtenveertig 85mm granaten, 1500 patronen voor de machinepistolen van de bemanning, vierentwintig F-1 handgranaten en vijf antitankgranaten.

Men besloot met de productie te stoppen in juli 1944 toen men eenmaal begon in te zien dat de T-34/85 middelzware tank op alle fronten betere resultaten behaalde. De opvolger van de SU-85, de SU-100, kwam echter voor een groot probleem te staan toen er nog geen geschikte pantserdoorborende munitie beschikbaar bleek te zijn. Een oplossing vond men in de SU-85M, die gebaseerd was op de SU-100 tankjager en bewapend was een D-5S 85mm kanon. De SU-85M kon meer munitie opslaan dan de SU-85, namelijk zestig granaten tegenover achtenveertig. De SU-85M werd tussen augustus en december 1944 geproduceerd in de UZMTS.

In begin 1944 werden nog eens twee prototypes voor de SU-85 ontworpen en gebouwd als antwoord op de meest recent verschenen Duitse zware tanks en tankjagers zoals de “Ferdinand”. Het eerste prototype was de SU-85BM (BM staat voor "bol'shaya moshnost", wat ‘grote kracht’ betekent) en werd bewapend met een gemodificeerd D-5 kanon. De SU-85BM werd tussen januari en maart 1944 getest, maar ging uiteindelijk toch niet door wegens technische mankementen. Het andere prototype was de SU-D-10-85, die bewapend was met een gemodificeerd 100mm B-34 Marine Luchtafweerkanon. Dit nieuwe kanon, de D-10-85PM, had een kaliber van 85mm. Dit prototype werd in de zomer van 1944 getest, maar werd net als de SU-85BM afgekeurd.

Productieaantallen van de SU-85 in de periode 1943-1944 (per jaar) waren als volgt:

1943:	750
1944:	1300
Totaal:	2050

Daarnaast werden ongeveer 315 SU-85M exemplaren in de periode augustus-december 1944 gebouwd.

SU-85-I. Het eerste prototype. Gebaseerd op de bovenbouw van de SU-122 en bewapend met een S-18 85mm kanon.

SU-86-IV. Het tweede prototype. Voorzien van een grotere bolvormige mantel voor het kanon.

SU-85-II. Het derde prototype. Bewapend met een nieuwe D-5S 85mm kanon en voorzien van een verbeterde mantel voor het kanon en een telescopisch vizier. Dit prototype werd goedgekeurd voor massaproductie.

SU-85. Productiemodel gebaseerd op het SU-85-II prototype. De SU-85 werd tussen augustus 1943 en juli 1944 geproduceerd, waarna de productie werd stopgezet om plaatst te maken voor een nieuwere en krachtigere tankjager: de SU-100.

Technische specificaties

Model:	SU-85
Gewicht:	29.600kg (29,6 ton)
Bemanning:	4
Motor:	W-2 (V-2), 12 cilinders, 500pk
Brandstof:	420 liter + 270 liter extern (diesel)
Snelheid:	48 km/u op de weg 40 km/u in het veld
Bereik:	400km op de weg 200km in het veld
Afmetingen:	Lengte:	8,15m
	Breedte:	3m
	Hoogte:	2,45m
	Bodemspeling:	0,4m
Bewapening:	85 mm D-5S kanon
Munitie	58 (85mm) granaten
Bepantsering:	Voorkant opbouw, boven:	45mm
	Zijkant opbouw, boven:	45mm
	Achterkant opbouw:	45mm
	Bovenkant opbouw:	20mm
	Onderkant opbuw:	20mm

SU-85M. Een noodoplossing en antwoord op het gebrek aan pantserdoorborende munitie voor de SU-100. De SU-85M was gebaseerd op de bovenbouw van de SU-100 en was bewapend met een D-5S 85mm kanon.

Technische specificaties

Model:	SU-85M
Gewicht:	29.600kg (29,6 ton)
Bemanning:	4
Motor:	W-2/34, 12 cilinders, 500pk
Brandstof:	865 liter (diesel)
Snelheid:	47-55 km/u op de weg 40 km/u in het veld
Bereik:	350km op de weg 200km in het veld
Afmetingen:	Lengte:	8,15m
	Breedte:	3m
	Hoogte:	2,40m
	Bodemspeling:	0,4m
Bewapening:	85 mm D-5S kanon
Munitie	60 (85mm) granaten
Bepantsering:	Voorkant opbouw, boven:	75mm
	Zijkant opbouw, boven:	45mm
	Achterkant opbouw:	45mm
	Bovenkant opbouw:	20mm
	Onderkant opbuw:	20mm

SU-85(r). SU-85’s die waren veroverd door het Duitse leger. Zowel ingezet door de Wehrmacht als de Waffen-SS.

De eerste exemplaren werden in augustus 1943 ondergebracht in tankjagerbataljons van gemechaniseerde artillerieregimenten en twaalf onafhankelijke gemechaniseerde artilleriebataljons. Een gemechaniseerd artillerieregiment bestond uit vier tankjagerbataljons, die de beschikking hadden over vier SU-85 tankjagers elk. De gemechaniseerde artillerieregimenten werden ondergebracht in gemechaniseerde korpsen en de onafhankelijke gemechaniseerde artilleriebataljons stonden onder het directe bevel van leger- en fronthoofdkwartieren en werden gebruikt voor speciale missies. In 1944 waren de SU-85’s ook onderdeel van anti-tank artilleriebrigades.

De eerste honderd SU-85’s werden in september 1943 ingezet aan het front bij de oversteek van de Dnjepr in de Oekraďne. De SU-85 was ontworpen om achter de infanterie of vriendschappelijke pantsers te opereren en had de taak om de zwaardere vijandelijke tanks uit te schakelen ter bescherming van de eigen troepen. De tankjager behaalde goede resultaten tegen vijandelijke tanks op het slagveld, waaronder de zware Tiger tank en bleek ideaal te zijn voor hinderlagen. Vanwege het lage silhouet was de tankjager moeilijk te raken. Toch had de SU-85 ook gebreken, namelijk de ongeschiktheid voor gevechten op korte afstand en het gemis van defensieve machinegeweren.

Tijdens het Sovjet zomeroffensief in 1944 vernietigde het 1021e Gemechaniseerde Artillerieregiment (1e Baltische Front) maar liefst honderd vijandelijke tanks.

De SU-85’s die in handen kwamen van het Duitse leger werden omgedoopt tot SU-85(r) en werden zowel door de Wehrmacht als door de Waffen-SS ingezet. De Duitse bemanning van een SU-85(r) bestond uit 5 leden, één meer dan de vier die gebruikelijk waren in het Rode Leger. Om te voorkomen dat de SU-85(r) aangevallen werd door vriendschappelijke troepen was het gebruikelijk om op zijkanten extra grote ‘Balkenkreuze’ te verven. De Duitsers klaagden vaak over de slechte zichtbaarheid en de slechte werking van de stuurkoppeling. In het Rode Leger was de SU-85 wel geliefd.

De tankjager was tot het eind van de oorlog zowel in gebruik bij Sovjet- als bij Poolse (zeventig exemplaren) en Tsjechoslowaakse troepen (twee exemplaren) aan het Oostfront. De meeste SU-85’s waren echter al begin 1945 vervangen door de SU-100. Toch zijn er ook nog SU-85’s in de slag om Berlijn gebruikt. Het 4e Garde Tankleger verloor tussen 15 en 22 maart 1945 zes SU-85’s, waarvan er twee niet meer te redden waren. Ditzelfde Leger verloor tussen 23 maart en 2 april 1945 nog eens twaalf SU-85’s, waarvan alle niet meer te redden waren. Voor het Berlijn-offensief werden tien SU-85 tankjagers op 15 april 1945 geleverd aan het 1e Wit-Russische Front. Het 4e Garde Tankleger verloor tussen 16 en 22 april 1945 twee SU-85’s, waarvan één niet meer te redden was.

Voor de aanval op Berlijn zelf had het 1e Garde Tankleger de beschikking over zeventien SU-85 tankjagers en verloor daarvan vijf in de strijd. Het 2e Garde Tankleger had de beschikking over elf SU-85’s en verloor daarvan zes in de strijd. Het 3e Garde Tankleger verloor tussen 15 april en 2 mei 1945 vijf van de tweeëndertig SU-85’s. In totaal verloor het Rode Leger tussen 1943 en 1945 maar liefst 1.853 SU-85 tankjagers.

Na de oorlog werd de SU-85 niet meer geschikt bevonden voor gebruik in het Rode Leger en vele exemplaren die de oorlog hadden overleefd werden geëxporteerd naar andere landen, zoals Noord-Korea en Vietnam.