Tweede Frontpolitiek

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak ging het Duitsland militair zeer goed af. Men wist Polen vrij makkelijk onder de voet te lopen, gevolgd door Denemarken en Noorwegen. Op 10 mei 1940 vielen grote aantallen Duitse militairen Nederland, België, Luxemburg en Frankrijk binnen.

De Lage Landen waren niet geheel onvoorbereid. Zo waren er diverse verdedigingslinies gebouwd en waren de troepen paraat. Ook Groot-Brittannië had met het BEF (British Expeditionary Force) de troepen in Frankrijk versterkt. Uiteindelijk zouden de Duitse troepen oppermachtig blijken en gaven Nederland en België zich over. De Franse en Britse troepen trokken zich steeds verder terug, totdat de Britse troepen en een deel van de Franse troepen werden geëvacueerd vanuit Duinkerken naar Groot-Brittannië, waarna ook Frankrijk zich overgaf.

Het zou nog vele jaren duren, maar een geallieerd leger met onder andere Britse, Amerikaanse en Canadese troepen zouden weer terugkeren op het Europese vasteland. Een aantal belangrijke politieke beslissingen en militaire mogelijkheden zouden de terugkeer van de geallieerden op het Europese vasteland werkelijkheid maken.

Het was de geallieerden overduidelijk dat zij de oorlog alleen konden winnen als zij aan de overkant van Het Kanaal een nieuw front zouden openen. De Britten begonnen al met plannen maken voor een terugkeer naar het Europese vasteland vlak voordat Frankrijk capituleerde op 22 juni 1940.

In juni 1941 begon Duitsland aan zijn grootste militaire actie ooit. De Wehrmacht viel de Sovjet-Unie binnen, waardoor de machtsverhoudingen in Europa drastisch veranderden. Grote aantallen Duitse troepen waren geconcentreerd in de Sovjet-Unie. Ongeveer een maand na de Duitse inval, op 18 juli 1941, kwam het allereerste verzoek van Stalin voor de opening van een zogenaamd Tweede Front (Duitsland versus Sovjetunie werd als het Eerste Front gezien). Groot-Brittannië kon hier met geen mogelijkheid op reageren, want ondanks het feit dat Duitsland 150 divisies aan het Oostfront had, waren er 50 langs de kust van Frankrijk tot Noorwegen opgesteld. Groot-Brittanië was door de verliezen van de voorgaande jaren absoluut niet in staat om een Tweede Front te openen.

De wens van Stalin voor een Tweede Front, werd in september 1941 een eis. Winston Churchill bleef bij zijn standpunt dat het voor Groot-Brittannië volstrekt onhaalbaar zou zijn dit te realiseren. Churchill gaf echter wel opdracht om plannen voor een invasie verder uit te werken, en met name te kijken naar de logistieke problemen, en de noodzaak van speciale voertuigen en (landings)vaartuigen. Een richtdatum voor een invasie werd gesteld op zomer 1943.

Twee weken nadat Pearl Harbor was aangevallen op 7 december 1941 en de Amerikanen in de oorlog waren betrokken, kwamen Churchill en Roosevelt in Washington met hun Chefs van Staven tot een bijzonder verbond, bestaande uit twee punten:

• Het eerste besluit was dat de economische en militaire hulpbronnen van de Verenigde Staten en Groot-Brittanië onder een gezamenlijk opperbevel kwamen te staan, de ‘Verenigde Chefs van Staven’.
• Het tweede besluit hield in dat Duitsland als vijand nummer een werd gezien, en dat de Amerikanen zich in eerste instantie tegen Duitsland zouden keren. Japan zou op de tweede plaats komen. Omdat het Amerikaanse volk liever tegen Japan zou vechten vanwege de Japanse aanval op Pearl Harbor, was dit een opmerkelijk besluit.

Vrijwel alle plannen die men in dit stadium maakte hadden dezelfde beperking, namelijk scheepsruimte. De Duitse U-boten brachten zo veel verliezen toe, dat de hoeveelheid beschikbare scheepsruimte steeds nijpender werd, terwijl er door de geallieerden steeds meer scheepsruimte nodig was, zeker bij een mogelijke overzeese invasie. De Amerikaanse scheepswerven werkten op volle kracht, maar konden de verliezen niet voldoende aanvullen.

Operatie Roundup
Op 8 april 1942 kwamen generaal George Marshall en de persoonlijke vertegenwoordiger van de Amerikaanse president, Harry Hopkins, naar Londen voor overleg met Churchill. Zij drongen er sterk op aan om onmiddellijk met de voorbereiding voor een groot offensief te starten, dat in het voorjaar van 1943 plaats moest vinden. Dit plan kreeg de codenaam Operatie Roundup. Het plan ging uit van een landing in het voorjaar van 1943, daarna standhouden in een klein bruggenhoofd waarin aanvoer van versterkingen moest plaatsvinden en in de herfst van 1943 zouden de troepen dan uit het bruggenhoofd moeten breken. Echter de hoeveelheid beschikbare scheepsruimte toonde aan, dat men hooguit negen divisies over Het Kanaal kon zetten. Bijkomend probleem zou dan in de herfst het slechte weer in Het Kanaal zijn, waardoor transport met schepen zeer lastig zou zijn.

Operatie Sledgehammer
Tijdens een bijeenkomst op 14 april 1942 werd door de Verenigde Chefs van Staven besloten dat een landing in Frankrijk in zomer 1942 alleen zou worden ondernomen als een wanhopige daad noodzakelijk was om een eventuele val van de Sovjet-Unie te voorkomen. Dit plan kreeg de naam Operatie Sledgehammer.
De Sovjetminister van Buitenlandse zaken Vyacheslav M. Molotov, die constant aandrong op een Tweede Front, kreeg eind mei van de Amerikanen de garantie dat nog in 1942 een Tweede Front geopend zou worden. De Amerikaanse voorbereidingen hiervoor, het verschepen van troepen, wapens en voorraden naar Groot-Brittannië (Operatie Bolero genaamd), was inmiddels in volle gang.

De Britse militaire strategen werden echter, naarmate ze een landing meer en meer bestudeerden, van mening, dat een landing op het Europese vasteland op een regelrechte ramp zou uitlopen. Een landing in Noord-Afrika zagen zij wel als uitvoerbaar. Generaal Dwight Eisenhower die inmiddels in Groot-Brittannië was aangekomen om het commando op zich te nemen van de Amerikaanse troepen in Europa, was na gesprekken met Britse strategen ook van mening dat een landing op het vasteland van Europa niet haalbaar was, gezien de huidige militaire situatie.

Duitsland of Japan ?
Men had besloten Duitsland als vijand nummer een te beschouwen en het verslaan van Duitsland voorrang te verlenen boven Japan. Echter nu Eisenhower in Washington rapporteerde dat een landing in Europa er in 1942 niet in zat, en Japan eiland na eiland veroverde, begon in Washington de mening van ‘Duitsland eerst’ te wankelen. Dit gebeurde vooral door toedoen van admiraal Ernest King. Dat was enigszins logisch, omdat King de opperbevelhebber van de Amerikaanse vloot was. Deze kon voornamelijk in de Stille Oceaan zelfstandig overwinningen behalen en was op het Europese strijdtoneel ondergeschikt aan de Britse vloot en daardoor waarschijnlijk gedoemd tot het beschermen van konvooien en ondersteunen van landingen.

Het is dat Roosevelt sterk van mening was dat Duitsland voorrang had boven Japan, anders had Japan wel eens de voorrang kunnen krijgen.

Sledgehammer gecanceld
Op 1 juli verwierpen de Britten definitief Operatie Sledgehammer en kozen ze voor een invasie in Noord-Afrika (Operatie Torch) om op die manier toch Duitse troepen te binden en om te zorgen dat Amerikaanse troepen niet werkeloos bleven. De spanning die ontstaan was door het verwerpen van de invasie kwam de relatie met Stalin niet ten goede. Echter, vanwege Operatie Torch was Stalin toch enigszins tevreden gesteld omdat hij de strategische waarde van dit plan wel inzag.

Operatie Torch
Er is grote onduidelijkheid of Operatie Torch een noodzakelijke ‘test’ en opening van een Middellandse Zee-front was of een onnodige operatie die het definitieve Tweede Front en de landing op het Europese vasteland een jaar heeft vertraagd. De verschillen tussen de Amerikaanse en Britse opvattingen hebben voor grote onenigheid op dit vlak gezorgd.

Operatie Torch werd uiteindelijk wel een succes, omdat het gehele DAK (Deutsches Afrika Korps) werd vernietigd in Noord-Afrika dat bestond uit een aantal van Duitslands beste divisies. Tevens had men hierna een springplank voor een landing op Sicilië en later op het Italiaanse vasteland en bovendien een opgedane grote ervaring in een gecombineerde landing van zowel landmacht, luchtmacht als marine. Operatie Torch was ook voor Eisenhower een grote test en hier wist hij veel ervaring op te doen in het leiden van een gecombineerde strijdmacht van Britten en Amerikanen. Tevens liet hij zien dat hij geschikt was voor een hoge positie in het Geallieerde Opperbevel.

Casablanca
In januari 1943 werd de conferentie van Casablanca gehouden. Winston Churchill en Franklin Roosevelt waren hierbij aanwezig. Stalin, die wel was uitgenodigd, zou niet komen; hierbij liet hij doorschemeren dat hij eerst daden wilde zien en niet weer beloften. Op deze conferentie werd besloten dat het plan voor een invasie op het vasteland van Europa zou plaatsvinden waarna een uitbraak zou komen rechtstreeks naar het hart van de Duitse industrie (Ruhrgebied) en daarna uiteindelijk Berlijn. Hiervoor zou een strijdmacht van tenminste 40 divisies in Groot-Brittannië moeten worden verzameld en zouden in totaal meer dan 100 divisies moeten deelnemen, grotendeels door de Verenigde Staten geleverd. Hiervoor zouden de vaarroutes tussen de Verenigde Staten en Groot-Brittannië beveiligd moeten worden voordat deze enorme logistieke operatie van start kon gaan. De landing zou door de grootschalige voorbereidingen niet eerder dan voorjaar 1944 plaats kunnen vinden. Hierover waren zij het allebei eens.

Er waren grote hoeveelheden troepen en schepen aanwezig in Noord-Afrika die op dat moment werkeloos waren. Men kwam tot de conclusie dat deze op zo kort mogelijke termijn ingezet moesten worden tegen Italië, waardoor Benito Mussolini zou vallen en Duitsland een bondgenoot zou kwijtraken.
Tevens kon men hiermee Duitse troepen vasthouden die dan niet aan het Oostfront konden worden ingezet en ook niet tegen de toekomstige geallieerde landing in Frankrijk. Ook werd op deze conferentie de beslissing genomen dat van Japan en Duitsland de onvoorwaardelijke overgave geëist zou worden. Deze beslissing zou na de oorlog nog een aantal malen in twijfel getrokken worden.

De U-boten moesten worden overwonnen
Op 19 januari 1943 werd besloten dat de hoogste prioriteit het winnen van de slag om de Atlantische Oceaan zou worden. Het opbouwen van zeer grote voorraden en troepenconcentraties werd namelijk ernstig belemmerd door de Duitse U-boten. Pas als dit gevaar bezworen was kon men de grote plannen ten uitvoer brengen. Er bestond nog steeds een tekort aan escortevaartuigen, terwijl de bouw van escortevaartuigen op de Amerikaanse werven nog steeds geen voorrang had. Sinds de herfst van 1942 produceerden de Britse en Amerikaanse werven meer schepen dan de Duitsers tot zinken brachten. Ze hadden echter nog een aanzienlijke achterstand aan scheepsruimte in te halen.

Vanaf mei 1943 begon het tij in de onderzeebootoorlog te keren, doordat er veel escortevaartuigen beschikbaar waren en er nieuwe technieken zoals langeafstandsvliegtuigen en radar beschikbaar waren gekomen, waarmee U-boten veel makkelijker en sneller opgespoord konden worden. De geallieerden konden nu zonder zware verliezen grote hoeveelheden goederen en troepen over de oceaan gaan vervoeren.

Trident, bespreking in Washington
Bij een bespreking in mei 1943 te Washington, genaamd Trident, waren alle Chefs van Staven zo vol vertrouwen, dat men een besluit nam over de datum van de geallieerde landing op het Europese vasteland. De landing werd vastgesteld met als richtdatum 1 mei 1944, en kreeg de codenaam Operatie Overlord. Verder werd besloten dat het opbouwen van de gigantische troepenmacht in Groot-Brittannië zou plaatsvinden. Gedurende de rest van 1943 zou de oorlog in de Middellandse Zee met alle kracht worden voortgezet. De Amerikanen wilden niet aan een landing in Italië beginnen, omdat dit ten koste zou gaan van de operaties in de Pacific en de opbouw voor Overlord. Echter, een front in Italië zou wel voor het binden van grote hoeveelheden Duitse troepen zorgen.

Washingtons politieke touwtrekkerij
Politieke touwtrekkerij in Washington om meer troepen, schepen en wapens naar de Pacific te krijgen zorgde voor voorzichtigheid bij de Amerikanen. Echter, door de vlotte inname van Sicilië werd besloten ook op het Italiaanse vasteland te landen. Churchill die nog verder wilde gaan en een landing vanuit zee halverwege de Italiaanse laars voorstelde, kreeg Dwight Eisenhower met zich mee. Dit bericht zette echter Washington op zijn kop, want er was besloten dat een deel van de troepen na de landing op Sicilië naar Groot-Brittannië zou terugkeren voor de voorbereiding van Overlord. Echter, de afzetting van Mussolini maakte snel handelen noodzakelijk en Italië zou zijn overgave aanbieden zo gauw een sterke troepenmacht op het Italiaanse vasteland zou zijn geland.

Val van Italië
De overgave van Italië en de geallieerde landing daar zorgden voor een extra factor die belangrijk was voor het slagen van Overlord. Eisenhower’s 11 divisies hielden daar meer dan 20 Duitse divisies bezig. Dit bleek zeer nuttig voor het toekomstige Overlord en verlichtte hiermee ook enigszins de Sovjettroepen aan het Oostfront.

COSSAC
De voorbereidingen voor de invasie in Europa werden officieel in gang gezet in december 1942 met de benoeming van generaal Frederick E. Morgan. Samen met zijn staf zou hij de voorbereiding en planning organiseren voor de landing. Morgan kreeg met zijn staf de officiële titel: Chief of Staff to the Supreme Allied Commander. Dit werd altijd afgekort met COSSAC. Morgan had een zeer moeilijke taak: hij moest een plan opzetten met wapens die grotendeels nog ontwikkeld moesten worden, met troepen die nog toegewezen zouden moeten worden en een opperbevelhebber die nog aangesteld moest worden. Kortom, er was totaal geen zekerheid.
Het plan door COSSAC opgesteld en gepresenteerd tijdens de conferentie van Quebec (Quadrant genaamd) was als volgt: de bestorming van het landingsstrand zou door drie divisies vanuit zee en twee regimenten door de lucht uitgevoerd worden, twee andere divisies zouden al ingescheept in landingsschepen klaar staan en hierna volgen. De landing zou plaatsvinden tussen Caen en Carentan. Zo gauw zij aan land waren, moesten zij de haven van Cherbourg veroveren. Deze haven zou echter pas na enkele weken in gebruik kunnen worden genomen wegens de grote hoeveelheden obstakels en mijnen. De bevoorrading zou door twee kunstmatige havens geschieden, die vanuit Groot-Brittannië naar de kust moesten worden gesleept.

De verwachting was dat er achttien divisies in de eerste veertien dagen na de geplande landing aangevoerd zouden moeten worden. Aan het eind van deze veertien dagen zou men tevens de lijn Mont St. Michel-Alençon-Trouville moeten bereiken. De hoofdmacht bestaande uit honderd divisies voor de uitbraak, zou in dit gebied verzameld worden en grotendeels rechtstreeks vanuit de Verenigde Staten komen.

Het slagen van dit plan hing af van de allereerste bestorming. Deze geplande bestorming was kleiner dan in Sicilië, omdat het aantal beschikbare vliegtuigen en landingsboten zo klein was. Om dit plan te laten slagen mocht Duitsland niet meer dan twaalf mobiele divisies in Noord Frankrijk hebben, waarvan tijdens de landing niet meer dan drie, op D+2 (D-Day + 2 dagen) vijf divisies en op D+8 negen stuks. Het plan werd aangenomen, al waren de Britten van mening dat de landingskracht te klein was. Als datum werd nogmaals 1 mei 1944 vastgesteld.

De plannen wijzigen
Winston Churchill was sterk van mening dat de bestormingsmacht 25% groter zou moeten zijn. De Amerikanen gingen hiermee echter niet akkoord, omdat zij de extra scheepsruimte moesten leveren en deze niet bij elkaar kon worden gebracht zonder schepen uit de Pacific weg te halen. De Amerikanen deden het tegenvoorstel dat zij het landingspotentieel dat in de Middellandse Zee beschikbaar was, zouden gebruiken voor een landing in Zuid Frankrijk in het gebied Toulon-Marseille, welke de naam Operatie Anvil kreeg. Dit als afleiding voor operatie Overlord, om grote hoeveelheden Duitse troepen te binden en zo weg te houden van de landing over Het Kanaal.

Het gevecht om de landingsvaartuigen
Churchill wilde 25% meer landingsvaartuigen voor Overlord, wat hij al bij de conferentie van Quebec kenbaar maakte. Admiraal King en generaal Marshall wilden echter niets toezeggen, omdat een vergelijkbaar potentieel aan landingsvaartuigen nodig was voor de geplande landing in Birma. De Britten namen aan dat de Amerikanen, indien nodig, landingsschepen, oorlogsschepen en vrachtschepen naar Europa zouden overbrengen. De Amerikanen bleven aan de invasie van Birma vasthouden, die nodig was om de moeilijke situatie van het Chinese leger het hoofd te kunnen bieden. Pas nadat Stalin had verzekerd dat de Sovjet-Unie zou ‘helpen’ in de oorlog tegen Japan als Duitsland eenmaal verslagen was, werden de Amerikanen toeschietelijker met het afstaan van scheepsruimte, maar ze deden nog steeds geen enkele belofte of toezegging.

Besprekingen in Caïro
Pas tijdens de besprekingen in Caïro, begin december 1943, werd na heel veel heen en weer gepraat besloten dat de landing in Birma uitgesteld zou worden tot na Overlord. Hierdoor kwamen eindelijk de landingsschepen die nodig waren voor Overlord beschikbaar. Echter, aan het verzoek van Churchill voor een kwart meer landingsvaartuigen voor de eerste aanval was nog steeds niet voldaan met deze toezegging. Een beslissing hierover werd uitgesteld nadat de opperbevelhebber van het landingsleger was benoemd.
De uiteindelijke beslissing van de conferentie van Cairo was als volgt:
Overlord (landing Normandië) en Anvil (landing Zuid-Frankrijk) waren de voornaamste operaties voor 1944 en zouden in mei worden uitgevoerd. Er mocht nergens ter wereld iets worden ondernomen, dat het succes van deze operaties in gevaar kon brengen.

Benoeming van Eisenhower
Op 6 december 1943 werd Dwight Eisenhower tot opperbevelhebber van het geallieerde invasieleger benoemd. Deze benoeming was niet geheel onverwacht, maar wel omstreden. Er waren namelijk al eerder afspraken gemaakt over dit onderwerp. Er was in 1942 al besloten dat een Amerikaan de leiding zou krijgen over de acties in het Middellandse zeegebied (operatie Torch), en dat een Brit de leiding zou krijgen over operatie Overlord. Hierop liet Churchill weten deze taak aan Alan Brooke te willen geven.

De Amerikanen hadden moeite met de beslissing dat een Brit de leiding zou krijgen over Overlord vanwege de gigantische Amerikaanse inbreng in de landing. Churchill stelde hierop aan Roosevelt voor, ondanks de eerder genomen beslissing, dat een Amerikaan de leiding zou krijgen over Overlord. Hierop kregen twee Britten de leiding van secundaire fronten. Generaal Mountbatten kreeg de leiding over acties in Zuidoost Azië en generaal Alexander kreeg de leiding van de acties in de Middellandse Zee.

Aanvankelijk zou generaal Marshall de nieuwe bevelhebber worden omdat de Amerikanen van mening waren dat ze opperbevelhebbers in Washington en te velde moesten afwisselen. Maar Marshall kon eigenlijk niet gemist worden in Washington, en Eisenhower had al behoorlijk veel praktijkervaring in het leiden van troepen van verschillende nationaliteiten. Er werd in onderling overleg besloten om Eisenhower het commando te geven. Het opperbevel werd met de komst van Eisenhower ook omgedoopt van COSSAC in SHAEF (Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force). Eisenhowers benoeming werd op kerstavond 1943 wereldkundig gemaakt.

Eisenhowers taak werd als volgt omschreven:
Gij zult het vasteland van Europa binnenvallen en in samenwerking met de andere geallieerde naties operaties uitvoeren, gericht op het hart van Duitsland en de vernietiging van zijn gewapende macht.

Met de benoeming van Eisenhower begon de planning van Overlord definitief. Nadat Eisenhower was benoemd werden de generaals benoemd van de verschillende krijgsonderdelen en eenheden. De plannen begonnen nu echt vaste vorm te krijgen.