Aanval op de Pegasus Bridge

Op 6 juni 1944 vond op de kusten van Normandië de grootste amfibielanding uit de geschiedenis plaats, wereldwijd bekend als D-day. Voor veel inwoners van de in het westen bezette landen was het een dag om nooit meer te vergeten. Meer dan 130.000 geallieerde manschappen zetten op deze dag voet op Franse bodem om hen te bevrijden van de Duitse bezetting. Vlak na middernacht, in de nacht van 5 op 6 juni, vond één van de gewaagdste acties van die dag plaats. Britse troepen landden met zweefvliegtuigen en veroverden in een bliksemaanval de Bénouvillebrug over het kanaal bij Caen. Vandaag de dag is deze brug beter bekend als de Pegasus Bridge, vernoemd naar het vliegende paard op het divisie-embleem van de Britse 6th Airborne Division. Niet alleen de Bénouvillebrug was hun doel, maar ook de brug over de rivier de Orne, tegenwoordig bekend als de Horsabrug.

In de lente van 1943 hadden de geallieerde invasieplanners, onder commando van de Britse Lieutenant-General Frederick Morgan, Normandië gekozen als plek voor de invasie van West-Europa. Een landing op de stranden van Normandië had echter een behoorlijk nadeel: de linkerflank was erg kwetsbaar voor tegenaanvallen. De sterkste Duitse eenheden, in het bijzonder pantserdivisies, bevonden zich namelijk tussen Le Havre en de monding van de Seine, omdat de Duitsers de geallieerde invasie bij het Nauw van Calais verwachtten. Indien Generalfeldmarschall Erwin Rommel, die het bevel voerde over de eenheden langs de Franse kust, zijn troepen en tanks over de rivieren de Seine, de Dives en de Orne zou kunnen brengen, kon hij van Sword Beach tot Utah Beach alle troepen op de aanvalsstranden één voor één oprollen. Het zou de geallieerden immers enige dagen kosten om een strijdmacht met tanks en artillerie op de been te brengen die sterk genoeg was om een zware Duitse tegenaanval af te slaan.

Morgan en zijn staf besloten dat de Britse 6th Airborne Division tussen de rivier de Dives en de waterwegen van de Orne zou worden gedropt om deze kwetsbare linkerflank te beschermen. De 6th Airborne Division was de tweede Britse luchtlandingsdivisie. In 1942 was de 1st Airborne Division opgericht. Deze was uitgezonden naar Afrika en uit de eenheden die achterbleven en met nieuwe vrijwilligers werd de 6th Airborne Division geformeerd. Major-General Richard Gale was de bevelhebber van deze eenheid. Vrijwel direct vanaf de oprichting stond de taak van de divisie tijdens D-day vast. Nadat General Dwight Eisenhower in januari 1944 de taak van geallieerd opperbevelhebber van Morgan overnam, werd een flink aantal aspecten van het invasieplan aangepast. De rol van de 6th Airborne Division bleef echter ongewijzigd.

Gale had een manier bedacht om de flank van Sword Beach (het meest linkse invasiestrand, bestormd door de Britse 3rd Infantry Division) te dekken, hetgeen hij operatie Deadstick noemde. Paratroepen moesten de bruggen over de rivier de Dives opblazen. De bruggen over de Orne en het kanaal van Caen, door de Britten aangeduid als de Horsabrug en de Pegasusbrug, moesten intact worden veroverd omdat deze bruggen later door de Britten moesten worden gebruikt. Als ze niet veroverd waren, vormden ze ook een barrière tussen de infanterie op het landingsstrand en de luchtlandingstroepen.

Men wist dat de bruggen werden bewaakt door een Duits garnizoen en dat er voorbereidingen waren getroffen om ze op te blazen. Paratroepen zouden ongetwijfeld in staat zijn de brug te vernietigen, maar niet te veroveren. De relatieve geringe snelheid van een dergelijke aanval zou de Duitsers genoeg tijd geven om de bruggen te laten exploderen. Daarom besloot Gale dat de klus door zweefvliegtuigtroepen uitgevoerd moest worden. Een zweefvliegtuig type-Horsa kon 28 manschappen gelijktijdig bij de brug zetten. Gezien het weinige geluid dat hierbij zou worden geproduceerd, zouden de Britten als dieven in de nacht tevoorschijn kunnen komen en zo het Duitse garnizoen volledig verrassen. Na overleg met zijn brigadegeneraals koos Gale D-company van de 2nd Oxfordshire and Buckinghamshire Light Infantry uit voor de aanval. Deze eenheid stond onder bevel van Major John Howard. Howard had van D-company een uitzonderlijk goed getrainde eenheid gemaakt door het trainingsprogramma af te laten wijken van dat van andere compagnieën. Tijdens oefenvluchten was de deur van het zweefvliegtuig al geopend voordat men was geland, omdat de mannen volgens Howard “als ratten in de val zaten” zolang ze zich binnen bevonden. Daarnaast wisselde hij de oefeningen af tussen dag en nacht, waardoor de manschappen gewend raakten aan het uitvoeren van hun taken in het donker. Hij gunde zijn mannen weinig slaap om te testen wie er zelfs bij geestelijke uitputting en vermoeidheid snel de juiste beslissingen kon nemen. D-company trainde haar gevechtshandelingen in gebombardeerde steden om goed voorbereid te zijn op straatgevechten. Bovendien kon Howard daar gebruik maken van scherpe munitie. D-company werd na haar uitverkiezing door Gale aan verschillende extra oefeningen onderworpen. Hiermee hoopte hij te ontdekken of D-company in staat was haar taak te volbrengen. De trainingen werden tot een goed einde gebracht en Howard kon zijn plan voor D-day nader uitwerken.

De bruggen waren voor de Duitsers een kritiek punt in Normandië, het waren de enige oversteekpunten over de Orne en het kanaal van Caen langs de Normandische kust. De brug over het kanaal werd verdedigd door een Duits garnizoen onder commando van Major Hans Schmidt, bestaande uit manschappen van het Grenadier-Regiment 736. van de 716.Infanteriedivision. De brug over de rivier werd alleen bewaakt door enkele schildwachten. De Duitse divisie was onderbemand, slecht uitgerust en immobiel. De manschappen waren voor het grootste gedeelte afkomstig uit het Oostblok, de zogenaamde Osttruppen. Zij werden vaak aangevuld met jonge en onervaren soldaten die rechtstreeks afkomstig waren van hun basistraining. De ruggengraat van de divisie en van het garnizoen bij de bruggen, de officieren en onderofficieren, was echter Duits en bestond uit veelal fanatieke nazi’s. Aan de kant van het dorp Bènouville waren er bij de brug enkele bunkertjes gebouwd door de Duitsers. Hier sliepen de manschappen ook. Ze waren met elkaar verbonden door loopgraven. Er waren twee machinegeweernesten geplaatst. Aan de andere kant van de brug bevond zich naast de kleinere bunkertjes ook een grotere bunker, waar zich ook de springladingen bevonden. De bruggen waren gereed gemaakt om te worden opgeblazen wanneer de invasie zou plaatsvinden. De ontstekingen waren echter nog niet geplaatst uit angst voor acties van het Franse verzet. Naast de brug was een antitank kanon geplaatst. Hier bevonden zich ook een machinegeweernest, loopgraven en prikkeldraadversperringen.

Howard had een plan uitgewerkt voor de verovering van de bruggen. Zijn orders waren de bruggen intact te veroveren en stand te houden tot ze zouden worden afgelost. De aflossing zou bestaan uit de paratroepen van de 6th Airborne Division en Lord Lovats 1st Special Services Commando Brigade, die aan land zou komen op Sword Beach. Howard kreeg twee extra pelotons van B-company en een dertigtal geniesoldaten toegewezen. De zes pelotons werden verdeeld in twee gelijke groepen, voor elke brug een groep van drie vliegtuigen. Howard werkte verschillende plannen uit om op elke situatie voorbereid te zijn. Zo trainde hij erop om met 3 pelotons de brug te veroveren en met één, voor het geval de anderen niet bij de brug zouden arriveren. Hij koos de meest ideale landingsplaatsen uit en maakte plannen voor de defensieve acties na de verovering.

Howard kon zijn acties zo zorgvuldig plannen met dank aan de hoeveelheid inlichtingen die hij tot zijn beschikking had. De RAF had verschillende verkenningsvluchten uitgevoerd en de foto’s waren gebruikt voor het maken van een maquette. Ook had het Franse verzet de nodige informatie doorgegeven. Zo wist men in Engeland precies hoeveel Duitsers de brug bewaakten, hoeveel inwoners het dorp telde en wie daarvan bij het verzet hoorde of collaboreerde. Vlak voor D-day was op luchtfoto’s te zien dat de Duitsers versperringen aan het graven en plaatsen waren die een zweefvliegtuiglanding onmogelijk moesten maken. Even dachten de Britten dat het plan was uitgelekt. Sergeant Jim Wallwork, de piloot van zweefvliegtuig #1, gaf echter aan dat deze versperringen hen zou helpen bij het afremmen. “De vliegtuigen waren veel te zwaar beladen, wat de landing bemoeilijkte. Wanneer die palen op hun plek stonden en de vleugels zouden raken, zou dit helpen bij het afremmen.”

De zes zweefvliegtuigen, getrokken door Halifax-bommenwerpers, vertrokken in de avond van 5 juni tegen elf uur vanaf het RAF-vliegveld vanTarrant Rushton, een klein dorpje in Hampshire, in het zuiden van Engeland. Voor het vetrek had vrijwel iedereen nog snel handen geschud met de woorden: “See you at the bridge!” Toen de formatie de Franse kust bereikte, werden de zweefvliegtuigen losgekoppeld van de bommenwerpers. Die vlogen verder om Caen te bombarderen, wat meer bedoeld was als afleiding dan als een serieuze aanval. Wallwork vertrouwde op het kompas en de stopwatch van zijn co-piloot. Vlak achter hem kwamen #2 en #3, met daarin de pelotons van de Lieutenants Wood en Smith. Howard en zijn mannen zaten in #1 en maakten zich gereed voor de landing. Wallwork kreeg de brug in het vizier en stuurde #1 naar de grond. De landing was ruw en lanceerde de twee piloten door de cockpit naar buiten, waarbij ze bewusteloos raakten. Toch waren ze precies op de plek geland die was uitgekozen. Air Chief Marshall Leigh-Mallory noemde de gebeurtenis het beste staaltje vliegenierswerk uit de oorlog. De Duitse wacht op de brug hoorde de crash, maar ging er vanuit dat het een brokstuk van een bommenwerper was, hetgeen wel vaker was voorgekomen.

De manschappen waren enkele seconden buiten bewustzijn. Daarna koppelde iedereen zich los en werkte men zich een weg naar buiten. Bailey verzamelde zijn mannen voor hun aanval op de bunker. Brotheridge deed hetzelfde en ging op de brug af. Op dat moment kwam #2, bestuurd door Boland, aan de grond. Wood en zijn mannen vonden Howard bij #1 en kregen de opdracht de loopgraven en bunkertjes aan de andere kant van het kanaal uit te schakelen. Bij de landing van #3 werd Medic Vaughan uit het vliegtuig geslingerd. Hij kwam zo hard terecht dat hij ruim een half uur bewusteloos was. Smith had slechts de helft van zijn manschappen, de rest zat nog vast in het toestel dat half in een vijver terecht was gekomen. Eén van hen verdronk.

Ondertussen stormde Brotheridge de brug op, gevolg door zijn mannen. De wachten zetten het op een lopen, terwijl vanuit twee machinegeweernesten het vuur wel werd geopend. Brotheridge wierp een granaat die één van de nesten uitschakelde, alvorens zelf geraakt te worden. Gray schakelde met zijn Bren gun de andere uit. De soldaten van de genie waren direct aan de slag gegaan met het verwijderen van de springladingen en het doorsnijden van de bijhorende kabels. Bailey’s team had de bunker uit weten te schakelen.

Slechts enkele minuten later ondervonden de Britten nog slechts sporadisch tegenstand vanaf de andere oever. De loopgraven en bunkertjes waren echter veroverd. Wood was in zijn been geraakt, Smith was gewond aan zijn arm en Brotheridge was er slecht aan toe. Howard had de brug intact veroverd maar was al zijn pelotonleiders kwijt. Brotheridge zou niet veel later overlijden en zo de eerste geallieerde soldaat worden die sneuvelde op D-day.

Ongeveer vierhonderd meter verder hadden Captain Priday’s mannen bezit genomen van Horsabrug. Priday was hier zelf echter niet bij. Zijn zweefvliegtuig was zo’n veertien kilometer verderop geland, bij een brug over de rivier de Dives. Zijn piloot had deze brug aangezien voor de Horsabrug. De anderen, de pelotons van de Lieutenants Sweeney en Fox, waren ook verder van de brug geland dan de bedoeling was. Gelukkig voor hen waren ze tijdens hun landing toch onopgemerkt gebleven. Hun aanval op de brug had succes. Ze hadden weerstand ondervonden van een machinegeweer, maar deze werd uitgeschakeld met een mortier. Howard kon zijn radioman opdracht geven om de overwinningscode door te seinen, ‘Ham and Jam’.

De aanval was vrijwel volgens plan gegaan en Howard had de bruggen in zijn bezit. Nu moesten zijn mannen echter stand houden totdat Lord Lovat en zijn commandobrigade vanaf Sword Beach zouden arriveren. In het gebied achter de rivierbrug moesten een half uur later paratroepen landen, maar aan de kant van de kanaalbrug bevonden zich grote hoeveelheden Duitse troepen en tanks. De Britten konden al snel Duitse tanks horen komen vanuit Le Port, maar deze namen bij de kruising die naar de brug leidde de afslag naar Bénouville. Wally Parr ging op zoek naar de PIAT (Brits antitankwapen) die in zijn zweefvliegtuig lag, maar deze was beschadigd en onbruikbaar. Hij rapportteerde het aan Howard: “Sir, de PIAT is kaputt!” Er bleek maar één exemplaar bruikbaar, dus de angst van Howard voor een gepantserde tegenaanval was zeer begrijpelijk.

Al snel volgde het eerste contact met de vijand. Major Hans Schmidt had schoten gehoord en wilde weten wat er aan de hand was. Hij liet zijn chauffeur zijn Mercedes naar de brug rijden, met een motor als escorte. Ze snelden voorbij de eerste groep compleet verraste Britten. Toen werd het vuur alsnog geopend door de Britten op de brug. De motor sloeg over de kop en belande in het kanaal. De auto van Schmidt werd ook geraakt. De Major zelf was ernstig gewond en eiste doodgeschoten te worden omdat hij als bevelhebber van het garnizoen bij de brug zijn Führer in de steek had gelaten nu de Britten deze positie hadden veroverd. Dit gebeurde echter niet. Vaughan diende hem morfine toe. “Als gevolg hiervan kalmeerde hij en na een tijdje bedankte hij me voor de medische verzorging”, aldus de dokter.

Ondertussen was de dropping van de rest van de 6th Airborne Division begonnen. De manschappen landden zeer verspreid, waardoor de 5th Para Brigade die Howards troepen bij de bruggen moest versterken allesbehalve compleet was na de landing. Ruim een uur na de landing had Howard zijn verdediging zo goed mogelijk ingericht. Nog steeds kon men tanks horen en plotseling doken er enkele Mark IV tanks op uit de richting van het kruispunt. Ze bewogen erg langzaam in de richting van de brug, op aanzienlijke afstand van elkaar, zich afvragend wat hen bij de brug te wachten stond. Sergeant Thornton was als enige Brit bij de brug over het Kanaal bewapend met een PIAT. Billy Gray herinnerde zich: “Ik dacht dat we er geweest waren. Er was geen mogelijkheid dat we een tank zouden uitschakelen.” De Duitsers waren de frontlijn gepasseerd zonder dit op te merken en de voorste tank kwam in het vizier van Thornton. Zijn eerste schot moest raak zijn, aangezien het herladen van de PIAT erg lang duurde. Thornton raakte de tank en de munitie ontplofte. Dit veroorzaakte een lichtspektakel dat in de wijde omgeving te zien was. Voor veel verdwaalde paratroepen was het een zeer waardevol oriëntatiepunt.

Toen de eerste Duitse tank geraakt was maakten de anderen rechtsomkeert. De eerste Duitse aanval was afgeslagen. De uitgeschakelde tank blokkeerde de T-kruising en dus de wegen naar Le Port, Benouvillé en de brug. Ondertussen was de 5th Para Brigade, op minder dan 1/3 van haar sterkte, op weg naar de brug. Na hun aankomst kregen de officieren een korte briefing van Howard, die D-company nu terugtrok en in reserve hield. Lieutenant Richard Todd, die later als acteur bekend werd vanwege zijn rollen als Major Howard in “The Longest Day” en Wing Commander Guy Gibson in “The Dam Busters”, leidde vervolgens zijn manschappen Le Port in. Major Nigel Taylor trok met zijn eenheid Benouvillé in.

Om drie uur die nacht had Colonel Hans Von Luck zijn 125. Panzergrenadier Regiment, onderdeel van de 21.Panzerdivision gereedstaan om de Britten bij de brug aan te vallen. Het was een goed uitgeruste en getrainde eenheid en deze bevond zich het dichtst bij de paratroepen. Voor de paratroepen bij de bruggen waren ze waarschijnlijk geen partij geweest. De complexiteit van de Duitse commandostructuur hield de divisie vooralsnog op de plek waar hij was. Alleen Hitler kon het bevel geven om een grootschalige gepantserde aanval te ontketenen, maar hij sliep. Er was niemand die hem durfde te wekken. Bovendien waren de berichten die binnenkwamen op het Duitse hoofdkwartier hoogst onduidelijk en had men nog geen zekerheid of dit de invasie werkelijk was. Het enige dat Von Luck kon doen was Grenadiers, Duitse pantserinfanterie, het bevel geven om op te rukken en de bruggen te heroveren.

Bij zonsopgang begonnen de landingen vanuit zee. Op Sword Beach ondervonden de Britten weerstand van Duitse artillerie en in Ouistreham werd hevig gevochten. Men liep al snel achter op het strakke schema van Montgomery voor de opmars naar Caen. Bij de Pegasusbrug werden de paratroepen beschoten door scherpschutters. Enkelen raakten gewond en moesten worden geëvacueerd naar de hulppost in Ranville. Er bleven constant versterkingen in de vorm van paratroepers binnendruppelen, alleen of in kleine groepjes.
Plotseling kwamen er vanuit de richting van Caen twee Duitse kanonneerboten aangevaren, afkomstig uit de haven van Ouistreham. De Britten begonnen direct te vuren op de voorste boot, die met zijn kanon de brug onder vuur probeerde te nemen. Met een schot van een PIAT werd het voorste vaartuig vervolgens uitgeschakeld. Daarna deden de Duitsers nog een poging om kikvorsmannen de brug op te laten blazen, maar zij werden snel opgemerkt en uitgeschakeld.

Terwijl de aanvallen op de brug vrij eenvoudig werden afgeslagen, verging het de Britten in Le Port en Benouvillé minder goed. De drie compagnieën die hier vochten moesten onder grote druk van de Duitse aanvallers terrein prijsgeven. Als gevolg van de verliezen die de straatgevechten opleverden, raakten ze ook steeds meer onderbemand. Howard stuurde een peloton van D-company naar Benouvillé om de linies te versterken. De Duitsers werden nu, aan het begin van de middag, ondersteund door gemotoriseerd geschut en tanks. Deze behoorden niet tot de strijdmacht van Von Luck, maar wellicht tot een Kampfgruppe en konden dus vrij opereren, terwijl de Colonel nog steeds wachtte op de toestemming van Hitler. Enkelen van hen konden worden uitgeschakeld met Gammon-bommen. Dit waren zware handgranaten die door paratroepen tegen tanks konden worden gebruikt.

In de middag kreeg Von Luck eindelijk het bevel de Britse troepen aan te vallen. Zijn voertuigen werden echter direct opgemerkt door verkenningsvliegtuigen en onder vuur genomen door de geallieerde luchtmacht en marine. Toch wisten ze op te rukken in de richting van Benouvillé. In Le Port werden de Britten nu ook nog onder vuur genomen door scherpschutters. Ze hadden echter al ontzet moeten worden door de Commando’s die vanaf Sword oprukten, maar deze hadden nog niet de kans gezien door de Duitse linies heen te breken.

Tijdens het plannen van de aanval op de bruggen hadden Howard, Colonel Coffin en Lord Lovat herkenningssignalen afgesproken om contact te kunnen maken. Lovat zou zijn doedelzakspeler laten spelen om aan te geven dat hij eraan kwam. Coffin zou zijn hoornblazer één maal laten blazen als de omgeving stevig in Britse handen zou zijn en tweemaal wanneer er nog gevochten werd. Rond één uur in de middag hoorde Sergeant Thornton het geluid van een doedelzak. Het werd beantwoord met twee blazen op de hoorn. Lovat en zijn Commando’s, gevolgd door een Churchill-tank, marcheerden richting de bruggen. De Britse paratroepen hadden feitelijk hun taak volbracht nu zij contact hadden met het bruggenhoofd. Ze hadden de bruggen veroverd en stand gehouden tot ze zouden worden ontzet. Rond drie uur kwam er vanuit de richting van Caen opnieuw een Duitse kanonneerboot aangevaren. Er werd met het antitankkanon naast de brug op het vaartuig geschoten en het moest al snel hevig rokend het strijdtoneel verlaten. Aan het einde van de middag was de situatie rond de bruggen stabiel. De Duitse Grenadiers hadden hevige verliezen geleden en waren niet langer in staat op grote schaal aanvallen uit te voeren op de troepen in Le Port en Benouvillé nu de Commando’s de linies hadden versterkt. Van de zeventien pantservoertuigen die zij in de strijd hadden geworpen waren er dertien verloren gegaan.

Rond 6 uur die avond trokken de Ox and Bucks zich terug naar de bruggen. Daar vond de landing plaats van de rest van de Air Landing Brigade van de 6th Airborne. Tientallen zweefvliegtuigen werden aan de grond gezet en grote hoeveelheden voorraden werden gedropt. Zwaar materiaal, zoals jeeps en antitankkannonnen werden uitgeladen. Howard had de orders gekregen om de brug over te dragen aan infanterie die vanaf Sword naar de brug was opgetrokken en de Ox and Bucks te vergezellen rondom Escoville. Toen het Warwickshire Regiment arriveerde, verzamelde hij zijn manschappen van D-company. Het viel de mannen die één van de meest gewaagde aanvallen uit de oorlog tot een goed einde hadden gebracht zwaar om de bruggen te verlaten. Hun gevoel werd misschien wel het beste verwoord door Jack Bailey: “Het was moeilijk om te vertrekken. We waren hier de hele nacht en dag geweest, het was ons stukje grond geworden.”

De Pegasusbrug bleef in handen van de Britten, waardoor de Duitsers geen tegenaanval konden lanceren op de Britse troepen die op Sword Beach aan land kwamen. De geallieerden slaagden erin een bruggenhoofd te vestigen en hiermee was de eerste stap gezet in de bijvrijding van West-Europa. In de komende maanden zouden de geallieerde strijdkrachten echter nog hevige gevechten moeten leveren in Normandië, onder meer om Caen in handen te krijgen.