Slag om Bastogne

Op 16 december 1944 lanceerden de Duitsers een laatste offensief tegen de op het Westfront snel oprukkende geallieerde troepen. Er waren maar liefst 24 Duitse divisies bij het offensief betrokken. Het doel van de Duitse aanval was een doorbraak in de Ardennen te forceren die de geallieerde troepen zou opsplitsen en dan verder oprukken naar Antwerpen. De geallieerde troepen werden volledig verrast door de Duitse aanval en van 16 tot 20 december rukten Duitse troepen op naar Stavelot, Sankt Vith, Houffalize en Bastogne. Bastogne was een cruciaal verkeersknooppunt in de Ardennen dat de noord-zuid- en de oost-westroute beheerste. Eisenhower besefte wat de strategische waarde van Bastogne was en stuurde de 101st Airborne Division naar de stad. De stad moest ten koste van alles behouden worden. Op 20 december was Bastogne door de Duitsers omsingeld. De Duitsers stelden alles in het werk om de stad te veroveren, wat leidde tot de slag om Bastogne. De vertraging die de Duitse opmars opliep vanwege de slag om Bastogne bleek cruciaal voor het verdere verloop van het offensief.

Eisenhower nam de Duitse aanval in de Ardennen direct serieus. De Duitsers mochten onder geen enkele omstandigheid Antwerpen bereiken en de geallieerde legers van elkaar scheiden. Alle reserves moesten worden overgebracht naar de Ardennen. Maar de enige pantser- en infanteriereserve van betekenis die Eisenhower tot zijn beschikking had in Europa was het Britse XXX Corps. Zij waren in september de grondtroepen die de speerpunt vormden van de grondaanval van operatie Market Garden. Maar alleen het XXX Corps achtte Eisenhower niet genoeg om de Duitse aanval tegen te houden. De 87th Infantry Division en de 17th Airborne Division werden opgeroepen, maar moesten nog uit Groot-Brittannië komen. Het zou dus nog een tijd duren voordat zij aan de strijd konden deelnemen. Dus zette Eisenhower luchtlandingstroepen in. De 101st en 82nd Airborne Divisions zouden Bastogne moeten verdedigen. Bastogne was een stad met een grote strategische waarde in de Ardennen. Bastogne was een belangrijk wegenknooppunt en dit knooppunt was ideaal voor troepenverplaatsingen. Als de Duitsers de stad in handen zouden krijgen, konden ze hun troepen en pantsers eenvoudig verplaatsen.

De stad moest in handen van de geallieerden blijven. Het weer was echter te slecht voor een luchtlandingsoperatie. Daarom moesten de twee divisies per truck vervoerd worden. Elke geallieerde truck in België kreeg het bevel om naar de kazernes te komen waar de divisies waren ondergebracht. De mannen werden in open trucks naar hun bestemming gebracht. Gedurende de rit motregende het, waardoor de mannen het onvoorstelbaar koud kregen. Ook reden de trucks tot de Belgische grens met groot licht. Ondanks de sterk afgenomen gevechtskracht van de Luftwaffe bleef dit een grote gok. Wanneer ook maar een enkel Duits vliegtuig de colonne in het vizier zou hebben gekregen, zou er zich een ramp hebben kunnen voltrekken. Maar de trucks moesten zo snel mogelijk naar Bastogne en dat ging een stuk sneller met groot licht.

Onderweg werd besloten dat de 82nd Airborne Division naar het noorden moest. De divisie werd ingezet bij de verdediging van onder andere Sankt Vith. De 101st Airborne Division moest alleen Bastogne verdedigen. Dit zonder commandant, want General Maxwell Taylor was op verlof. Hij werd vervangen door Brigadier-General Anthony McAuliffe. De Duitsers moesten worden tegengehouden totdat de 101st Airborne Division in Bastogne was gearriveerd. De Amerikanen richtten blokkades op met gevechtsgroepen die rond Bastogne gelegerd waren, zoals Combat Command B, van de 10th Armored Division. De bevelhebber van deze gevechtsgroep, Colonel William L. Roberts, moest de naar Bastogne oprukkende Duitsers tegenhouden. Er waren drie Duitse kolonnes die oprukten naar Bastogne. Roberts stelde drie gevechtsgroepen samen om deze kolonnes tegen te houden.

Deze drie teams richtten wegversperringen op ten noordoosten en ten oosten van Bastogne. Eén team, Team Desobry, ging naar Noville, Team O'Hara ging oostwaarts naar Wardin en Team Cherry bevond zich daar tussenin richting Longvilly. Elk team droeg de naam van hun commandant en bestond ongeveer uit een compagnie tanks, een compagnie pantserinfanterie, enkele genisten, enkele hospiks en verkenners. De drie teams namen hun posities in rond Bastogne. Onderweg kwamen zij een stroom uitgeputte, teneergeslagen en bemodderde Amerikaanse soldaten tegen. Ze waren op de vlucht voor de oprukkende Duitse troepen. Colonel Roberts had in de Eerste Wereldoorlog in mei 1918 de vlucht bij Château-Thierry meegemaakt en had toestemming gekregen om gebruik te mogen maken van achterblijvers. Hij bracht elke soldaat die nog in staat was te vechten onder in een eenheid die de bijnaam Team SNAFU (Situation Normal, All Fucked Up) kreeg.

De 101st Airborne Division kwam in de middag van 18 december 1944 aan in de omgeving van Bastogne en McAuliffe stuurde het 501st Parachute Infantry Regiment als versterking voor Team Cherry. Ze moesten aan het eind van de middag naar het oosten oprukken om contact te maken met de vijand. Team Cherry en het parachutistenregiment kwamen in aanraking met de Panzer Lehr Division van Generalleutnant Bayerlein. Bayerlein had Team Cherry al veel eerder kunnen treffen wanneer hij de misleidende adviezen van enkele Belgische burgers had genegeerd. Team Cherry zou dan waarschijnlijk geen partij geweest zijn voor de pantserdivisie van Bayerlein. Bayerlein ging echter wel in op de adviezen van de Belgische burgers en hierdoor verloor hij kostbare tijd. Op 19 december trok Bayerlein verder op naar Bastogne. Bij het dorpje Neffe reed een Duitse tank op een mijn, wat de opmars opnieuw vertraagde. Team Cherry en het parachutistenregiment waren ook op weg naar Neffe. In Wardin stuitte een compagnie van het 3de bataljon parachutisten op een bataljon pantsergrenadiers, dat ondersteund werd door zeven tanks. In Bizory stuitte het 2de bataljon parachutisten op het verkenningsbataljon van de 26. Volksgrenadierdivision.

Bij Neffe werd een wegversperring van het verkenningspeloton van Cherry onder de voet gelopen. Team Cherry kreeg dus een flink pak slaag van Panzer Lehr. McAuliffe stuurde een bataljon van het 327th Glider Infantry Regiment. Ondanks de hevige verliezen die waren geleden lukte het Team Cherry en de parachutisten toch om een doorbraak naar Bastogne te verhinderen.

Team Desobry was op 18 december vlak voor middernacht aangekomen in Noville. Desobry liet een verdediging opzetten en plaatste wegversperringen op de wegen naar Noville. In de vroege ochtend van 19 december kwam Team Desobry in aanraking met speerpunten van de 2de pantserdivisie. Deze aanvallen werden afgeslagen en de Duitsers trokken zich terug richting Houffalize. Rond half 11 brak er bij Noville een tankslag uit. Team Desobry had versterking gekregen in de vorm van een peloton gemotoriseerde kanonnen van het 609th Tank Destroyer Battalion. De Duitse 2. Panzerdivision verloor zeventien tanks. Team Desobry verloor één tankdestroyer en vier kleinere voertuigen.

Desobry wist dat zijn strijdmacht uiteindelijk te klein zou zijn om de Duitsers af te stoppen. Hij wilde terugtrekken uit Noville, maar dit werd hem afgeraden door Colonel Roberts. Team Desobry kreeg versterking van het eerste bataljon van het 506th Parachute Infantry Regiment. In de ochtend van 20 december bleek echter dat de Duitsers de weg naar Bastogne hadden afgesneden en Foy in bezit hadden. McAuliffe gaf het bevel om Noville te ontruimen. Op de weg terug vanuit Noville werden de Amerikanen aangevallen door de Duitsers. Dit had zware verliezen tot gevolg. Tegen de avond kwamen de overlevenden uit Noville aan in Bastogne. De Duitsers trokken verder op naar de Maas. De verovering van de stad werd overgelaten aan Panzer Lehr.

McAuliffe beschikte nu over de 101st Airborne Division, Combat Command B van de 10th Armored Division en het 705th Tank Destroyer Battalion van het 9th Army. Hij liet zijn troepen een verdedigingsring rond de stad vormen met in het centrum van deze ring zeven artilleriebataljons. De Duitsers deden nog enkele aanvallen op de buitenste randen van de verdediging, maar deze aanvallen werden dankzij de artillerie afgeslagen. De Duitsers rukten nu verder op, Bastogne dreigde omsingeld te worden, maar terugtrekken was geen optie meer. Dan zouden de troepen volledig in mootjes gehakt worden. McAuliffe verzekerde dat de stad behouden zou worden.

Vlak daarna sloten de Duitsers de ring rond Bastogne. De stad was nu omsingeld. 21 en 22 december waren relatief rustige dagen in Bastogne. De Duitsers bereidden een grote aanval voor, waarmee ze Bastogne zouden kunnen innemen. De parachutisten bleven rustig wachten tot ze ontzet zouden worden door oprukkende grondtroepen en leverden ondertussen wat kleinschalige vuurgevechten met de Duitsers. Er was wel een probleem aan de zijde van de Amerikanen. De munitie raakte op. Door het overhaaste vertrek hadden de mannen maar weinig munitie bij zich toen ze aankwamen in Bastogne. Ook de artillerie dreigde door de munitie heen te raken. De granaten die nog over waren, moesten worden bewaard voor een aanval op de stad. Duitse troepen konden dus vrij ongehinderd langs de stad oprukken, waardoor de positie van Bastogne steeds geïsoleerder werd. De medische voorraden raakten ook op. De mannen van de geneeskundige dienst van de divisie waren op 19 december door de Duitsers gevangen genomen. De gewonden konden alleen naar hulpposten worden gebracht waar uitgeputte verpleegsters en chirurgen hen probeerden te helpen.

De Duitse opmars had in het begin van het offensief al te veel vertraging opgelopen en enkele belangrijke doelen waren in handen gebleven van de geallieerden. Toen bleek dat de Duitsers Antwerpen niet zouden halen, werd de inname van Bastogne als prioriteit gezien. Dan konden de troepen snel verplaatst worden en de wegen die door Bastogne liepen waren handig wanneer de Duitsers op de weg terug zouden zijn. De Duitsers zetten 15 divisies in, waarvan 4 pantserdivisies.

Op 22 december zagen vanuit hun schuttersputten mannen van de F-compagnie van het 327th Glider Infantry Regiment vier Duitsers met witte vlaggen op hen afkomen. Sergeant Oswald Y. Butler en Sergeant Carl E. Dickenson kwamen uit hun commandopost die in een boerderij gevestigd was en gingen op verkenning uit. Ze hadden Private Ernest D. Permetz bij zich als tolk. De Duitsers, twee soldaten en twee officieren van de sectie operaties van Panzer Lehr, wilden met de bevelvoerende Amerikaanse generaal spreken. De soldaten moesten achterblijven, de officieren werden geblinddoekt meegenomen en ze overhandigden compagniecommandant Captain James F. Adams een in het Duits en Engels getypte boodschap. Het was een ultimatum van de Duitse bevelhebber.

Er was maar één mogelijkheid die de omsingelde Amerikanen van de ‘totale vernietiging’ kon redden en dat was een eervolle capitulatie. Er mocht twee uur over worden nagedacht. Als het verworpen zou worden, zouden de Duitsers Bastogne met behulp van artillerie volledig platgooien. Daarbij zouden veel burgers omkomen en dat zou niet passen in het humane imago van de Amerikanen. Toen McAuliffe hoorde dat er een overgave werd geëist, riep hij: ‘Nuts!’. Maar hoe moesten de Amerikanen dat nou duidelijk maken aan de Duitsers? De mannen die zich rond McAuliffe hadden verzameld, waren het erover eens dat de eerste reactie het beste was. Dat leek de Amerikanen wel een gepast antwoord. Dus schreef McAuliffe terug: ‘Aan de Duitse commandant: Nuts! Van de Amerikaanse commandant.’

De Duitsers die de boodschap moesten overbrengen, begrepen er niks van. De Amerikaanse Colonel Joseph Harper vertaalde de boodschap voor de Duitsers. Het betekende hetzelfde als “Loop naar de duivel!” De eis tot capitulatie was een initiatief van General der Infanterie Von Lüttwitz. Toen General der Panzertruppen Von Manteuffel lucht kreeg van de eis was hij woedend. Hij beschikte niet over de benodigde artillerie om het dreigement kracht bij te kunnen zetten. Toch besloot hij om de Amerikanen te laten voelen wat het Duitse leger wel niet kon. Bastogne zou volledig worden platgegooid door bommenwerpers.

Op 23 december klaarde het weer op. Om 9 uur in de ochtend werden er teams van verkenners gedropt die de dropzones uitzetten voor de piloten van de C-47’s. 241 Vliegtuigen dropten 144 ton voorraden voor de troepen van de omsingelde stad. Slechts enkele van deze tonnen kwamen achter de Duitse linies terecht. Gedurende de volgende vier dagen, alleen met kerstmis werd er niet gevlogen vanwege het slechte weer boven de vliegvelden in Groot-Brittannië, dropten 962 C-47’s 850 ton voorraden. De verschillende voorraden konden uit elkaar worden gehouden door middel van de kleur van de parachute. Rood voor munitie, geel voor geniemateriaal, blauw voor rantsoenen en wit voor medische voorraden. Op 26 december landden er enkele zweefvliegtuigen met chirurgen. Tijdens het bestaan van deze luchtbrug haalden de Duitsers negentien vliegtuigen neer en beschadigden er vijftig zwaar. De jachtvliegtuigen die meevlogen als escorte met de vrachtvliegtuigen namen de Duitsers buiten Bastogne onder vuur.

De 101st Airborne Division was dus weer bevoorraad en die voorraden zou de divisie nodig hebben. Het heldere en koude weer was namelijk ook in het voordeel van de Duitsers. De tanks bleven niet langer vast zitten in de modder en de sneeuw, maar konden over bevroren wegen rijden. Oberst Heinz Kokott voerde het bevel over de 26. Volksgrenadierdivision, die was versterkt met tanks en pantsergrenadiers van Panzer Lehr. Hij deed een aanval in het zuidoosten, het gebied dat verdedigd werd door de gliderinfanteristen die onder bevel stonden van Colonel Harper, degene die zo vriendelijk was geweest het antwoord van McAuliffe te vertalen. In de avond, toen het donker begon te worden, deden de Duitsers een aanval.

Kokott leek een doorbraak richting Bastogne geforceerd te hebben, aangezien hij Marvie had veroverd, maar Team Cherry en een bataljon van het 501st Parachute Infantry Regiment dichtten het gat in de Amerikaanse linie. In de avond van 24 december, de avond voor kerst, verschenen de Duitse bommenwerpers boven Bastogne. Het waren vooral Ju-88’s, verouderde bommenwerpers, die de staat waarin de Luftwaffe zich bevond, illustreerde. Een hevig bombardement volgde waarbij grote delen van de stad vernield werden. Het had echter niet het effect dat de Duitsers voor ogen hadden.

De Amerikanen hielden nog steeds stand en de burgers stonden nog steeds aan de zijde van de 101st Airborne Division. Dit was van groot belang aangezien de Amerikanen veel baat hadden bij de hulp die de burgers hen boden. Een uitspraak van Lieutenant-Colonel Harry Kinnard geeft goed weer wat de waarde was van de hulp die de burgers boden: “Een sleutelfactor voor ons succes waren de inwoners van Bastogne. Ze wilden dat wij wonnen, en deden alles om ons te steunen. Ze toonden ons verborgen voorraden, ze gaven ons witte overhemden zodat we ons in het sneeuwlandschap konden camoufleren. Ze zorgden voor verpleegsters die in onze lazaretten werkten en leverden medicijnen.“ Eerder op de avond hadden de troepen een kerstboodschap ontvangen van Brigadier-General McAuliffe. In deze boodschap werden de mannen op de hoogte gesteld van de eis tot overgave en het antwoord op deze eis: nuts!

Op 1e kerstdag volgde een grootschalige aanval op Bastogne. Kokott gooide een pantsergrenadierregiment, twee bataljons gemotoriseerde artillerie en 18 tanks in de strijd. Deze werden nog versterkt met een volksgrenadierregiment en bijna alle artillerie die hij tot zijn beschikking had. De Duitsers braken door de linies van het 327th Glider Infantry Regiment en de 502nd Parachute Infantry Regiment, die naar de bossen rond Bastogne werden teruggedrongen. Vanuit deze bossen vuurden de Amerikanen zo hevig op de aanvallers dat de pantsergrenadiers niet verder op konden rukken. Ook werden enkele tanks uitgeschakeld door parachutisten en tankdestroyers. Elf Duitse tanks namen Hemroulle in, waarna een tankcommandant aan Kokott meldde dat de tanks in Bastogne waren. De Duitse tanks werden in Hemroulle tot stilstand gebracht en uitgeschakeld door Amerikaanse tanks, tankdestroyers, artillerie en bazooka’s. Op 26 december zou Kokott nogmaals een aanval inzetten om door te breken naar Bastogne, maar deze aanval stelde niets voor vergeleken met de aanval die op 25 december had plaatsgevonden. De aanval werd dan ook vrij eenvoudig afgeslagen.

Op 19 december 1944 vond er in Verdun een overleg plaats tussen Eisenhower en zijn legergroep- en legercommandanten met betrekking tot de situatie in de Ardennen. De meeste commandanten maakten zich ernstig zorgen over de Duitse opmars, behalve General George Patton. Hij zei: "Laten we de moed hebben om de hufters helemaal naar Parijs te laten optrekken. Dan snijden we ze af en vreten we ze op." Voor dit plan kreeg Patton uiteraard geen steun van de andere commandanten. Eisenhower wilde weten hoeveel tijd het Patton zou kosten om zijn offensief van oost naar noord te draaien om zo de Duitse uitstulping aan te vallen, af te snijden en Bastogne te ontzetten. Patton antwoorde dat hij het in twee dagen zou kunnen doen, wat nogal wat commotie veroorzaakte. Maar Patton was ervan overtuigd dat hij één van de moeilijkste operaties uit de oorlog zou kunnen volbrengen.

Het draaien van zijn leger van oost naar noord, een logistieke nachtmerrie, zou op 22 december voltooid zijn en dan zou hij oprukken richting Bastogne. In de avond van 22 december waren de troepen van Patton nog maar elf kilometer opgeschoten, wat vanwege het slechte weer al een opmerkelijk grote afstand was. De volgende ochtend schreef Patton een gedicht aan God waarin hij vroeg om beter weer. Deze tekst werd onder de mannen verspreid en bleek een ware oppepper voor het moreel van de mannen. Het gebed van Patton leek verhoord te worden toen in de middag van 23 december het weer plotseling opklaarde. Er werden voorraden gedropt boven Bastogne en jachtvliegtuigen vielen de Duitsers aan. De omsingelde troepen konden het weer iets langer uithouden en de Duitse stellingen werden weer iets verzwakt. In de avond keerde het slechte weer terug. In de volgende twee dagen werden de Duitse aanvallen steeds fanatieker. De reden daarvoor waren de mannen van Patton die steeds dichterbij kwamen.

De aanval van 26 december zou de laatste aanval zijn van Kokott op Bastogne. De voorhoede van het 3rd Army van General Patton was nog slechts zes kilometer verwijderd van Bastogne. Later die dag zou het Amerikaanse 37th Tank Batallion onder bevel van Lieutenant-Colonel Creighton Abrams door de Duitse linies breken en in het zuiden de omsingeling van Bastogne doorbreken. De troepen van Abrams hadden eerder op de dag nog hevig gevochten bij het dorpje Assenois. Na de verovering van het dorpje trokken ze verder op naar Bastogne. Op hun weg naar Bastogne kwamen ze een oude Belgische bunker tegen. Juist op dat moment wilden genisten van het 326th Airborne Engineer Battalion ook deze bunker aanvallen. 1st Lieutenant Charles P. Boggess, die de tankcolonne aanvoerde, maakte met het kanon van zijn Sherman korte metten met de bunker en maakte contact met de genisten. Na 6 dagen hadden de troepen van de 101st Airborne Division en de gevechtgroepen die hen ondersteunden weer contact over de grond met geallieerde troepen. McAuliffe reed naar het doorbraakpunt om Chreighton Abrams uitgebreid te danken en te feliciteren. Patton had de afstand vanaf het Saarland tot Bastogne in slechts vijf dagen afgelegd. Het ging hier om zes Amerikaanse divisies van General Pattons 3rd en 12th Corps. Dat waren bij elkaar 133.178 voertuigen. Deze moesten naar Bastogne over bevroren wegen en door de sneeuw. Dit was een unieke prestatie. Een dergelijke troepenverplaatsing in zo’n korte tijd is sindsdien niet meer geëvenaard.

De slag om Bastogne was echter nog niet beslist. Patton had weliswaar de stad bereikt, maar zijn smalle corridor die tussen de Duitse pantserdivsies liep, was erg kwetsbaar voor flankaanvallen. De Duitsers waren vastbesloten om deze corridor te doorbreken. Hierop had Patton gerekend en zijn troepen waren voorbereid op de Duitse aanvallen. Rond de jaarwisseling hadden de gevechten bij de corridor nog zes Duitse divisies opgeslokt. De troepen van Patton leken te sterk en de Duitsers openden een afleidingsaanval op de troepen van Devers in de Elzas, operatie Nordwind. Met deze aanval hoopten de Duitsers Patton uit de Ardennen weg te lokken om te voorkomen dat zijn bevoorradingslijnen werden afgesneden. Devers kon echter zonder hulp van Patton standhouden, al duurde het tot half januari voordat deze aanval volledig afgeslagen was. De corridor van Patton bleek niet te doorbreken door de Duitsers. Ze moesten de verovering van Bastogne opgeven. De slag was beslist, in het voordeel van de geallieerden.

De 101st Airborne Division maakte zich legendarisch in de strijd om Bastogne. Al voordat de strijd beslist was, had het Amerikaanse Ministerie van Oorlog bekend gemaakt welke divisie zich in Bastogne bevond. Dit gebeurde doorgaans nooit. De reden dat het dit keer wel gedaan werd, moet waarschijnlijk bij het moreel gezocht worden. Operatie Market Garden was enkele maanden eerder mislukt, wat een klap voor het moreel betekende. Toch werd de oorzaak voor het mislukken van Market Garden niet in de kracht van de Duitse strijdkrachten gezocht. Nu de Duitsers in staat bleken een groot tegenoffensief op te zetten, liep het moreel een nieuwe deuk op. In Washington bereidde de stafchef van het leger, George Marshall, na de Duitse aanval in de Ardennen een memorandum voor over een onderwerp dat enkele maanden eerder nooit ter sprake gekomen zou zijn: dat de geallieerde strijdkrachten misschien niet de kracht bezaten om nazi-Duitsland op de knieën te krijgen. Marshall vreesde dat de geallieerden het misschien wel nodig hadden om over vrede te onderhandelen. Om het moreel op peil te houden werd de enige plek waar de Amerikanen in het begin van het Ardennenoffensief de Duitsers blijvend konden tegenhouden, bij Bastogne, uitvergroot. De mannen werden ook wel ‘the Battered Bastards of the Bastion of Bastogne’ genoemd. Het behoud van Bastogne had dus naast een strategische waarde ook een grote waarde voor het moreel van de geallieerde troepen.