Historicus Richard Overy is werkzaam als hoogleraar contemporaine geschiedenis aan King’s College in Londen. Hij schreef meerdere boeken over de Tweede Wereldoorlog, waaronder “Ruslands Oorlog”, “Why the Allies won” en “The Penguin atlas of the Third Reich”. In 2001 werd zijn boek “Interrogations - The Nazi Elite in Allied Hands, 1945” uitgebracht. Dit gaat over de verhoren die voorafgaand aan het proces van Neurenberg met de gevangen genomen nazi-kopstukken werden gehouden. Het boek werd in Nederland uitgebracht met als titel: “De verhoren- De nazi-elite ondervraagd”.

Sinds het begin van de Tweede Wereldoorlog was het duidelijk dat het naziregime zich schuldig maakte aan oorlogsmisdaden. De conventie van Genève werd door hen veelvuldig genegeerd. Toen de geallieerden tegen het eind van de oorlog de concentratiekampen ontdekten, werd pas echt duidelijk zichtbaar welke verschrikkingen plaats hadden gevonden in het Derde Rijk. De geallieerde leiders waren het erover eens dat de personen die verantwoordelijk waren voor deze misdaden berecht moesten worden. De Amerikanen, Engelsen, Fransen en Russen hadden echter grote meningsverschillen over de manier waarop dit moest gebeuren. Zo wilde Winston Churchill, volgens Overy, alle oorlogsmisdadigers vogelvrij verklaren en ze laten executeren, terwijl de overige geallieerde leiders een rechtvaardig proces prefereerden. Ook de manier waarop een proces uitgevoerd moest worden, was een punt van discussie. Een groot obstakel was dat de rechtssystemen van de geallieerde landen onderling behoorlijk verschilden.

Overeenstemming was er wel over het voornemen dat niet het gehele Duitse volk moest boeten voor de oorlogsmisdaden. Dit was na de Eerste Wereldoorlog wel gebeurd. De vernedering die het Duitse volk toen ervoer, was een belangrijke oorzaak voor het aan de macht komen van de nazi’s en het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog. Besloten werd daarom dat het Duitse volk dit keer niet collectief schuldig verklaard mocht worden. Er zouden processen komen tegen individuele verdachten, waarbij men onderscheid maakte tussen ‘grote’ en ‘kleine’ oorlogsmisdadigers. De oorlogsmisdadigers zouden veroordeeld worden op basis van internationaal geldende wetten en normen. De aangeklaagden konden dus geen beroep doen op de wetten van hun eigen land.

Het proces van Neurenberg begon op 20 november 1945. Bijna een jaar later, op 30 september en 1 oktober 1946, werden de oordelen uitgesproken. Het belangrijkste onderdeel van het internationaal militair tribunaal was het proces tegen de belangrijkste oorlogsmisdadigers, de kopstukken van het nationaalsocialistische bewind. De aanklachten tegen hen waren: misdaden tegen de vrede, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid.

Voorafgaand aan het proces in Neurenberg werden de leiders van het verslagen nazi-Duitsland verhoord. Onder hen waren Hermann Göring, Rudolf Hess, Wilhelm Keitel, Joachim von Ribbentrop, Alfred Jodl en Albert Speer. De verhoren werden afgenomen door hooggeplaatste geallieerde legerofficieren. Gedurende de verhoren ondervond men verschillende problemen: Rudolf Hess beweerde dat hij zijn geheugen verloren had, de communicatie via tolken verliep moeizaam en de bureaucratische samenwerking tussen de geallieerde landen verliep stroef. Het grootste fiasco was dat Hermann Göring, de hoofdverdachte, gedurende zijn gevangenschap zelfmoord pleegde. Ondanks alle problematiek slaagde men erin om een grote hoeveelheid bewijsmateriaal te verzamelen. Dit was voldoende om meerdere Duitse leiders en organisaties te veroordelen. Bovendien verschaften de verhoren een grote bron van informatie over de omvang en de organisatie van het nationaalsocialistische bewind, de Duitse aanvalsoorlog en de organisatie van de Holocaust. Het merendeel van de getuigenissen werd later door historici gebruikt als onderzoeksbron.

In dit boek heeft Richard Overy een omvangrijke selectie van de verhoren letterlijk weergegeven. Ruim dertig van deze gesprekken zijn opgenomen. Ze zijn ingedeeld in verschillende thema’s. Het boek begint met een uitgebreide beschrijving over de totstandkoming van het proces en de manier van verhoren. Ook de wijze waarop de nazikopstukken gearresteerd en in detentie gehouden werden, wordt beschreven. De verhoren zijn ingedeeld in thematische hoofdstukken met de volgende titels: “meningen over de Führer”, “Göring in het Derde Rijk”, “Oorlog voeren”, “Volkerenmoord”, “het geval-Hess”, “het geval-Von Papen”, “Albert Speer: een oprechte bekentenis”, “Robert Ley: profiel van een zelfmoordenaar”, “Bevel is bevel: medeplichtigheid en ontkenning” en “de toekomst van Duitsland”. Het boek is ruim geïllustreerd en wordt afgesloten met een uitgebreide notenlijst, een bronvermelding en een register.

De verhoren geven een zeer duidelijk beeld van de terreur en misdaden van de nazi’s. De lezer krijgt een beeld van de verschillende karakters van de arrestanten en hun persoonlijke drijfveren. Wat blijkt is dat zelfverrijking en verregaande ambities redenen zijn geweest om tot hun misdaden te komen, maar vaak is het bevel van meerderen hun enige argument. Het is zeer interessant om te weten hoe de kopstukken dachten over bepaalde gebeurtenissen en vraagstukken. Hermann Göring spreekt bijvoorbeeld onder andere over de organisatie en planning van de productie van Duitse vliegtuigen en de effecten van geallieerde luchtaanvallen op de vliegtuigproductie. Luguber is de uitvoerige wijze waarop Rudolf Höss, de commandant van Auschwitz, vertelt over de manier waarop hij verantwoordelijk is geweest voor de dood van meer dan een miljoen Joden en duizenden Russische krijgsgevangenen. Een ander interessant verhoor is dat met de minister van bewapening, Albert Speer, die de geallieerden hielp aan enorm veel informatie over de technologie, bewapening en economie van het Derde Rijk. Geestig is het verhoor met Göring en Hess tegelijkertijd, waarin Hess door zijn geheugenverlies Göring niet zegt te kennen.

Richard Overy heeft een zeer interessante selectie gemaakt uit de verhoren. Het is boeiend om de geschiedenis van het Derde Rijk te bekijken vanuit de ogen van de belangrijkste daders. Hun standpunten, ervaringen en feitenkennis beantwoorden veel vragen. Ook komen we veel te weten over hun motivatie voor hun misdaden en hun ontkenning, verontschuldiging of goedkeuring daarvan. Het boek is niet alleen interessant voor geïnteresseerden in het proces van Neurenberg, maar ook voor iedereen die geïnteresseerd is in de Holocaust, de oorlogsvoering of de politiek van de nazi’s. Wanneer je meer wilt weten over de nazileiders die in Neurenberg berecht werden, kun je bijna niet om dit boek heen. Ook voor de lezer met interesse in internationaal oorlogsrecht bevat het veel nuttige informatie. “De verhoren” heeft verschillende doelgroepen dus veel te bieden. Een aanrader voor iedereen met een brede interesse in de Tweede Wereldoorlog is het in elk geval.