Aktion Reinhard – ook bekend als: Aktion Reinhardt of Einsatz Reinhard(t) – is de codenaam voor de operatie van de nazi’s om de Joden uit het Generalgouvernement in Polen uit te roeien in de vernietigingskampen Belzec, Sobibor en Treblinka. Hier werden tevens Joden van buiten Polen omgebracht. In dit artikel wordt uitgebreid ingegaan op de genocide die van maart 1942 tot november 1943 plaatsvond in de drie vernietigingskampen, waarbij de nadruk ligt op de uitroeiing van de Joden uit het Generalgouvernement. Omdat gedurende Aktion Reinhard voor het eerst vernietigingskampen met vaste gaskamers in gebruik werden genomen, wordt tevens uitgebreid ingegaan op de ontstaanswijze van deze moordmethode en de ontwikkelingen in de aanpak van de Joodse kwestie die hierop van invloed waren.
Een overzicht van anti-Joodse maatregelen die de Duitse bezetter van 1940 tot 1945 in Nederland uitvoerde.
Zoals in grote delen van West-Europa groeide ook de bevolking van Amsterdam in het begin van de twintigste eeuw. Deze toename was terug te zien in de huisvesting: de kleine arbeidershuisjes waarin grote gezinnen woonden, barstten zowat uit hun voegen. Deze gezinnen leden vaak een armoedig bestaan. Door dit alles was er grote behoefte aan sociale huisvesting.
Het Bunkerdrama deed zich in de voor in kamp Vught in Nederland. 74 vrouwelijke gevangenen werden in opdracht van kampcommandant Adam Grünewald in een cel opgesloten omdat ze hadden geprotesteerd tegen de opsluiting van een medegevangene. De ruimte met een oppervlakte van 9 vierkante meter was slecht geventileerd en tien vrouwen stikten tijdens de opsluiting. Het drama raakte al snel buiten het kamp bekend en werd uitgebreid beschreven door de illegale pers. Dit was een doorn in het oog van de nazileiding in Nederland, die zulke gewelddadige incidenten in modelkamp juist wilde beperken om het verzet in Nederland niet aan te wakkeren.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden door nazi-Duitsland circa zes miljoen Joden vermoord. Hoewel de gaskamers van Auschwitz-Birkenau, Sobibor en andere vernietigingskampen een bepalende rol speelden bij het uitroeiingsprogramma was de massamoord al begonnen voordat deze vernietigingscentra bestonden. Tijdens operatie Barbarossa, de Duitse inval in de Sovjet-Unie in juni 1941, werden troepen van de Wehrmacht gevolgd door vier zogenoemde Einsatzgruppen der Sicherheitspolizei und des SD (kortweg: Einsatzgruppen), speciale bewapende eenheden van de SS die officieel belast waren met politie- en veiligheidstaken in de militaire bezettingszone.
Grot van de Priester
Na de bewogen doortocht van achtereenvolgens het Britse en het Duitse leger in mei 1940 heeft Okegem (deelgemeente van Ninove, Oost-Vlaanderen, België) op het eerste gezicht geen grote rol meer gespeeld in het verdere oorlogsverloop. Zoals in elke gemeente waren er natuurlijk de vele individuele drama’s: de krijgsgevangen soldaten en de tewerkgestelden in Duitsland, de gevluchte jonge mannen in het zuiden van Frankrijk, de dagelijkse beslommeringen om de eindjes aan elkaar te knopen, de occasionele passages van Duitse soldaten,… . Toch gebeurden tijdens de oorlog dingen die door weinigen geweten waren…
Babi Jar (of: Babi Yar) is een ravijn in het noordwesten van Kiev, de hoofdstad van Oekraïne. Op 29 en 30 september 1941 werden hier 33.771 Joden vermoord door het Sonderkommando 4a onder leiding van Paul Blobel. In dit artikel wordt deze massaslachting beschreven. Daarbij wordt veelvuldig geciteerd uit ooggetuigenverslagen van daders, omstanders en slachtoffers. Omdat de slachting bij Babi Jar vanuit meerdere opzichten representatief is voor de acties van de Einsatzgruppen, wordt in dit artikel tevens aandacht besteed aan de geschiedenis van deze moordeskaders en de invloed daarvan op de uitvoering van de Endlösung.
Toen de nazi’s op 19 april 1943 begonnen met de definitieve ontruiming van het getto in Warschau stuitten ze op hevig verzet. Joodse mannen en vrouwen hadden zich bewapend en een strijdmacht geformeerd. Deze Joodse strijders namen wraak op de Duitsers die in de voorgaande maanden hun familieleden hadden gedeporteerd naar vernietigingskamp Treblinka. Ze zouden zich dit keer niet zonder slag of stoot naar de slachtbank laten deporteren.
Op 20 januari 1942 vond in een villa aan de Wannsee in Berlijn een conferentie plaats met als onderwerp de Endlösung der Judenfrage, de eindoplossing van het Joodse vraagstuk. Veertien topambtenaren van verschillende ministeries en SS-officieren bespraken onder voorzitterschap van SS-Obergruppenführer Reinhard Heydrich, chef van het Reichssicherheitshauptamt, het plan om alle Europese Joden te vermoorden. Lange tijd na de oorlog werd gedacht dat op deze conferentie ook het besluit daartoe genomen werd. Ondanks dat dit door historici allang weerlegd is, wordt daar ook tegenwoordig nog vaak onterecht van uitgegaan.