Britse Vliegdekschepen van de Illustrious-klasse (1939)

Met de bouw van HMS Ark Royal (91) begaf de Britse marine zich in een nieuw tijdperk. Het belang van grote vliegdekschepen werd hierbij gecombineerd met snelheid en betere bepantsering. De Illustrious-klasse werd echter besteld op een moment dat nog geen enkele gevechtservaring was opgedaan met het nieuwe concept. Aangezien men de bepantsering van het hangargedeelte zeer belangrijk achtte werd de capaciteit aan vliegtuigen, ondanks de bijna gelijke grootte als HMS Ark Royal, aanzienlijk kleiner. Tegen de tijd echter dat het laatste schip, HMS Indomitable, haar afbouw naderde werd bij dit schip de bepantsering weer verkleind en een hangar toegevoegd. Hierdoor kon HMS Indomitable aanzienlijk meer toestellen meevoeren dan haar zusterschepen.

HMS Formidable Bron: Public Domain (onbekend)

De Illustrious-klasse werd ontworpen toen de beperkingen opgenomen in het Second London Naval Treaty nog geldig waren. Hierdoor werd de tonnage van de klasse beperkt tot 23.000 ton. Doordat de schepen een kleiner ontwerp kregen dan andere vliegdekschepen uit dezelfde periode, werd voor de eigen bescherming uitgegaan van een aanzienlijk grotere hoeveelheid luchtafweergeschut en bepantsering van het vliegdek zelf. Hierdoor werd het aantal vliegtuigen dat kon worden meegenomen beperkt. Bij andere vliegdekschepen uit dezelfde periode was het vliegdek relatief onbeschermd en bevond de bepantsering zich pas op de dekken onder de hangars. Hierdoor konden groter hangars worden toegepast en meer vliegtuigen worden meegevoerd. Ook was bij deze klasse het vliegdek kleiner dan met name Amerikaanse schepen. In tegenstelling tot de Amerikaanse schepen werden dan ook geen vliegtuigen op dek geparkeerd. Het laatste schip uit de reeks, HMS Indomitable ontving bij de bouw al een groter hangardek en vliegdek.^[1][2][3]

Tijdens het bouwprogramma van 1936 werden twee vliegdekschepen besteld, HMS Illustrious en HMS Victorious, waarvan uiteindelijk na enig herontwerpen de kiel voor beide schepen in 1937 werd gelegd. Volgens het bouwprogramma van 1937 werden nogmaals twee schepen, HMS Formidable en HMS Indomitable, in dezelfde klasse besteld. De Illustrious zou als eerst worden te water gelaten en in mei 1940 in dienst worden genomen. Eind 1941 zouden alle vier de schepen operationeel zijn. Aanvankelijk was het de bedoeling dat zes schepen in deze klasse zouden worden gebouwd. Door de ervaringen met de vergroting van HMS Indomitable, werd besloten de twee laatste schepen te herontwerpen en te laten bouwen als Implacable-klasse.^[4]

De standaard 225 meter lange schepen konden met hun 23.000 ton waterverplaatsing en drie Parsons stoomturbines een snelheid genereren van 30,5 knopen (56,5 km/u) en bij 10 knopen (19 km/u) kruisvaart een afstand van 19.800 km afleggen. De bewapening bestond uit 8 batterijen van elk twee stuks Dual Purpose 114 mm kaliber 45 geschut en 6 batterijen van elk acht 40 mm QF luchtafweergeschut. Aanvankelijk werden 36 vliegtuigen meegevoerd, een aantal dat bij latere verbouwingen werd opgevoerd tot 57.^[5]

De vier schepen werden gedurende de Tweede Wereldoorlog diverse malen verbouwd en gemoderniseerd. Dit resulteerde in een toenemende capaciteit aan vliegtuigen, bemanning en met name luchtafweer. Het vliegdek werd gedurende de oorlog zowel naar voor als naar achter verlengd zodat ook aan dek vliegtuigen konden worden meegenomen. HMS Victorious nam deel aan de jacht op het Duitse slagschip Bismarck en de schepen HMS Illustrious en HMS Formidable speelden een belangrijke rol in de strijd in de Middellandse Zee. Aan het einde van de oorlog name de schepen deel aan de strijd in de Pacific. HMS Victorious werd gedurende de jaren 1942 en 1943 uitgeleend aan de US Navy waar het schip onder de schuilnaam USS Robin werd ingezet met Britse bemanning. Bij verbouwingen later in de oorlog werd het luchtafweer nog een uitgebreid met acht stuks 20 mm luchtafweergeschut.^[6][7]

Na de oorlog zijn alle vier de schepen intensief gebruikt voor proefnemingen met het gebruik van straaljagers aan boord van vliegdekschepen. Wederom werden de schepen hierdoor op diverse momenten sterk verbouwd. De meeste schepen werden eind jaren 1940 of in de jaren 1950 buiten dienst gesteld. Alleen HMS Victorious (R38) bleef tot eind jaren 1960 in dienst.

HMS Victorious (R38) na modernisering Bron: Public Domain (onbekend)

Noten

1. Friedman, 1988, pag. 18-19, 145
2. Rose, 2007, pag. 109
3. Zabecki, 2012, pag. 796
4. Haskew, 2016, pag. 44-45
5. Rose, 2007, pag. 109
6. Friedman, 1988, pag. 145
7. Bishop, 1998, pag. 457