Operatie Market Garden: Bevrijding van Bemmel, 23 - 29 september 1944

Tijdens operatie Market Garden werden op 20 september 1944, middels een gecombineerde Brits-Amerikaanse aanval, de Waalbruggen bij Nijmegen veroverd. Met veel moeite en hevige Duitse tegenstand ondervindend, wist men een bruggenhoofd te vestigen in de Betuwe. Deze strekte zich uit van Lent via Oosterhout naar Driel. In dat bruggenhoofd waren diverse eenheden aangewezen met taken ter verdediging van dit bruggenhoofd. De Welsh Guards Group had de taak gekregen de oostflank tussen Lent en Bemmel/Ressen te bezetten. Het 1st Battalion The Welsh Guards, werd op de rechterflank ten noordoosten van Lent gepositioneerd. Op de linkerflank, juist ten oosten van de oprit naar de Waalbrug, werd 2nd Battalion Armoured Recce Welsh Guards ingezet. Aangezien dit een tankeenheid was, kreeg zij steun van het 5th Battalion The Wiltshire Regiment (129th Infantry Brigade).

De RK Donatuskerk, te Bemmel na de strijd. Deze kerk lag in 1944 aan de noordrand van Bemmel (Loostraat). Bron: Wilco Vermeer collection

Het lukte het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment om op 25 september Bemmel binnen te trekken. Het zou echter nog tot 28 september duren voordat Bemmel stevig in handen was. Het 6th Battalion The Green Howards en het 7th Battalion The Green Howards bleven ten noordoosten van Bemmel echter bij Baal steken.

Market Garden in problemen

Nadat op 20 september 1944, een gezamenlijke operatie van Amerikaanse troepen (82nd Airborne Division) en Britse troepen (Guards Armoured Division) had geresulteerd in de verovering van de bruggen over de Waal bij Nijmegen, leek de weg naar Arnhem voor de Geallieerden open de liggen. De doorstoot richting Arnhem, die op 21 september 1944 werd ingezet, liep echter al snel vast tussen Lent en Oosterhout. Op diezelfde dag wisten Duitse troepen de laatste verzetshaarden van de Britse para's bij de brug in Arnhem te verslaan en trokken Duitse eenheden over de brug de Betuwe binnen. Tot dat moment hadden de Duitsers alleen gebruik kunnen maken van het veer bij Pannerden om tanks en troepen naar de Betuwe over te zetten.

Voor zowel de Geallieerden als de Duitsers, werd het een race tegen de klok, waarbij beide kanten probeerden zo veel mogelijk troepen de Betuwe in te transporteren en grond te veroveren of in handen te houden. Om de Geallieerde troepen de nodige ruimte te verschaffen om te kunnen manoeuvreren, moest, naast de opmars richting Arnhem, getracht worden het bruggenhoofd in de Betuwe te verbreden naar zowel de oost- als de westzijde. De Britse Guards Armoured Division zou hierbij het voortouw nemen en deze werd dan ook zo snel mogelijk over de brug bij Nijmegen de Betuwe in gebracht. Voor in de strijd zou de 5th Guards Armoured Brigade gaan, die op dat moment bestond uit de Irish Guards Group, Brigade Headquarters, het 153 (L.Y.) Field Regiment Royal Artillery en de Welsh Guards Group.
Doordat de Irish Guards op 21 september al snel vastliepen op Duits anti-tankvuur^[1], werd in de nacht van 21 op 22 september besloten dat de 43rd (Wessex) Infantry Division eenheden door de linies van de Guards zou zenden om de Duitse verzetshaarden op te ruimen en Elst te veroveren. Hierna diende de divisie door te stoten naar Arnhem, waarbij de Guards Armoured Division de veroverde gebieden in en rond Elst zouden overnemen. De weg naar Elst zou echter een zware dobber worden voor de Britten en op 22 september bleek al dat de Duitse tegenstand sterker was dan verwacht. Omdat Elst nog niet veroverd was, werd aan de Guards Division de opdracht gegeven het bruggenhoofd verder te verbreden. Hierbij kreeg het 1st Battalion Welsh Guards de opdracht het ten noordoosten liggende dorp Bemmel op de Duitsers te veroveren.

Duitse troepen

De Duitse troepen hadden zich, na de verovering van de Waalbruggen door de geallieerden, gehergroepeerd in de Betuwe. In het oostelijke deel, in en rond Bemmel, lagen voornamelijk restanten van de 10. SS Panzer-Division "Frundsberg". Van de II. Abteilung, SS-Panzer-Regiment 10 bevonden zich minstens 16 tanks in de omgeving, maar ook als infanterie optredende troepen die hun tanks hadden verloren, aangevuld met onderhoudspersoneel. Het hoofdkwartier van de II. Abteilung vestigde zich in Bemmel. Naast dit panzer regiment hielden zich in en rond Bemmel eenheden van het SS-Panzergrenadier-Regiment 22 op. Deze had hier een eenheid ter sterkte van ongeveer 1,5 bataljon. Ten noorden hiervan, rond de Aam en de Vergert lagen eenheden van het SS-Panzergrenadier-Regiment 21. Op hun flank, rond de Heuvel was Kampfgruppe Hartung gepositioneerd. Tot slot hielden zich rond Haalderen nog de restanten van de Kampfgruppe Euling op, welke op 20 september 1944 uit Nijmegen had weten te ontsnappen^[2]. Welk soort tanks het SS-Panzer-Regiment 10 nog rond Bemmel had kan niet met zekerheid worden vastgelegd. Bekend is dat bij aanvang van Market Garden, SS-Panzer-Regiment 10 beschikte over minstens 8 PzKpfw V Panther tanks, 16 Panzerkampfwagen IV tanks en and 2 SdKfz 7./1 pantservoertuigen. Eveneens waren er drie Panther tanks in de omgeving van Lent ten tijde van de oversteek van de Waal op 20 september 1944. Qua artilleriesteun konden de Duitse troepen rond Bemmel rekenen op de II. Abteilung, SS-Artillerie-Regiment 10 bij Flieren. Indien nodig kon van hetzelfde regiment de III. Abteilung en IV. Abteilung worden ingeschakeld die ten noorden van de Rijn bij Duiven/Helhoek lagen.

Bron: Marcel Kuster, TracesOfWar.nl

Het 1st Battalion Welsh Guards (Lieutenant-Colonel Cyril Hugh Reginald Heber-Percy) was rond 18.00 uur op 21 september de Waalbrug overgestoken en had zich in Lent gestationeerd. Het bataljon bestond op dat moment uit HQ Company, Support Company, Prince of Wales Company, X Company en No. 3 Company. Op 22 september werden ten noordwesten van Lent enkele posities overgenomen van de Amerikaanse parachutisten die daar sinds 20 september een verdedigende positie hadden ingenomen en nu werden teruggetrokken richting Nijmegen. Doordat de 43rd (Wessex) Infantry Division de opdracht had gekregen Elst te veroveren, gingen de Welsh Guards er vanuit dat ze enige tijd in deze verdedigende posities zouden bivakkeren. De situatie rond Arnhem en in de Betuwe, verslechterde dusdanig dat op 23 september 1944 het 1st Battalion Welsh Guards de opdracht kreeg het bruggenhoofd uit de breiden door het dorp Bemmel op de Duitsers te veroveren. Ze zouden hierbij ondersteund worden door tanks van 2nd Squadron (Major Nicholas Daniel) van het 2nd Battalion Armoured Recce Welsh Guards.

Cromwell tanks van 2nd Battalion Armoured Recce Welsh Guards trekken op 22 september 1944 de Waalbrug over. Cromwell's van deze eenheid zouden de bevrijding van Bemmel ondersteunen. Bron: Wilco Vermeer collection

De aanval werd ondernomen door de Prince of Wales Company (Captain Sir E.G.E. Bedingfeld) en X Company (Captain E.J. Hope), terwijl 3rd Company (Captain Peter Merton Beckwith-Smith) in reserve werd gehouden. Als spoedig na het vertrekken vanuit Lent, kwam bij nadering van Doornik de Prince of Wales Company onder Duits machinegeweervuur en vuur van sluipschutters te liggen^[3]. Acht militairen, waaronder de compagniescommandant Captain Sir E. Bedingfeld, raakten gewond. Captain Richard Powell nam het bevel over. Door het ontbreken van artilleriesteun besloot de Prince of Wales Company zich te handhaven op haar bereikte positie bij Doornik en daar halt te houden voor de nacht. X Company wist haar doel voorbij Doornik te bereiken, maar had 11 gewonden te betreuren. Bij haar opmars werd ondersteuning gegeven door het 3 inch mortierpeloton van het bataljon. Beide compagnies behielden gedurende de nacht de hun ingenomen posities.

Op 24 september bij het aanbreken van de dag, was het bij de Prince of Wales Company rustig aan het front, maar ontving X Company afweervuur van Duitse posities. Een patrouille onder bevel van Lieutenant Shuldham werd op pad gestuurd om de Duitse posities te verkennen. Van een krijgsgevangene kreeg Captain Richard Powell te horen dat de Duitsers, die lagen voor de Prince of Wales Company, uit 41 militairen bestond. Zij zouden bewapend zijn met zes Spandau machinegeweren en een week de tijd hebben gehad hun linie voor te bereiden.

Terwijl het 1st Battalion Welsh Guards op basis van de inlichtingen haar strijdplan opstelde, ontving men om 11.30 uur het bericht dat 5th Battalion The East Yorkshire Regiment, van 50th (Northumbrian) Infantry Division, via de posities van 1st Battalion Welsh Guards, de aanval op Bemmel zou overnemen. Het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment maakte deel uit van de 69th Infantry Brigade. Deze bestond naast het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment nog uit het 6th Battalion The Green Howards en het 7th Battalion The Green Howards.

Bij de opmars van de Welsh Guards op 23 september, vielen aan Britse zijde, voor zover bekend, de volgende dodelijke slachtoffers: Guardsman Robert William Paterson Abel (1st Battalion, Doornik), Guardsman David Francis Emery (2nd Battalion Welsh Guards, Lent), Sergeant Eric David Arnold Fletcher (1st Battalion, Doornik), Guardsman Douglas Ernest Marshall Hall (1st Battalion, Lent), Lance Sergeant Gilbert Adams Trebilcock (1st Battalion, Lent) en Guardsman Charles Arthur Smith (Scots Guards, toegevoegd aan de Welsh Guards, Doornik).
Op 24 september 1944 overleed ook Guardsman Ronald Bruton, onduidelijk is of hij omkwam tijdens gevechten of overleed aan opgelopen verwondingen.
Voor wat betreft Duitse slachtoffers rond Bemmel op 23 september zijn alleen Schütze Rudolf Drenkwitz (stammeinheit: 1. Kompanie, Infanterie-Ersatz-Bataillon 398), Unteroffizier Eduard Eder (stammeinheit Kommandantur Schleissheim), SS-Sturmmann Hans-Günther Hennig (stammeinheit 8. Kompanie, SS-Ausbildungs-Regiment 43), Gefreiter Friedrich Kirk (stammeinheit Flugplatzkommando 21/111), Feldwebel Wilhelm Naumann (stammeinheit 136-1 Fl.zgf.Sch.C. Zeltweg) bekend.

De aanval van de 69th Infantry Brigade

De 69th Infantry Brigade kreeg op 24 september de opdracht de aanval richting Bemmel over te nemen van het 1st Battalion Welsh Guards. Het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment kreeg direct de opdracht door de linies van 1st Battalion Welsh Guards heen Bemmel te veroveren. Deze aanval was echter een onderdeel van een opdracht welke aan de 69th Infantry Brigade werd gegeven. Deze opdracht behelsde de inname van Bemmel, de gebieden rond de Vergert en de Heuvel ten noorden van Bemmel en het uitbreiden van het oostelijke deel van het bruggenhoofd met de inname van Baal (Baal en Klein Baal) en Haalderen. Zodra het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment zich op Bemmel zou richten, dienden de twee andere bataljons zich naar hun uitgangsposities te begeven. Voor het 6th Battalion The Green Howards werd dit het vlak daarvoor veroverde Ressen^[4]. Het 7th Battalion The Green Howards begaf zich naar Groot Merm, een locatie ten noorden van Ressen. Het 7th Battalion The Green Howards zou zich ten noorden van Bemmel via de Vergert op de Heuvel vestigen en dit gebied veilig stellen. Het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment zou dan via Bemmel richting Klein Baal trekken. Het 6th Battalion The Green Howards diende tussen deze linies door te gaan om via Baal en Klein Baal op te rukken naar Haalderen.

East Yorkshires in Nijmegen

Op 22 september 1944 om 22.13 uur arriveerde het 5th Battalion, East Yorkshire Regiment in Nijmegen. Hierbij nam het bataljon de posities over van 5th Battalion, The Dorsetshire Regiment van de 43rd (Wessex) Infantry Division^[5] in Lent, even ten noorden van de rivier de Waal rond de spoorbrug en de verkeersbrug. Het Battalion Headquarters vestigde zich in het dorp Lent nabij de verkeersbrug. A Company positioneerde zich iets ten noordwesten hiervan dichter bij de spoorbrug, B Company ten oosten van de afrit van de verkeersbrug, C Company rond de afrit van de verkeersbrug en D Company ten westen van de afrit van de spoorbrug. De carriers van het bataljon werden gepositioneerd nabij D Company ter verdediging van de linkerflank van het bataljon.

De volgende dag, 23 september werd het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment gebruikt om posities in het bruggenhoofd rond Lent in te nemen en te versterken. Om 20.30 uur namen de carriers, twee secties uitgezonderd, posities in ten noorden van het oude Fort Beneden Lent. Eén sectie carriers bleef ter bescherming van de linkerflank terwijl een tweede sectie zich positioneerde ten noordoosten van Fort Lent (nu Wijnfort) ter ondersteuning van een Troop tanks van de Welsh Guards^[6].

Bron: Marcel Kuster, TracesOfWar.nl

De aanval, 24 september 1944

Om 11.30 uur op 24 september ontving het hoofdkwartier van het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment de opdracht een aanval op de plaats Bemmel te ondernemen^[7]. Hiervoor diende men op te rukken door de posities van de Welsh Guards heen. De aanval zou vanuit Lent via Doornik naar Bemmel plaatsvinden en zou om 16.00 uur plaatsvinden.
De aanval van het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment begon op 24 september 1944 inderdaad om 16.00 uur. B Company en D Company rukten gestaag op richting Bemmel via Doornik en de Pas. Beide bataljons werden hierbij ondersteund door een Troop tanks van het 2nd Battalion Armoured Recce Welsh Guards. Oprukkend over de Doorniksche en Zandschestraat (tegenwoordig Zandsestraat), liep juist voorbij De Pas de aanval van D Company om 18.30 uur vast op een Duitse linie aan de rand van Bemmel.
B Company trok op langs de dijk en werd ondersteund door tanks van 2nd Battalion Armoured Recce Welsh Guards. Op de dijk tussen Doornik en de Pas liep de voorste tank op een mijn en blokkeerde hiermee de doorgang. B Company trok zelf verder en bereikte een positie juist voorbij De Pas op de dijk. Ook hier liep B Company vast op de Duitse verdediging langs de dorpsrand van Bemmel. Bij deze eerste aanval viel 1 dode bij het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment te betreuren.
Om de onverwachte tegenstand aan de zuidrand van Bemmel te omzeilen, werd gedurende de nacht A Company via de Woerdsestraat, Ressen en de Ressensestraat naar een positie bij Strijd Hagent, ten westen van Bemmel, overgebracht. De in reserve gehouden C Company verzamelde zich voor de hernieuwde aanval de volgende dag in een boomgaard langs de Doorniksche en Zandschestraat, ten zuiden van Bemmel.

Het 6th Battalion The Green Howards verzamelde zich ondertussen om 14.30 uur bij de protestantse kerk in Ressen^[8] terwijl het 7th Battalion The Green Howards zich om 14.00 uur naar posities bij Groot Merm rond de Mermschestraat (tegenwoordig Mermsestraat) verplaatste^[9].

Volgens de War Diary van het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment zou op deze dag één dode zijn gevallen. De CWGC database telt voor deze dag zes omgekomen personen van het bataljon. Dit zijn Private Andrew Patterson Braithwaite, Private James Donohue, Private Albert Ledger, Private John Eric Pacey, Private Harold Sampson en Private Edmund Vickers. Het 2nd Battalion Armoured Recce Welsh Guards had op deze dag één slachtoffer te betreuren, Guardsman Winston Owen Charles Bush raakte vermist.
Aan Duitse zijde zijn bekend als omgekomen in of rond Bemmel op 24 september: Obergefreiter Erich Bormke (stammeinheit 1. schwere Flak-Ersatz-Abteilung), Unteroffizier Walter Braesch (stammeinheit II./Landesschützenzug 89), Gefreiter Johann Degenhart (stammeinheit A.Fl.H. Kommandantur Sturmbrigade A), Oberschütze Peter Hörsch (stammeinheit Panzerjäger-Ersatz-Abteilung 6), Unteroffizier Willi Lehmann (stammeinheit Landesschützenzug 90), Feldwebel Alfred Platow (stammeinheit Ersatz-Abteilung, Luftwaffen Regiment 2), Unteroffizier Alois Prehl (stammeinheit Landesschützenzug 64), SS-Sturmmann Leopold Quast, Obergefreiter Walter Rabe (stammeinheit Landesschützenzug 90), Unteroffizier Heinrich Tebuckhorst (stammeinheit 6.B.Inf.SAST 7).

Om 07.00 uur op 25 september moest de hernieuwde aanval op Bemmel worden geopend^[10]. Terwijl B Company en D Company de vijand aan de zuidrand van Bemmel bezig zouden houden, diende A Company via de Ressensestraat op te rukken naar het kruispunt Ressensestraat/Zandsestraat/Vossenhol in Bemmel. Hierbij zou men hulp krijgen van tanks van het 2nd Battalion Armoured Recce Welsh Guards. C Company diende vanuit haar uitgangspositie langs de Zandsestraat op te rukken naar Bemmel en via de Teselaar en de Dorpsstraat het centrum binnentrekken. Vanaf het kruispunt diende A Company via het Vossenhol noordwaarts richting De Plak en De Hoog op te rukken. Volgens inlichtingen bevonden Duitse posities zich aan de rand van Bemmel bij de Teselaar, rond De Plak, en rond de Dorpsstraat.

De aanval ving stipt om 07.00 uur aan. A Company kreeg direct aan het begin van de aanval zwaar afweervuur vanuit huizen ten noordoosten van de opmarsroute en vanuit de boomgaarden tussen hen en Bemmel in. Hierdoor kon A Company niet verder over de onbeschutte Ressensestraat. C Company wist redelijk snel het kruispunt Ressensestraat/Zandsestraat/Teselaar te bereiken en de vijand aldaar te verdrijven. Hierbij werden om en nabij de 70 krijgsgevangenen gemaakt waaronder 8 gewonden. D Company werd ingeschakeld om, langs de vrijgemaakte opmarsroute van C Company, A Company te gaan ondersteunen. Een peloton van B Company werd toegevoegd aan C Company voor de verdere opmars Bemmel zelf in. Rond 11.45 uur was A Company nog niet veel verder dan haar startpositie, maar zou ondertussen steun krijgen van D Company die Bemmel had bereikt. C Company was ondertussen via de Teselaar en de Dorpsstraat het dorp zelf ingetrokken. Bij nadering van de Nederlands Hervomde Kerk nabij de Waaldijk, kwam de compagnie onder vuur te liggen van een Duits 30 mm geschut. Men wist deze te overmeesteren, evenals een groep Duitse militairen in de kerk^[11]. Hierna trok men verder tot nabij de Molenwei en de Kuilenburg (tegenwoordig Kinkelenburglaan). Vervolgens hield C Company even halt om te herformeren. Tijdens hun opmars hadden ze 25 dode Duitse militairen geteld.

Rond 19.45 uur was D Company doorgedrongen tot het noorden van Bemmel rond De Plak en had C Company eveneens de noordrand van Bemmel bereikt nabij de Oostervelden. C Company liep hier echter vast op Duits afweervuur vanuit boomgaarden ten oosten en ten zuidoosten van Bemmel richting de Leemkuil en de Essenpas. B Company, kreeg de opdracht deze boomgaarden te zuiveren van Duitse aanwezigheid. Rond 17.30 uur ontving B Company machinegeweervuur vanuit de richting van de Papestraat, ten noorden van de boomgaarden en vanuit het gebied de Leemkuil ten zuidoosten. Hierbij werden drie manschappen gedood en vielen zes gewonden. B Company trok zich hierop terug rond de Dorpsstraat/Leemkuil. Gedurende de nacht werden er geen verdere aanvallen meer ondernomen om de Duitsers verder te verdrijven. Bemmel zelf werd diverse malen door artillerievuur van Duitse kant onder vuur genomen. A Company kreeg ondertussen de opdracht zich vanaf haar positie ten westen van Bemmel naar Bemmel zelf te begeven en hulp te bieden bij de zuivering van Bemmel zelf.

Volgens het War Diary van het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment had de eenheid deze dag één dode te betreuren. De CWGC database telt echter 11 slachtoffers voor deze dag en wel: Sergeant Richard Barratt, Private Albert Edward Frederick Chivers, Lance Corporal Joseph Daniels, Lance Corporal William Charles Harnett, Corporal Alan Hendry, Private Joseph Hewitt, Private William Jones, Private George William Manzi, Private Owen Glyn Morris, Corporal Robert Platt en Corporal John Lister Renton.
Van de Duitse slachtoffers welke op deze dag zijn omgekomen zijn bekend: Unteroffizier Walter Igel (stammeinheit Fliegehorstkommandantur 2 E) en Oberschütze Kurt Kopelke (stammeinheit Stammkompanie Landesschützen-Ersatz-Bataillon 11).

Bron: Marcel Kuster, TracesOfWar.nl

Om 11.15 uur op 26 september waren de posities weinig verandert. Het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment het dorp Bemmel zelf redelijk in handen hadden met B Company en C Company aan de oostrand, A Company in het centrum en D Company de noordwestrand. Ten noordwesten hadden Duitse troepen zich gepositioneerd langs De Plak en ten oosten in de boomgaarden tussen Bemmel en de Essenpas. De Duitse tegenstand in het noordwesten zou afnemen door de opmars van de rest van de rest van de 69th Infantry Brigade. De Duitse verdediging ging zich hierdoor meer concentreren op de oostrand bij Bemmel en het gebied rond Baal en Haalderen.

Het 7th Battalion The Green Howards werd om 12.00 uur van de Merm via de Meeriemstraat (tegenwoordig Plakse Uitleg) naar de Heuvel ten noorden van Bemmel gezonden om daar posities in te nemen^[12]. A Company en D Company leidden de opmars. B Company en C Company volgden op hun flanken. Rond 13.00 uur liep de opmars van A Company en D Company vast op Duitse tegenstand bij de Vergert, waarna B Company oprukte langs de flank en om 16.30 uur de Heuvel innam. Om 20.00 uur trokken D Company en C Company verder en wisten twee boomgaarden ten noorden tussen de Heuvel en de Linge te bezetten. Bij de opmars waren 2 doden, 10 gewonden en 1 vermiste te betreuren.

Om 12.35 uur vertrok het 6th Battalion The Green Howards vanuit Ressen voor haar opdracht^[13]. A Company was al opgesteld nabij Bemmel, waar A Company van het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment haar aanval op Bemmel was begonnen. B Company trok via de Ressensestraat naar een uitgangspositie, eveneens bij Strijd Hagent. D Company bleef bij het bataljonshoofdkwartier tussen Ressen en Bemmel. Bij de opmars werden de colonnes door Duits mortiervuur onder vuur genomen. A Company Commanding Officer Captain Alexander Tweedie Semple en Captain Kenneth Scott Dimmer werden hierbij gedood. Het bevel over A Company werd overgenomen door Captain John Belfield Edmund Franklyn. Trekkend via de noordrand van Bemmel werd om 19.20 uur door B Company het begin van de Kruisstraat (tegenwoordig noordelijke deel Baalsestraat) ten noordoosten van Bemmel bereikt. A Company sloot zich iets later hierbij aan. Om 22.00 uur lag A Company bij de Houtakker juist boven Bemmel. B Company bevond zich bij Laatsie Stuiver (tegenwoordig de kruising Karstraat-Dikelsestraat-Baalsestraat). C Company was onderweg naar een positie bij De Plak ten noordoosten van Bemmel. D Company bevond zich iets ten noorden van de positie waar C Company naartoe onderweg was.

Het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment had het ondertussen moeilijk om de oostelijke kant van Bemmel vrij te maken van vijandigheden. De strijd rond Bemmel kostte de 5th East Yorkshires deze dag 2 doden en 2 gewonden. Rond 20.00 uur werd een patrouille door het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment uitgezonden naar de steenfabriek in de Bemmelse uiterwaarden om te kijken of zich daar Duitse troepen bevonden. Deze werden hier ook aangetroffen, maar waren te groot in aantal om door de patrouille te worden veroverd. Door artilleriebombardementen op Bemmel viel nog een dode bij de East Yorkshires en raakten drie burgers gewond.

De War Diary's van de Britse eenheden geven voor deze dag op verschillende plaatsen in de tekst een diverse uitleg over het aantal slachtoffers. Het dagverslag spreekt over drie doden en een vermiste, terwijl het slachtofferrapport over zestien doden spreekt. De CWGC database geeft: Private Lewis Boyd (6th Green Howards), Private Leslie Bernard Coleman (5th East Yorkshires), Corporal Wilfred James Goodwin (5th East Yorkshires), Robert William Hanley (5th East Yorkshires), Private Joseph McCurry (7th Green Howards), Captain Alexander Tweedie Semple (6th Green Howards) en Private George Abraham Trainer (7th Green Howards).
Voor zover bekend zijn aan Duitse kant gevallen: Unteroffizier Max Biniasch (stammeinheit 3. Kompanie, Panzer-Ersatz-Abteilung 15), Schütze Adolf Thomas Havel (Kampfgruppe Euling, SS-Panzergrenadier-Regiment 19), Obergefreiter Heinrich Möller (stammeinheit Fliegerausbildungs-Regiment 43), Peter Schaefer (stammeinheit Landesschützenzug 181), Schütze Heinrich Stratmann (stammeinheit Panzerjäger-Abteilung 6), Unteroffizier Paul Uhlig (stammeinheit 1. Batterie, Flak-Ersatz-Abteilung 93). Unteroffizier Roland Greiner (stammeinheit Panzer-Pionier-Ersatz und Ausbildungs-Batterie 80) staat vermeld als overleden te Gendt op 26 september 1944. Onduidelijk is of hij aldaar ook door gevechtshandelingen is omgekomen aangezien er op die dag in Gendt geen gevechten waren.

Bron: Marcel Kuster, TracesOfWar.nl

Het 6th Battalion The Green Howards begon met tanksteun haar aanval op Baal in de vroege ochtend^[14]. Al snel liep de aanval van B Company om 07.50 uur vast langs de Kruisstraat. In een boomgaard voor Baal was een 7.5 cm PaK 40 antitankgeschut met 30-40 Duitse militairen in een verdedigingslinie ingegraven. A Company was richting Haalderen gegaan en trok de Baalsestraat aan de oostzijde in. Hier werd de opmars tot staan gebracht door een verderop langs de Baalsestraat, bij de Lage Zandstraat, opgesteld 88 mm geschut. Een in de nabijheid opgesteld 75 mm antitankgeschut schakelde om 08.10 uur een Cromwell tank uit. Om 09.00 uur was ook de opmars van A Company vastgelopen. D Company werd naar voren gestuurd om de aanval over te nemen door tussen A Company en B Company in vuursteun te geven. C Company werd opgedragen zich naar de Houtakker bij Bemmel te begeven om eventueel A Company te ondersteunen. Om 10.10 uur voegden twee Duitse tanks zich bij de Duitse verdedigers in Baal tegenover A Company. Door het door hen afgegeven vuur werd Captain John Franklyn, Commanding Officer A Company, gedood. De 124th Field Company werd ingeroepen om vuursteun op de Duitse posities af te geven, evenals mortieren van het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment op de rechterflank. Om 15.00 uur werd besloten om 6th Battalion The Green Howards iets terug te trekken voor reorganisatie. Battalion Headquarters had zich gevestigd boven Bemmel langs De Plak. A Company behield haar positie aan het begin van de Baalsestraat ten oosten van Bemmel. B Company lag langs de Houtakker bij de tramremise van Bemmel. C Company trok zich terug nabij de positie van het hoofdkwartier. D Company had de posities overgenomen van B Company aan de noordoostzijde bij het begin van de Kruisstraat.

Om 15.00 uur op 27 september trok het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment naar de oostelijke buitenwijken van Bemmel. A Company, ondersteund door tanks trok langs de zuidrand in de richting van de Leemkuil en de Essenpas en ging zich daar ingraven ter verdediging. B Company en C Company kregen tot taak de laatste restanten en individuele Duitse militairen uit Bemmel te verdrijven. Zij dienden er voor te zorgen dat Bemmel zelf geheel vrij kwam van Duitse tegenstand en de positie in Bemmel kon worden geconsolideerd. D Company tot slot diende zich op te maken om de noordrand te verdedigen en contact te maken met het 6th Battalion The Green Howard Regiment dat zich langs de noordrand van Bemmel naar het oosten begaf. De eerste contacten werden gedurende de nacht gelegd. Bij deze acties werden 9 krijgsgevangenen gemaakt. Ter ondersteuning kreeg het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment versterking van de 233rd Field Company, Royal Engineers^[15]. Bij de gevechten op deze dag vielen bij de 5th East Yorkshires 2 doden en 3 gewonden.

Duitse grenadiers in een greppel in de Betuwe, september 1944. Onbekend is waar deze foto precies is genomen, maar de omgeving is niet veel anders dan die rond Bemmel. Bron: Bundesarchiv Bild 183-S73719

Tegen 20.00 uur was de situatie bij Baal niet verbeterd. A Company was gedwongen zich dichter naar Bemmel langs de Papestraat terug te trekken. B Company was na hergroepering weer vanuit noordoostelijke zijde de Kruisstraat opgetrokken, maar kon wederom niet verder naar Baal oprukken. C Company was richting de Houtakker getrokken om zich tussen A Company en B Company te vervoegen. D Company vestigde zich nabij Laatsie Stuiver achter B Company.

Het 7th Battalion The Green Howards ontving deze dag veel artillerievuur, mortiervuur en machinegeweervuur van de vijand ten noorden van het riviertje de Linge. De posities werden op basis van de vijandelijke tegenstand gerangschikt. A Company had zich verplaatst naar een positie bij de Laatsie Stuiver, dichter boven Bemmel en dichter naar het 6th Battalion The Green Howards Regiment. B Company had zich gevestigd op de Heuvel zelf. C Company bevond zich ten noorden van B Company, dichter naar de Linge. D Company vestigde zich tussen B Company en C Company in. D Company en C Company trachtten hun gebied dichter naar de Linge uit te breiden, welke pogingen echter werden afgeslagen door Duitse troepen die nog de zuidelijke oever van de Linge bezet hielden^[16].

Volgens de War Diary's vielen op deze dag bij de Britten tweed doden. De CWGC database geeft voor deze dag: Private Joseph Bouckley (6th Green Howards), Corporal Charles William Catten (6th Green Howards), Private Harold Fletcher (7th Green Howards), Captain John Belfield Edmund Franklyn (6th Green Howards), Corporal Eric Frost (5th East Yorkshires), Corporal Charles Ernest Hannah (6th Green Howards, Baal), Private Jack Heap (6th Green Howards), Charles Ernest Long (6th Green Howards), Private Frank Hugh Howsley Moore (6th Green Howards), Private Leonard Nicholls (6th Green Howards), Lieutenant Robert Frederick Peters (6th Green Howards), Guardsman Leslie Richardson (2nd Welsh Guards), Private Leonard Smith (5th Green Howards), Sergeant Archibald Stables (6th Green Howards), Private Albert John Thomas (5th East Yorkshires) en Lance Corporal Claude Anthony Thompson (6th Green Howards).
Aan Duitse zijde zijn als slachtoffers bekend: Unteroffizier Paul Reinhold (stammeinheit leichte Flak-Ersatz-Abteilung 93), Unteroffizier Rudolf Schmidt (stammeinheit Landesschützenzug 123), Oberfeldwebel Edmund Schroll en Oberzahlmeister Otto Wunderle (stammeinheit Kommando Flugbereich 19). Ook op deze dag kwam Unteroffizier Helmut Wessche om het leven. Hij was piloot bij 6. Staffel, Jagdgeschwader 27 en stortte met zijn toestel neer in de uiterwaarden bij Gendt op 27 september 1944.

Op 28 september bleef het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment in en rond Bemmel patrouilleren, waarbij het vanuit de richting Haalderen en de Bemmelse uiterwaarden vijandelijk vuur ontving van artillerie en gemechaniseerd geschut. Ondanks de relatieve rust vielen bij de 5th East Yorkshires deze dag 1 dode en 5 gewonden. D Company had haar positie iets gewijzigd en was noordelijk langs de plak, juist ten noorden van Bemmel komen te liggen. Het 6th Battalion The Green Howard wist haar posities te behouden, maar kon wederom niet verder richting Baal oprukken. Om 18.00 uur werd besloten dat het 7th Battalion The Green Howards de posities van B Company en C Company van het 6th Battalion The Green Howards aan de noordzijde van de Kruisstraat zouden overnemen en dat het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment hetzelfde zou doen van A Company en D Company aan de zuidzijde van de Baalsestraat. Hoewel dit gebeurde, had dit tot gevolg dat nog verder van de veroverde posities werd teruggetrokken.

Op 28 september ontving 2nd Armoured Battalion Irish Guards de opdracht om de posities van 2nd Battalion Armoured Recce Welsh Guards bij Bemmel over te nemen^[17]. De 69th Infantry Brigade had tot dan diverse pogingen gedaan om het bruggenhoofd bij Bemmel uit te breiden richting het riviertje de Linge en richting Haalderen. Ze werden hierbij opgehouden door een sterke Duitse verdediging. 3rd Squadron (Captain David Edward Joseph Radcliffe) kreeg opdracht zich te voegen bij het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment en het 7th Battalion The Green Howards Regiment. 2nd Squadron (Captain A. E. Dorman) werd ten noordwesten van Bemmel, bij de Aam nabij Elst gestationeerd, terwijl 1st Squadron (Captain R.S. Langton) in reserve te Oosterhout zou blijven.

In de avond vonden diverse verplaatsingen plaats vanwege de ontwikkelingen ten noorden en ten noordoosten van Bemmel. Voor het 5th Battalion The East Yorkshire Battalion betekende dit dat A Company haar positie bij de Essenpas bleef behouden. B Company trok naar een positie bij De Hoog, een gebied bij De Plak. C Company positioneerde zich in de boomgaarden ten oosten van Bemmel, iets ten noordwesten van A Company. D Company ten slotte nam richting de Vergert een positie van het 6th Battalion The Green Howards over.

Het 7th Battalion The Green Howards reorganiseerde haar posities eveneens. C Company werd verplaatst naar de Heuvel en D Company naar de Vergert. De rest behield haar posities^[18].

De War Diary's geven voor deze dag aan Britse zijde 1 dodelijk slachtoffer aan. Via de CWGC komt de volgende lijst naar voren: Maurice Mitford Boagey (6th Green Howards), Private Jack Leslie Woodhouse (5th East Yorkshires, vermist) en Albert Edward Walmsley (5th East Yorkshires).
Uit bronnen met Duitse slachtoffers komen naar voren: Schütze Günter Borneck (Panzer-Ersatz-Abteilung 11, vermist) en Gefreiter Ernst Hägele (stammeinheit 1. Brückenbau-Kompanie, Ersatz-Bataillon 1). In Gendt overleed Leutnant Herbert Leschanz, die bij Gendt neerstortte met zijn Focke Wulf Fw 190 F-8 van Kampfgeschwader 200.

De verplaatsingen waren op 29 september om 17.30 uur afgerond. 3rd Squadron bracht één Troop onder bij het 7th Battalion, Green Howards, in een boomgaard ten zuidwesten van de Heuvel. Eén Troop werd in Bemmel gepositioneerd op een kruispunt en onder bevel van 5th Battalion The East Yorkshire Regiment gebracht. Eén Troop in reserve en het 3rd Squadron Headquarters werden ondergebracht op de weg tussen Ressen en Bemmel. Het hoofdkwartier van het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment werd ondergebracht bij Bemmel nabij het Vossehol. Bij de 5th East Yorkshires vielen deze dag nog 3 doden en 7 gewonden.

Voor deze 29 september zijn via de CWGC bekend als Britse slachtoffers: Private Harold Burton (7th Green Howards), Private John Crossthwaite (7th Green Howards), Private Arthur Hannah (7th Green Howards), Lance Corporal David Rae (6th Green Howards) en Private George Ross Jones (7th Green Howards),

Op 30 september, ontvingen de eenheden in en rond Bemmel veel vijandelijk artillerievuur en besloten werd om 1st Squadron naar voren te sturen om de vuurkracht te verbeteren. 1st Squadron nam hierbij de positie in Bemmel zelf over, terwijl 3rd Squadron zich ten westen van Bemmel positioneerde.
Rond diezelfde tijd werd het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment afgelost door 6th Battalion The Highland Light Infantry van de 52nd (Lowland) Infantry Division. Het 5th Battalion The East Yorkshire Regiment voegden zich bij 3rd Squadron ten westen van Bemmel. Bij het vallen van de avond intensiveerde het Duitse artilleriebombardement en werden Duitse troepenbewegingen gesignaleerd ten noordoosten en ten noorden. Het had er alle schijn van dat een Duitse tegenaanval op handen was. Dit vermoeden bleek terecht te zijn. Op 1 oktober 1944 lanceerden de Duitsers een tegenaanval in een poging de Waalbruggen de heroveren. Dit zou resulteren in zware gevechten bij de Aam, de Vergert en de Heuvel tussen Elst en Bemmel.

Slachtoffers

Tijdens de verovering van Bemmel en de gebieden ten noorden van Bemmel waren ondertussen een behoorlijk aantal slachtoffers gevallen aan zowel Britse als Duitse kant. Bronnen over deze slachtoffers spreken elkaar nogal eens tegen. In de Britse War Diary's worden soms wel en soms geen slachtoffers vermeld. Waar ze wel worden vermeld, worden slechts zelden de namen aangegeven. Bij de dagverslagen worden soms slachtoffers (doden en gewonden) vermeld. Deze wijken vaak af van de lijsten die als bijlage bij verslagen zijn ingevoerd. Deze bijlagen vermmelden veelal ook personen die op een bepaalde dag zijn overleden, maar op een eerder tijdstip gewond zijn geraakt.
De Duitse slachtoffers zijn vaak moeilijk te traceren. De meeste Duitse gesneuvelden in en rond Bemmel, werden begraven op de Algemene Begraafplaats aan de Teselaar te Bemmel. Later zijn deze overgebracht naar de Duitse Oorlogsbegraafplaats in Ysselsteyn. Uit die archieven is wel iets te halen. Omdat vaak niet aangegeven is waar iemand is omgekomen, kan alleen worden afgeleid via de overlijdensdatum.
Er waren echter ook de nodige gewonden die later overleden. Deze zijn heel moeilijk te traceren omdat ze zowel aan Duitse als aan Britse zijde kunnen zijn afgevoerd. De bij Duitse slachtoffers aangegeven eenheden zijn veelal de zogenaamde Stammeinheiten, de eenheid waar deze personen in dienst kwamen. Alle namen in de tekst zijn dan ook onder voorbehoud.

Noten

1. War Diary 2nd Battalion Irish Guards, Jun - Oct 1944
2. Gerritsen e.a., 2010, pag. 98
3. War Diary 1st Battalion Welsh Guards, Jan - Dec 1944
4. Brouwer, 2014, pag. 149
5. War Diary, 5th Battalion The East Yorkshire Regiment, September 1944
6. War Diary, 5th Battalion The East Yorkshire Regiment, September 1944
7. War Diary, 5th Battalion The East Yorkshire Regiment, September 1944
8. War Diary, 6th Battalion Green Howards, September 1944
9. War Diary, 7th Battalion Green Howards, September 1944
10. War Diary, 5th Battalion The East Yorkshire Regiment, September 1944
11. Plattel-Berben, 1997, pag. 225
12. War Diary, 7th Battalion Green Howards, September 1944
13. War Diary, 6th Battalion Green Howards, September 1944
14. War Diary, 6th Battalion Green Howards, September 1944
15. War Diary, 5th Battalion The East Yorkshire Regiment, September 1944
16. War Diary, 7th Battalion Green Howards, September 1944
17. War Diary 2nd Battalion Irish Guards, Jun - Oct 1944
18. War Diary, 7th Battalion Green Howards, September 1944