Duits Slagschip Tirpitz (1940)

Het slagschip Tirpitz kwam in 1941 in dienst en was een zusterschip van de Bismarck. Na een eerste inzet in de Oostzee werd het schip gestationeerd in Noorwegen, van waaruit het op enkele uitzonderingen na, nagenoeg geen operationele activiteiten ondernam. Puur door de aanwezigheid van het schip vormde het een bedreiging voor de Geallieerden. De Tirpitz werd vele malen door Geallieerde operaties aangevallen tot uiteindelijk het op 12 november 1944 lukte de Tirpitz nabij Tromso in Noorwegen tot zinken te brengen.

De kiel voor het slagschip Tirpitz, het tweede schip uit de Bismarck-klasse (1939), werd op 2 november 1936 als bouwnummer 128, gelegd aan de Kriegsmarinewerft te Wilhelmshaven. Het schip was tussen 1933 en 1936 ontwikkeld als Schlachtschiff G, Ersatz Schleswig-Holstein. Op 1 april 1939 werd het schip te water gelaten. De Tirpitz kon op 25 februari 1941 worden afgeleverd.^[1]

De Tirpitz had met een lengte van 251 meter en een breedte van 36 meter bij een waterverplaatsing van 52.500 ton maximaal en 42.900 ton standaard een diepgang van respectievelijk 10,60 meter en 9.00 meter. Het schip werd aangedreven door drie sets Brown, Boverie & Company turbines. De drie Brown, Boveri & Cie geschakelde stoomturbines dreven totaal drie schachten aan en ontvingen hun stoom van twaalf olie gestookte Wagner boilers. De 163.023 pk leverde een maximale snelheid van 30,8 knopen (57 km/u) op. Met een volledige brandstofvoorraad kon bij een kruissnelheid van 19 knopen (35 km/u), een afstand van 16.430 km worden afgelegd. De 2.065 manschappen in vredestijd en 2.608 in oorlogstijd, hadden de beschikking over acht stuks 380 mm SK C/34 L/52 geschut, verdeeld over vier koepels met elk twee stuks geschut. De secondaire bewapening bestond uit zes opstellingen met elk twee stuks 150 mm L/55 geschut. Voor wat betref het luchtafweer kon worden beschikt over acht opstellingen met elk twee stuks 105 mm L/65 geschut, acht opstellingen met elk twee 37 mm L/38 geschut en twaalf stuks 20 mm C/30 geschut. Voor wat betreft radar was het schip uitgerust met model 23 zoekradar. De pantsergordel had een maximale dikte van 320 mm en de dekken varieerden tussen de 50 en 120 mm. De geschutskoepels hadden een frontpantser van 360 mm en zijpantser van 220 mm. De Tirpitz kreeg een katapult met vier Arado Ar 196 watervliegtuigen waarvoor twee enkele en een dubbele hangar rond de bovenbouw werden gepositioneerd.^[2][3]

Tirpitz tijdens oefeningen in de Oostzee Bron: Bundesarchiv

Na de in dienststelling werd de Tirpitz ingezet in de Oostzee onder bevel van de Befehlshaber der Baltenflotte (B.d.B.). Tijdens deze periode opereerde de Tirpitz met een smaldeel ter ondersteuning van de invasie van de Sovjet Unie. Het schip had op dit moment Kiel als thuishaven. Op 21 september 1941 werd de Baltenflotte omgezet in Befehlshaber der Schlachtschiffe (B.d.S.) en viel de Tirpitz onder diens bevel. Op 13 november 1941 besloot Grossadmiral Erich Raeder dat de Tirpitz gestationeerd zou worden in Noorwegen. Voordat het zover was, werd de Tirpitz eerst in het droogdok onder handen genomen. Het 105 mm geschut nabij de katapult werd verder naar buiten geplaatst om een beter schootsveld te krijgen en er werden twee installaties met elk vier 533 mm torpedolanceerbuizen aan elke zijde van de bovenbouw van het schip geplaatst. Op 10 januari 1942 was de Tirpitz gereed om weer te worden ingezet en op 14 januari verliet het schip Wilhelmshaven.^[4][5]

De Tirpitz werd op 17 januari al in Trondheim gesignaleerd waar het schip zich stationeerde in de Faettenfjord. Hier werd het schip op een moeilijk te benaderen locatie afgemeerd en werd camouflage aangebracht. Er werden ook kunstmatige mistwolken geproduceerd en er werden anti torpedonetten rond het schip aangebracht. In februari voerde de Tirpitz enkele schijnvertrekken uit met doel de Britse Royal Navy te misleiden in hen te laten denken dat een raid naar de Noordzee op stapel stond. In maart vertrok de Tirpitz daadwerkelijk met een klein smaldeel torpedobootjagers met als doel het aanvallen van een tweetal konvooien van de geallieerden. Omdat een verkenningsvliegtuig van de Luftwaffe sterke Britse vlooteenheden opmerkte, besloot Admiral Otto Cilax, die het bevel over de Duitse operatie had, deze af te blazen en terug te keren naar beschermd Noorwegen. Ondanks Britse luchtaanvallen bereikte de Tirpitz nagenoeg ongeschonden de Vestfjord, om vervolgens op 13 maart Trondheim binnen te varen. Rond juni 1942, Tirpitz was vanaf 3 juni onder leiding gesteld van de Befehlshaber der Kreuzer (B.d.K.), werd weer een poging ondernomen om een geallieerd konvooi te overvallen. Ook nu werd de uitvaart van de Tirpitz ontdekt en werd het konvooi verspreid waarop de Tirpitz zich terugtrok in de Altafjord op de Lofoten.^[6][7][8]

Tirpitz in de Faettenfjord voor groot onderhoud. Duidelijk zichtbaar de caissonombouw bij het achterschip Bron: Public Domain (onbekend)

Vervolgens werd de Tirpitz verplaatst naar de Bogenfjord bij Narvik, waarna het schip van daaruit op 23 oktober vertrok voor onderhoud aar Trondheim. Hiertoe werd het schip weer op de oude ligplaats in de Faettenfjord aangemeerd. De omgeving werd zwaar in verdediging gebracht met aanvullend luchtafweer en extra anti torpedonetten. Rond het achterschip werd een caisson gebouwd zodat het roer vervangen kon worden en op 28 december was het onderhoud klaar. Vroeg in 1943 werd het bevel over de Tirpitz overgenomen door Kapitän zur See Hans Meyer en in februari 1943 ging de Befehlshabers der Kreuzer over in de Befehlshaber der Kampfgruppe (B.d.K.), die daarmee ook het bevel over de Tirpitz kreeg. In maart 1943 voegde de Scharnhorst (1936) zich bij de vloot in Noorwegen en werd een aanval op Spitsbergen door het opperbevel bevolen. Na de nodige planning vertrokken de twee slagschepen Tirpitz en Scharnhorst op 6 september 1943, met een escorte van tien torpedobootjagers naar de eilandengroep. Wat volgde was de eerste en enige keer dat de Tirpitz de hoofdbatterij afvuurde op een vijand.^[9][10][11]

De Tirpitz werd vele malen door de geallieerden aangevallen, zowel vanuit de lucht als door middel van mini onderzeeboten. Soms had men enig succes in het beschadigen van het schip maar geen enkele keer wist men het schip dusdanig te raken dat het onherstelbaar beschadigd werd. Op 17 juli 1944 ging het bevel over de Tirpitz over naar het Marinekommando Norwegen die met de Tirpitz de 1. Kampfgruppe vormde. Een aantal keren werd besloten de Tirpitz vanwege de aanvallen te verplaatsen. Uiteindelijk kwam het schip terecht in een fjord nabij Tromso waar het een ligplaats kreeg bij het eiland Hakoya. dit zou uiteindelijk de laatste ligplaats blijken te zijn. Totaal werden 26 pogingen gedaan en/of gepland waarbij de Tirpitz als daadwerkelijk doel gold. Bij vijf van deze aanvallen werd de Tirpitz ook daadwerkelijk beschadigd, soms licht maar een enkele keer ook zwaarder. Op 12 november 1944 voerden 29 Britse Avro Lancaster bommenwerpers een aanval uit op de Tirpitz. Tijdens deze zogenoemde operatie Catechism, begonnen de bombardemente om 09.,41 uur toen de eerste zogenaamde Tallboy bom werd gedropt. Twee van deze bommen waren direct raak en na diverse bijna rake bommen maakte het al brandende schip slagzij. Om 09.52 uur kapseisde de Tirpitz, waarbij meer dan 1.000 bemanningsleden om het leven kwamen. Delen van het schip liggen nog steeds ter plaatse en zijn aangemerkt als oorlogsgraf.

Foto vanuit één van de aanvallende vliegtuigen, waarschijnlijk met de eerste voltreffer Bron: RAF photo

Noten

1. Gröner, 1982, pag. 58
2. Gröner, 1982, pag. 58
3. Whitley, 1998, pag. 85
4. Sweetman, 2004, pag. 12
5. Garzke, 1985, pag. 248
6. Garzke, 1985, pag. 248-255
7. Sweetman, 2004, pag. 16-25
8. Hildebrand, 1983, pag. 240
9. Bishop, 2012, pag. 165-172
10. Sweetman, 2004, pag. 73-74
11. Garzke, 1985, pag. 258