Mitsubishi G4M

Was de Mitsubishi A6M Zero-jager de bekendste Japanse jager, de Mitsubishi G4M "Betty" werd de bekendste Japanse bommenwerper. Dit kwam niet zozeer door de inzet, maar vooral door de grote prestaties waartoe het toestel in staat was. De Mitsubishi G4M was bedoeld als opvolger van de Mitsubishi G3M. Er werden 2.441 toestellen geproduceerd en het was een toestel van dit type waarmee Admiraal Yamamoto vloog toen hij om het leven kwam doordat zijn toestel door Amerikaanse jagers werd neergeschoten.

De Mitsubishi G4M werd ontworpen als standaard marine bommenwerper en torpedovliegtuig en opvolger van de Mitsubishi G3M. Het belangrijkste wapenfeit behaalde het type direct na begin van de vijandelijkheden in het Verre Oosten in 1941, toen een aantal toestellen samen met Mitsubishi G3M toestellen van de marine betrokken waren bij het tot zinken brengen van de Britse slagschepen HMS Prince of Wales (53) en HMS Repulse (34). De jaren daarna zouden de Betty's, zoals de Geallieerden het toestel noemden, bij veel bombardementen met wisselend succes betrokken zijn. Hun laatste wapenfeit werd de inzet als lanceerplatform voor kamikazevluchten. Hiertoe werd onder de Betty, zoals de Geallieerden het toestel noemden, een bemande raket, de Yokosuka MXY-7 Ohka, gehangen en afgeleverd in de buurt van het doel.^[1][2]

De Mitsubishi G3M was in 1937 in operationele dienst gekomen tijdens de 2e Chinees-Japanse oorlog. Slechts twee maanden na in dienststelling van de eerste G3M toestellen werd door de Japanse Keizerlijke Marine al de specificaties afgegeven voor een opvolger van het toestel. Het diende wederom om een tweemotorig toestel te gaan met motoren van 2.000 pk, dat nu een snelheid van 398 km/u op 3.000 meter hoogte moest kunnen halen. Het moest een bereik hebben van ten minste 4.722 km ongeladen en 3.700 km beladen met een bommenlast van 800 kg. Het toestel moest bommen of een torpedo kunnen meevoeren.^[3][4]

Het ontwerpteam van Mitsubishi wist de gevraagde specificatie van 2.000 pk motorvermogen niet te halen, maar stelde voorlopig de nieuwe Mitsubishi MK4 motoren met 1.500 pk als aandrijving voor. De Keizerlijke Marine accepteerde het voorstel en het ontwerpteam kon aan de slag. Na bouw en testvluchten van twee prototypen, volgden bijna 2.500 productietoestellen, verdeeld over vier basistypen met een groot aantal varianten.

De operaties van de Mitsubishi G4M toestellen waren in het begin van de oorlog in de Pacific redelijk succesvol. Halverwege 1942 leerden Geallieerde jachtpiloten de zwakke punten van de Betty kennen, zoals het ontbreken van zelfdichtende brandstoftanks, en tijdens de Slag om de Salomoneilanden in augustus 1942 werden veel van de bommenwerpers slachtoffer van de Geallieerde jachtvliegtuigen.^[5]

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het toestel alleen door de Japanse Keizerlijke Marine ingezet. Na de Tweede Wereldoorlog gebruikten Indonesië en China een aantal in hun land achtergebleven toestellen. Groot-Brittannië en de Verenigde Staten testten een aantal buitgemaakte toestellen na de oorlog.

Mitsubishi G4M1	Prototypen	2
Mitsubishi G4M1	1e productieserie met  Mitsubishi MK4A Kasei 11 motoren	1.172
Mitsubishi G4M2	Prototypen	4
Mitsubishi G4M2	2e productieserie met  Mitsubishi MK4P Kasei 21 motoren	1.142
Mitsubishi G4M3	3e productieserie met zelfdichtende brandsoftanks	91
Mitsubishi G6M1	Verdedigingsbommenwerper met zwaardere wapens	30

Mitsubishi ontving opdracht om te komen tot de bouw van twee prototypen van de Mitsubishi G4M oftewel Marine Type 1 Aanvalsbommenwerper of Marine Experimentele 12-Shi land aanvaller.

Het eerste van de twee prototypen, vloog voor het eerst op 23 oktober 1939 met testpiloot Katsuzo Shima aan de stuurknuppel. Het toestel werd aangedreven door twee Mitsubishi MK4A Kasai 11 motoren met een vermogen van 1.530 pk elk. De prestaties van het toestel waren acceptabel en de productie kon beginnen. De grootste tekortkoming aan het toestel was het bekende gebrek van alle Japanse toestellen, namelijk het ontbreken van bepantsering en zelfdichtende tanks wat was gedaan om gewicht te besparen. Doordat de gehele vleugel dienstdeed als brandstoftank, was het een eenvoudige prooi wanneer de Geallieerde jachtpiloten toen zij dit eenmaal wisten.^[6]

De eerste versie werd de G4M1 of Marine Type 1 Aanvalsbommenwerper Model 11. Er werden direct 1200 toestellen werden besteld en de productie begon in 1940. De eerste exemplaren werden uitgerust met twee MK4A Kasai 12 motoren en konden 800 kg aan bommenlast dragen. Dit werd bij de latere toestellen verhoogd tot 1000 kg met aandrijving door de iets sterkere MK4E Kasai 15 motoren met een vermogen van 1.550 pk.^[7]

Mitsubishi G4M1	Prototype	2
Mitsubishi G4M1 Model 11	Productieserie enkele rugkoepel/zijbalkons	1.172

De aflevering begon in april 1941. Het eerste toestel kwam rond de zomer van dat jaar in operationele dienst. Eind van datzelfde jaar waren er al ruim 120 toestellen afgeleverd. In augustus 1942 kregen de G4M1 toestellen een ware afstraffing tijdens de slag om de Salomoneilanden. De geallieerde jagers wisten precies de zwakke punten te raken. Mitsubishi moest dan ook hard aan de slag met verbeteringen.^[8]

De Mitsubishi G4M1 Model 11 was formeel de enige variant die in van dit type werd geproduceerd. Toch konden er binnen dit type diverse varianten onderscheiden worden. De Mitsubishi Marine Type 1 Aanvalsbommenwerper Model 11 werd aanvankelijk geproduceerd met twee 1.530 pk (1.140 kW) Mitsubishi MK4A Kasei Model 11 motoren met drie-bladige propellers. Bij het 241e toestel werd de Mitsubishi MK4E Kasei Model 15 motor toegepast en bij het 406e toestel, vanaf augustus 1942 werd dit de standaard motor. De door deze motoren aangedreven toestellen werden wel onjuist aangeduid als G4M1 Model 12 toestellen, maar formeel werd deze aanduiding nooit ingevoerd.

Vanaf de zomer van 1942 werd bij de productie de spinner op de propeller geïntroduceerd. Vanaf maart 1943 werd vanaf het 603e toestel een 30 mm dik rubber paneel gemonteerd onder de vleugels om te trachten de brandstoftanks enige bescherming te geven en werd een 5 mm pantserplaat bij de staartschutter aangebracht.. De snelheid werd hierdoor met bijna 10 km/u gereduceerd en het bereik met maar liefst 351 km.

Vanaf het voorjaar van 1943 werd een deel van de staartkoepel open gemaakt om de staartschutter een beter schootsveld te geven. Vanaf augustus 1943 werd de staartkoepel geheel nieuw ontworpen. In de volgende maand werden vanaf het 954e toestel individuele uitlaten toegepast tot de productie van de G4M1 beëindigd werd in januari 1944.

Type:	Mitsubishi G4M1 Model 11
Taak:	Bommenwerper
Bemanning:	7
Spanwijdte:	24,89 meter
Vleugeloppervlakte:	78,13 m2
Lengte:	19,50 meter
Hoogte:	6,00 meter
Gewicht:	Leeggewicht: 6.741 kg Max. gewicht: 9.500 kg
Motor:	2x Mitsubishi MK4A Kasei Model 11/15 motor 1.500 pk (1.140 kW) elk
Snelheid:	Max. snelheid: 428 km/u Kruissnelheid: 314 km/u
Bereik:	5.240 km
Plafond:	9.144 meter
Bewapening:	1x 7,7 mm type 92 mitrailleur (neus) 1x 7,7 mm type 92 mitrailleur (rugluik) 2x 7,7 mm type 92 mitrailleurs (zijkant) 1x 20 mm Type 99 model 1 kanon (staart) 1000kg bommenlast of een 800 kg torpedo
Productie:	1.172

De volgende serie toestellen werd voorzien van twee Mitsubishi MK4P Kasai 21 motoren met een vermogen van 1.800 pk en vierbladige propellers. De horizontale staartvleugel werd iets groter en de vleugeltippen afgerond voor betere stabiliteit. Het plafond werd verhoogd tot 8.950 meter en de maximale snelheid tot 437 km/u. De beglazing van de neus werd uitgebreid en de twee 'balkons' aan de zijkant weden verwijderd. Waren de eerste toestellen nog niet voorzien van bommenluiken voor het bommenruim, vanaf het 65e toestel werden deze standaard aangebracht. Het geschut in de staart kreeg een beter schootsveld en op de rug werd een elektrische koepel aangebracht. Toch verzuimde men ook hier weer om de bemanning en brandstof beter te beschermen.^[9]

Mitsubishi G4M2	Prototype	4
Mitsubishi G4M2 Model 22	Productieserie standaard	? van 1.142
Mitsubishi G4M2 Model 22Ko	Type 3 Ku Mark 6 radar en 20 mm Type 99 Model 1kanon (zijwaarts)	? van 1.142
Mitsubishi G4M2 Model 22 Otsu	20 mm Type 99 Model 2 (rugkoepel)	? van 1.142
Mitsubishi G4M2a Model 24	Mitsubishi MK4T Kasei 25 motoren, gewelfde bomdeuren	? van 1.142
Mitsubishi G4M2a Model 24 Ko	Type 3 Ku Mark 6 radar en 20 mm Type 99 Model 1 kanon (zijwaarts)	? van 1.142
Mitsubishi G4M2a Model 24 Otsu	20 mm Type 99 Model 2 (rugkoepel)	? van 1.142
Mitsubishi G4M2a Model 24 Hei	Model 24 Otsu met 13.2 mm Type 2 machinegeweer (neus)	? van 1.142
Mitsubishi G4M2b Model 25	G4M2a met Mitsubishi MK4T-B Kasei 25 Otsu motoren	1
Mitsubishi G4M2c Model 26	G4M2a met Mitsubishi MK4T-B Ru Kasei 25b motoren	2
Mitsubishi G4M2d Model 27	G4M2 met Mitsubishi MK4V Kasei 27 motoren	1
Mitsubishi G4M2e Model 24 Tei	Kugisho/Yokosuka MXY-7 Ohka transport ombouw	?
Yokosuka MXY11	G4M2 decoy model	?

Er werden vier prototypen gebouwd in deze variant, waarvan de eerste in december 1941 het luchtruim koos. De serieproductie werd aangeduid als Mitsubishi Marine Type 1 Aanvalsbommenwerper Model 22. Op de rug werd iets verder naar achter van de cockpit, een elektrisch aangedreven rugkoepel gesitueerd met een 20 mm Type 9 kanon. Hiermee kwam het totale luchtafweer op twee 20 mm Type 99 kanonnen (staart- en rugkoepel) en vier 7,7 mm Type 92 machinegeweren. Door de verbeteringen kon het toestel nu 1.055 kg aan bommenlast vervoeren. De eerste G4M2 toestellen kwamen in het midden van 1943 in dienst.

Van de G4M2 werd een groot aantal varianten geproduceerd. Het basismodel, de G4M2 Model 22 oftewel Marine Type 1 Aanvalsbommenwerper Model 22, kwam gereed in juli 1943. Vanaf het 65e toestel werden de bomluiken gewelfd uitgevoerd om de bomcapaciteit te vergroten. Het volgende type werd de G4M2 Model 22 Ko. Deze was gelijk aan het basismodel maar met een Type 3 Ku Mk 6 radar en een 20 mm Type 99 model 1 kanon in plaats van de zijwaartse mitrailleur in de cockpit. Bij de volgende variant, de G4M2 Model 22 Otsu, werd de rugkoepel uitgerust met een 20 mm Type 99 Model 2 kanon waarvan de loop langer was.

Door het toestel uit te rusten met twee 1.800 pk (1.340 kW) Mitsubishi MK4T Kasei 25 motoren, ontstond de G4M2a Model 24. De bomluiken werden hier standaard gewelfd uitgevoerd om de capaciteit te vergroten. Net als bij de Model 22 ontstonden hier op dezelfde wijze ook een G4M2a Model 24 Ko en een G4M2a Model 24 Otsu. Nieuwe werd echter de G4M2a Model 24 Hei, welke in feite een G4M2a Model 24 Otsu was met in de neus een 13,2 mm Type 2 machinegeweer en radarantenne boven de neuskoepel.

Naast deze geproduceerde typen werden ook een aantal experimentele varianten geproduceerd. Eén G4M2a werd uitgerust met twee 1.820 pk (1.360 kW) Mitsubishi MK4TB Kasei 25 Otsu motoren als G4M2b Model 25. Door twee G4M2a toestellen uit te rusten met 1.820 pk (1.360 kW) Mitsubishi MK4T-B Ru Kasei 25b motoren ontstond de G4M2c Model 26. De G4M2d Model 27 tot slot ontstond door een G4M2 uit te rusten met twee 1.800 pk (1.340 kW) Mitsubishi MK4V Kasei 27 motoren.

Tot slot dient nog te worden vermeld de G4M2e Model 24 Tei. Dit waren verbouwde G4M2a Model 24 Otsu en G4M2a Model 24 Hei toestellen die werden ingezet voor het transporteren van de Kugisho / Yokosuka MXY-7 Ohka ("Baka") Model 11 vliegende bommen. Deze toestellen kregen een verbeterde bepantsering voor de bemanning en voor de brandstoftanks.

Yokosuka produceerde de Yokosuka MXY11, een nepvliegtuig om Geallieerde bommenwerpers af te leiden. Het toestel was gemodelleerd naar de Mitsubishi G4M2.

Type:	Mitsubishi G4M2 Model 22
Taak:	Bommenwerper
Bemanning:	7
Spanwijdte:	24,89 meter
Vleugeloppervlakte:	78,13 m2
Lengte:	19,50 meter
Hoogte:	6,00 meter
Gewicht:	Leeggewicht: 7.994 kg Max. gewicht: 12.500 kg
Motor:	2x Mitsubishi MK4P Kasai 21 motor 1.850 pk (1.380 kW) elk
Snelheid:	Max. snelheid: 437 km/u Kruissnelheid: 314 km/u
Bereik:	5.262 km
Plafond:	8.950 meter
Bewapening:	2x 7,7 mm type 92 mitrailleur (neus) 1x 20 mm Type 99 model 1 kanon (rugkoepel) 2x 7,7 mm type 92 mitrailleurs (zijkant) 1x 20 mm Type 99 model 1 kanon (staart) 1000kg bommenlast of een 800 kg torpedo
Productie:	1.142

De G4M3 werd een nieuwe variant als Marine Type 1 Aanvalsbommenwerper Model 34. De grootste verbetering was de aangebrachte bepantsering voor de bemanning en de lading en de zelfdichtende brandstoftanks. Aan het einde van de oorlog waren er 91 gebouwd in een aantal varianten, maar geen enkele heeft het front op tijd bereikt.

Mitsubishi G4M3 Model 34	Productieserie standaard	? van 91
Mitsubishi G4M3a Model 34 Ko	Type 3 Ku Mark 6 radar en 20 mm Type 99 Model 1 kanon (zijwaarts)	? van 91
Mitsubishi G4M3a Model 34 Hei	13.2 mm Type 2 machinegeweer (neus)	? van 91
Mitsubishi G4M3a Model 34 Otsu	20 mm Type 99 Model 2 (rugkoepel)	? van 91
Mitsubishi G4M3 Model 36	Prototype  Mitsubishi MK4-T Kasei 25b Ru motoren	2

De standaard versie voor de Mitsubishi G4M3 Model 34 oftewel Marine Type 1 Aanvalsbommenwerper 34 ging in de "Tei" variant in ontwikkeling. Hiermee was het toestel dus al vanaf productie in staat een Kugisho / Yokosuka MXY-7 Ohka ("Baka") Model 11 mee te voeren. Zoals al aangegeven hadden deze toestellen zelfdichtende brandstoftanks. Daarnaast werd een betere bepantsering aangebracht voor de bescherming van de bemanning en was het compartiment voor de staartschutter geheel herzien. De vleugels en stabilisatoren werden eveneens herzien. De geplande bewapening bestond uit twee 7,7 mm Type 92 machinegeweren in de neus en aan beide flanken en een 20 mm Type 99 kanon in een rug- en staarkoepel Deze toestellen waren allen verbouwde G4M2 toestellen. Het type zelf ging in oktober 1944 in productie als G4M3a Model 34 Ko met 20 mm Type 99 kanonnen in beide flanken van het toestel.

Er werden twee standaard varianten geproduceerd, de G4M3a Model 34 Hei en de G4M3a Model 34 Otsu die eenzelfde aanpassing ontvingen als de typen met dezelfde benamingen bij G4M2 variant. Twee standaard G4M3 Model 34 toestellen werden bij wijze van prof nog voorzien van twee 1.820 pk (1.360 kW) Mitsubishi MK4-T Kasei 25b Ru motoren.

Voor zover bekend werden rond de 90 (91?) toestellen in de G4M3 reeks geproduceerd maar bereikte geen van de toestellen tijdig het front.

Type:	Mitsubishi G4M3 Model 34
Taak:	Bommenwerper
Bemanning:	7
Spanwijdte:	24,89 meter
Vleugeloppervlakte:	78,13 m2
Lengte:	19,50 meter
Hoogte:	6,00 meter
Gewicht:	Leeggewicht: 8.350 kg Max. gewicht: 12.500 kg
Motor:	2x Mitsubishi MK4T Kasai 21 motor 1.825 pk (1.361 kW) elk
Snelheid:	Max. snelheid: 470 km/u Kruissnelheid: 314 km/u
Bereik:	3.766 km
Plafond:	9.220 meter
Bewapening:	2x 7,7 mm type 92 mitrailleur (neus) 1x 20 mm Type 99 model 1 kanon (rugkoepel) 2x 20 mm type 99 kanonnen (zijkant) 1x 20 mm Type 99 model 1 kanon (staart) 1000kg bommenlast of een 800 kg torpedo
Productie:	91

In 1940, speciaal voor operaties in China en nog voordat de G4M1 werd afgeleverd, werden 30 op stapel staande Mitsubishi G4M1 toestellen verbouwd tot escortebommenwerper. De toestellen werden extra zwaar bewapend, wat uiteraard ten koste ging van de hoeveelheid bommenlast. Het meest onderscheidend van de Mitsubishi G4M1 was het verminderde aantal ramen in de neus. Het experiment was geen succes omdat de toestellen te langzaam bleken om de bommenwerpers bij te houden.

Mitsubishi G6M1	Escortebommenwerper	30
Mitsubishi G6M1-K	Opleidingsconversie	?
Mitsubishi G6M1-L2	Transportconversie	?

Al spoedig werden de meeste exemplaren verbouwd tot G6M1-K bommenwerpertrainer of G6M1-L2 transportvliegtuig voor paratroepen.

Type:	Mitsubishi G6M1
Taak:	Escortebommenwerper
Bemanning:	7
Spanwijdte:	24,89 meter
Vleugeloppervlakte:	78,13 m2
Lengte:	19,50 meter
Hoogte:	6,00 meter
Gewicht:	Leeggewicht: ? kg Max. gewicht: ? kg
Motor:	2x Mitsubishi MK4E Kasai 15 motor 1.530 pk (1.140 kW) elk
Snelheid:	Max. snelheid: ? km/u Kruissnelheid: ? km/u
Bereik:	? km
Plafond:	? meter
Bewapening:	1x 7,7 mm type 92 mitrailleur (neus) 1x 20 mm Type 99 model 1 kanon (buik) 2x 20 mm type 99 kanonnen (zijkant) 1x 20 mm Type 99 model 1 kanon (staart)
Productie:	30

Noten

1. Francillon, 1979, pag. 378-387
2. Tagaya, 2001, pag. 90-95
3. Francillon, 1979, pag. 378-387
4. Boyne, 2002, pag. 433
5. Murphy, 2009, pag. 150-151
6. Jackson, 2015, pag. 162
7. Boyne, 2002, pag. 434
8. Jackson, 2015, pag. 162
9. Boyne, 2002, pag. 435