Dat boven de Japanse stad Nagasaki op 9 augustus 1945 door de Amerikanen een atoombom werd afgeworpen, zal bij velen wel bekend zijn. Dat er op dat moment ook Nederlanders in deze Japanse stad waren, weten echter veel minder mensen. Een van hen was Dick Büchel van Steenbergen. In ‘De man die Nagasaki overleefde’ wordt zijn levensverhaal voor het grote publiek geopenbaard door Gregor Vincent. Gregor Vincent is econoom. Hij heeft meerdere boeken op zijn naam staan, zowel fictie (thrillers) als non-fictie. Het boek start met een proloog die beschrijft hoe Büchel van Steenbergen samen met zijn dochters in 2015 voor het eerst sinds zijn krijgsgevangenschap Nagasaki bezoekt. De auteur heeft een vlotte schrijfstijl zonder opsmuk. Vrijwel direct wordt je gegrepen door het verhaal, waardoor je het boek moeilijk kunt wegleggen.

Dick Büchel van Steenbergen (1920-2019) werd geboren in Nederlands-Indië. Hij wilde eigenlijk piloot worden, maar omdat de luchtmacht van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) een tekort aan vliegtuigen had, werd hij niet toegelaten tot de opleiding. Hij besloot toen om een opleiding tot fotograaf te volgen, zodat hij kon meevliegen in een verkenningsvliegtuig. Gedurende de Japanse invasie van Nederlands-Indië lag Van Steenbergen thuis ziek op bed, omdat hij leed aan malaria. Na de overgave van de strijdkrachten in Indië meldde hij zich, uit angst voor represailles tegen zijn familie, bij de Japanners om in krijgsgevangenschap te gaan. Hierna begon een tocht langs verschillende kampen in onder meer Bandung, Batavia en Singapore. Uiteindelijk belandde hij in 1943 in Nagasaki, op het Japanse eiland Kyushu, waar hij moest werken op de Mitsubishi-scheepswerf. Hij en de andere Nederlandse krijgsgevangenen werden gedurende hun internering blootgesteld aan een steeds hardvochtiger regime.

Behalve Büchel van Steenbergen worden in het boek ook twee fictieve karakters gevolgd. De Amerikaanse oorlogsfotograaf Jonny Geller en Hayato Tanaka, een Japanse piloot van een Nakajima B5N torpedobommenwerper. Geller en Tanaka zijn allebei betrokken bij belangrijke gebeurtenissen tijdens de oorlog in de Pacific. Tanaka neemt achtereenvolgens deel aan de aanval op Pearl Harbor, de Slag in de Koraalzee, de Slag bij Midway en de Slag om de Solomon-eilanden. Geller is als fotograaf aanwezig in de Amerikaanse marinehaven Pearl Harbor en is in 1942 getuige van de ondergang van de Amerikaanse vliegdekschepen USS Lexington (CV-2) en USS Yorktown (CV-5). In 1945 is hij ook op Tinian, het eiland waarvandaan de atoombomaanvallen op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki worden uitgevoerd.

Hoewel een mengeling van fictie en non-fictie ontstaat, is het door te wisselen van perspectief mogelijk om een completer beeld te schetsen van de oorlog in de Pacific, een strijdtoneel dat verhoudingsgewijs minder aandacht krijgt dan de oorlog in Europa. Gregor Vincent weet een goed inzicht te geven in de gedachtewereld van een Japanse militair gedurende de Tweede Wereldoorlog. Af en toe leiden de sprongen wel wat af van de hoofdplot, maar storend is dit niet. De auteur geeft aan dat hij voor deze verhaalopbouw heeft gekozen om de ervaringen van Büchel van Steenbergen in een breder perspectief te plaatsen en dat is goed gelukt.

Vincent weet de ontberingen van Büchel van Steenbergen en zijn medegevangenen indringend te beschrijven. Vooral de passage over het transport van honderden opeengepakte krijgsgevangenen van Surabaya naar Singapore in het snikhete ruim van een vrachtschip is aangrijpend. Het boek weet ook treffend tot uitdrukking te brengen hoe de hoofdpersoon er desondanks in slaagde om de moed erin te houden en door te zetten.

In ‘De man die Nagasaki overleefde’ worden de ervaringen van Büchel van Steenbergen tijdens de Tweede Wereldoorlog op lezenswaardige wijze weergegeven. Een klein gemis van het boek is wel dat er weinig informatie over de jeugd van de hoofdpersoon wordt gegeven. Men komt zo goed als niets over zijn afkomst en (voor)opleiding te weten. Dit is jammer. Soms helpt dergelijke informatie om een beter beeld te vormen over een persoon. Ook wat meer informatie over hoe het Dick en de overige leden van de familie Büchel van Steenbergen verging tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog en daarna had interessant kunnen zijn. In het boek is geen literatuurlijst opgenomen, waardoor niet geheel duidelijk is of de auteur nog andere werken heeft geraadpleegd bij het schrijven.

Toen Büchel van Steenbergen in 2015 Nagasaki bezocht, kreeg hij geen toestemming om de Mitsubishi-scheepswerven te bezoeken. Een exemplaar van het boek dat in 2018 naar het bedrijf werd verstuurd, werd ongeopend geretourneerd. Daardoor miste de directie een uitstekend boek dat een goed beeld geeft van de oorlog in het Verre Oosten in het algemeen en het lijden van krijgsgevangenen onder de Japanse terreur in het bijzonder. Büchel van Steenbergen overleed in 2019, vlak na het verschijnen van dit boek. Zijn laatste wens was dat er in het Vredespark van Nagasaki een plaquette zou komen voor de geallieerde krijgsgevangenen die in de stad tewerkgesteld waren. Hopelijk komt deze plaquette er. Deze groep verdient erkenning. Met dit boek is in ieder geval al wel een monument voor de moed en het doorzettingsvermogen van Dick Büchel van Steenbergen gerealiseerd.