Nakajima B5N

Bij aanvang van de Tweede Wereldoorlog was de Nakajima B5N de belangrijkste Japanse torpedobommenwerper. De productie van dit toestel zou doorgaan tot in 1943. De Nakajima B5N zou tot in 1944 gebruikt worden en langzaam worden vervangen door de Nakajima B6N. Tot die tijd had het toestel een belangrijke rol gespeeld bij de meeste operaties van de Japanse Keizerlijke Marine zoals de aanval op Pearl Harbor.

Nakajima B5N1, TA-320, Tateyama Kokutai Bron: Wilco Vermeer collection

De "Kate", zoals de geallieerden de Nakajima B5N noemden, was de standaard torpedobommenwerper aan boord van de Japanse vliegdekschepen. Het toestel heeft een grote rol gespeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog, totdat het in 1944 vervangen werd door de opvolger de Nakajima B6N "Tenzan". In 1932 werden de specificaties uitgevaardigd voor een nieuwe torpedobommenwerper. De drie bedrijven Aichi, Mitsubishi en Nakajima, reageerden door het bouwen van een prototype. Geen enkele van deze drie kon echter op tevredenheid rekenen van de Japanse marine. Als tijdelijke oplossing werd toen gekozen voor een eigen ontwerp van de Marine, de Yokosuka B4Y.^[1]

De marine was echter naarstig op zoek naar een toestel dat qua prestaties de nieuwe Mitsubishi A5M jagers benaderde. Daarom werden in 1935 nogmaals nieuwe specificaties uitgevaardigd. Hierbij ging het om een driepersoons-aanvalsvliegtuig met opvouwbare vleugels. Het zou een bommenlast van 800 kg moeten dragen en aangedreven worden door een Nakajima Hikari of een Mitsubishi Kinsei motor. Het Nakajima-team, onder leiding van Katsuji Nakamura, reageerde met het ontwerp van de Nakajima type K.^[2][3]

Dit was een geheel metalen eendekker met intrekbaar landingsgestel en hydraulisch opvouwbare vleugels. Het prototype vloog al in januari 1937 en werd aangedreven door een Nakajima Hikari 2 motor. Mede vanwege het hydraulische systeem was de Japanse marine wat huiverig voor het toestel. Men vond het te geavanceerd en was bang dat het onderhoudsproblemen zou veroorzaken. Voorlopig werd derhalve besloten om het Mitsubishi-ontwerp, de B5M, als interim type verder te laten ontwikkelen. Nakajima bracht echter de nodige verbeteringen aan en verving het hydraulische door een handbediend systeem. Het tweede prototype werd tevens uitgerust met de nieuwere 840 pk Hikari 3 motor en bleek superieur aan het Mitsubishi-ontwerp.^[4]

Het type werd in productie genomen als Nakajima B5N of Type 97 Vliegdek Aanvalsbommenwerper. De eerste productieserie, aangeduid als Nakajima B5N1 werd operationeel ingezet tijdens de 2e Chinees-Japanse oorlog en bracht de nodige problemen aan het licht. Deze waren voornamelijk terug te brengen op de slechte bescherming voor de bemanning en brandstoftanks, een standaard probleem bij Japanse militaire vliegtuigen uit die tijd. Met de productie van de Nakajima B5N2 trachtte men deze problemen te 'verbloemen' door het toestel een sterkere motor te geven en zo meer snelheid.^[5][6]

Het nieuwe toestel werd in productie genomen en in de marine ingelijfd als Marine Type 97 Vliegdek Aanvals Bommenwerper Model 1 (later model 11). Deze B5N1 werd al snel volledig in de marine ingezet. Het werd zowel op het land als aan boord van de vliegdekschepen gestationeerd. De eerste oorlogsacties ondernam het tijdens de Tweede Japans-Chinese oorlog in 1939. Door het gebrek aan bepantsering en zelfdichtende brandstoftanks (een probleem van nagenoeg alle Japanse vliegtuigen) had het hier maar middelmatig succes.

B5N1, 9-348, 14 Kokutai Bron: Wilco Vermeer collection

De B5N1 zou dan ook al snel vervangen worden door een nieuwe versie. De B5N1-toestellen werden uit de frontlinie terug getrokken en omgebouwd tot de Nakajima B5N1-K trainerversie.

De volgende versie werd in december 1939 uitgerust met de sterkere Nakajima NK1B Sakae 11 motor. Doordat deze motor een smaller ontwerp had, werd ook de neus van het vliegtuig smaller. Hierdoor nam het zichtveld voor de piloot aanzienlijk toe. Alhoewel de prestaties niet veel toenamen, werd door de grotere betrouwbaarheid van de motor de B5N2 al snel de vervanger voor de B5N1 als Marine Type 97 Vliegdek Aanvals Bommenwerper Model 12.

Toen Japan in december 1941 de aanval opende, had de B5N2 haar voorganger al geheel vervangen. De productie van het toestel werd in 1943 beëindigd. Tegen deze tijd waren er 1149 B5N1 en B5N2 toestellen gebouwd. Nakajima had er tussen 1936 en 1941 in totaal 669 van beide versies geproduceerd. Aichi en het 11e Marine Depot namen respectievelijk 200 en 280 toestellen van het type B5N2 voor hun rekening.

B5N2, Yo-335, Yokosuka Kokutai Bron: Wilco Vermeer collection

Tot 1944 was het toestel de belangrijkste Japanse torpedobommenwerper en hoog niveau bommenwerper aan boord van haar vliegdekschepen. Hierna werd het geleidelijk vervangen door de Nakajima B6N. Tot die tijd had de "Kate" een grote rol gespeeld in onder andere Pearl Harbor en het tot zinken brengen van de vliegdekschepen USS Lexington (CV-2), USS Yorktown (CV-5) en USS Hornet (CV-8).^[7]

Noten

1. Chambers, 2017, pag. 8
2. Francillon, 1979, pag. 412-413
3. Chambers, 2017, pag. 9
4. Chambers, 2017, pag. 9
5. Francillon, 1979, pag. 412-413
6. Chambers, 2017, pag. 9-10
7. Chambers, 2017, pag. 6