Op 10 november 2003 overleed Simon Wiesenthal op 96-jarige leeftijd. De Oostenrijkse Jood werd bekend als nazi-jager, maar was meer dan dat. Als overlevende van de Holocaust hield hij zich na de oorlog niet alleen bezig met het opsporen van nazi-oorlogsmisdadigers, waaronder Adolf Eichmann, maar ook met het verkondigen van vrede en tolerantie. Hij hield lezingen, schreef boeken en groeide uit tot een opvallende mediaverschijning die zowel geliefd als gehaat werd. Veel mensen prezen zijn strijd voor gerechtigheid, maar anderen vonden dat hij te ver doorschot in het achternazitten van nazi’s; kon hij het verleden niet laten rusten, zoals zij ook deden? Dat deed hij niet, want hij vond het “een waarschuwing voor de toekomst dat zulke misdadigers nooit rust zullen krijgen”. Hij hield zich echter niet alleen bezig met misdaden uit het verleden, maar ook met die van het heden. Op hoogbejaarde leeftijd sprak en schreef hij over de volkerenmoorden in Cambodja, voormalig Joegoslavië en Rwanda. Ook zette hij zich in voor politieke gevangenen over de hele wereld. Zijn leven stond in het teken van gerechtigheid, niet van wraak.

De documentaire “I have never forgotten you” biedt een kijk op het leven en werk van Wiesenthal en zijn nalatenschap aan de wereld. Eerst wordt ingegaan op zijn ervaringen in de concentratiekampen die zijn rechtvaardigheidsbesef en levensweg sterk bepaalden. Dan komt zijn werkzame leven voorbij, waarbij zowel de hoogtepunten als dieptepunten behandeld worden. Hoogtepunten die aan bod komen zijn onder meer zijn successen bij de opsporing van Franz Stangl, de kampcommandant van Sobibor, en Karl Silberbauer, de politieman die Anne Frank en haar familie arresteerde. Eén van de dieptepunten die behandeld worden is Wiesenthals hoogoplopende persoonlijke vete in de jaren zeventig met de toenmalige Oostenrijkse kanselier Bruno Kreisky. Wiesenthal verweet de sociaaldemocratische, Joodse kanselier dat hij een kabinet had gevormd met ministers met een naziverleden. Kreisky op zijn beurt beschuldigde Wiesenthal ervan dat hij behoorde tot een “maffia” die Oostenrijk in een kwaad daglicht wilde stellen. Hij ging nog verder door te beweren dat Wiesenthal tijdens de oorlog met de Gestapo had samengewerkt om te overleven, een bewering die hij niet kon bewijzen en die door Wiesenthal zelf bespottelijk werd genoemd.

Tenslotte worden de legende en nalatenschap van Wiesenthal behandeld. Weliswaar had hij lange tijd een haat-liefde verhouding met de Oostenrijkers, maar hij hielp hen bij het nemen van hun verantwoordelijkheid voor wat er in het nazitijdperk in hun land gebeurd was. Zijn biografe noemt hem “een monument voor degenen die Oostenrijk tot bezinning wilden brengen.” Een veelzeggend fragment is wanneer Wiesenthal tijdens een interview vanuit het publiek door iemand wordt uitgemaakt voor moordenaar en leugenaar. Er ontstaat veel commotie in de schouwburgzaal waar het interview plaatsvindt en de interviewer maant tot kalmte. Wanneer hij Wiesenthal vraagt hoe hij op zijn hoge leeftijd omgaat met zulke aanvallen, antwoordt de zichtbaar aangedane oude man: “Ik hoop nog steeds dat het aantal mensen dat hier in het theater komt om de boel te verstoren elk jaar minder wordt. En ik geloof, ondanks alles wat ik heb meegemaakt, in het goede van de mens. Niemand wordt als crimineel geboren.” Hij wordt beloond met een staande ovatie door het publiek dat nog maar net bekomen is van de beroering.

De documentaire bestaat uit historische fragmenten en interviews met Wiesenthal uit verschillende momenten in zijn carričre. Dit geheel wordt aangevuld met recente interviews met onder andere zijn dochter en enkele goede vrienden. Het geheel wordt aan elkaar gesproken door Nicole Kidman. Bij elkaar ontstaat er een zeer compleet en veelzijdig beeld van Wiesenthal als persoon en van zijn rol in de geschiedenis. Weliswaar is het een eerbetoon aan hem, maar de kritieken op zijn persoon en handelen worden niet genegeerd.

Dit portret van Wiesenthal is vooral interessant voor mensen die zijn naam goed kennen, maar eigenlijk niet weten wat hij precies heeft betekend. Zijn activiteiten in de jaren ’60 en ’70 zijn al een behoorlijke tijd geleden en een grote groep geďnteresseerden in de Holocaust en de Tweede Wereldoorlog zullen daar weinig of niks van meegekregen hebben. De mens Wiesenthal, zijn werk en zijn nalatenschap verdienen echter onze aandacht en deze documentaire voorziet daarin. Het enige punt van kritiek is de ondertiteling die enkele slordige fouten bevat en die soms bovenin het scherm verschijnt omdat de Engelse ondertiteling onderaan het scherm niet verwijderd is. Dat mag echter absoluut geen reden zijn om deze documentaire niet te bekijken.