‘Zijn strijd’ is een dun boekje, met maar 90 pagina’s tekst, als je de foto’s meerekent. Dat hoeft geen probleem te zijn: het gaat namelijk over een beperkte periode uit het leven van Hitler, waarin hij een eerste greep deed naar de macht en in de gevangenis van Landsberg terechtkwam. Daar schreef hij het eerste deel van zijn boek ‘Mein Kampf’. Voor wie die periode niet zo goed kent, is het een mooi verteld historisch verhaal. Er zitten alleen een paar foutjes in.

Het boek opent met Adolf Hitler die in zijn cel de eerste aantekeningen voor zijn boek maakt, waarna een terugblik volgt naar de reden van zijn gevangenname: de Bierkellerputsch van 1923. Natuurlijk loopt die, ook in Moorhouse’ versie, verkeerd af: Hitler vlucht, wordt opgepakt, opgesloten, krijgt een proces en wordt gestraft. Moorhouse’ op een binnenflap geroemde ‘verhalende kracht’ is ook van toepassing op deze vertaling uit het Engels. Bijvoorbeeld in de heldere manier waarop hij de Kapp-putsch, die nog voor de staatsgreep van Hitler plaatsvond, in een paar woorden schildert en koppelt aan de machtsgreep van Hitler. Maar het ook geroemde zorgvuldige en nauwkeurige onderzoek van Moorhouse blijft bij dit boek beperkt. Het is daar te dun voor en Moorhouse heeft tijdens het schrijven geen gebruik gemaakt van al het voorradige recente onderzoek.

Bij bepaalde kwesties merk je dat. Bijvoorbeeld als het gaat om de bewering dat Hitler in de beschreven periode geneigd zou zijn tot hysterie. Dat zou kunnen, maar Moorehouse’ bron is een 98-jarige psycholoog die tientallen jaren later terugkijkt. In 2015 verscheen echter een boek met de persoonlijke gevangenisaktes van Hitler, waarin een gevangenisdokter de Putsch wel een waanzinnige actie noemde, maar waarin hij ook schreef dat hij kon niet vaststellen of Hitler tijdens de voorbereiding ervan in een ‘ziek te noemen’ geestelijke toestand was. Ook de depressie die Hitler achteraf had, was voor de arts geen bewijs van de een of andere afwijking. Daarmee velde de arts misschien niet meteen een oordeel over Moorhouse’ gebruikte cliché van Hitlers hysterie, maar de arts beoordeelde de kwestie wel anders dan de psycholoog vele jaren later deed. En dat verdient meer aandacht. Omdat hysterie, ooit beschouwd als een ziekte, nu als zodanig niet meer wordt erkend, is het verstandig voorzichtig om te gaan met die term. Voor een uitgebreide analyse, nuance of discussie is in dit boekje echter geen ruimte.

Het boekje voldoet wel als samenvatting van deze periode. De essentiële zaken worden duidelijk en prettig uitgelegd en toegelicht. Een voorbeeld daarvan is de rol van het triumviraat, een driemanschap dat in München de baas was ten tijde van de Putsch. Bij het bepalen van door wie en waar Hitler berecht zou worden, speelden die drie mannen een rol, maar ze hadden ook een rol gespeeld tijdens de staatsgreep zelf. En daarom, zo legt Moorhouse duidelijk uit, kozen ze ervoor Hitlers hoogverraad in een andere, voor hem mildere omgeving te laten berechten dan die van het daarvoor bestemde hof in Leipzig. Dat was ook in het voordeel van de drie mannen zelf, die zich wellicht zouden moeten hebben verdedigen omdat ook zij overwogen een staatsgreep te plegen. Ook hun tijdens de Bierkellerputsch afgedwongen overeenkomst met Hitler, zou wel eens lastig te verdedigen kunnen zijn geweest. Door Hitler in München voor een hem goedgezinde rechter te brengen, liepen ze zelf ook minder risico op de beschuldiging van hoogverraad.

Hitler kwam in de gevangenis terecht waarin het regime mild was. Hij had er een ‘gunstige’ en comfortabele cel, zijn geestverwanten werden vlak bij hem opgesloten en onder de gevangenen ging in de vleugel van Hitler zelfs een soort ondergronds nazikrantje rond. Ook was de bezoekersregeling voor Hitler ‘ruimhartig’ en kreeg hij veel post. Hitler kon zelfs een bescheiden hofhouding voeren in de gevangenis, waarbij hij lezingen gaf en stukjes schreef voor zijn medegevangenen.

Er zijn een paar boeken in de jaren vlak voor Moorhouse samenvattende boekje verschenen die niet in zijn onoverzichtelijke bronvermelding staan. Een ervan is een zeer interessant, maar wat lastiger te lezen en wat dikker Duitstalig boek van Othmar Plöckinger (‘Geschichte eines Buches: Adolf Hitlers Mein Kampf’), dat gaat over hetzelfde onderwerp. Opvallend is verder dat ook de kritische Duitse versie van ‘Mein Kampf’ uit 2016 niet als bron is gebruikt. Dat blijkt vooral als Moorehouse Rudolf Hess, diens latere vrouw, Hitlers chauffeur Emile Maurice en zijn perschef Putzi Haenfstengl noemt als helpers bij het schrijven van ‘Mein Kampf’. En daarover is nu juist discussie, wat bij het verschijnen van het Engelstalige origineel van het boek van Moorhouse in 2018 al bekend was. Die namen noemen, zonder ze echt te bespreken, doet het onderzoek van Plöckinger tekort.

Jammer is ook de korte stijlanalyse van ‘Mein Kampf’ waar je eigenlijk niets aan hebt. Moorhouse geeft een voorbeeld van de ‘stroperigheid’ van Hitlers taal, maar baseert het oordeel op een Engelstalig voorbeeld (die in deze versie dus ook nog naar het Nederlands is vertaald) en concludeert dat de taal van Hitler de Engelstalige lezer misschien nog wel meevalt, maar dat het in het Duits wel anders was. Hitlers tekst zou voor Duitsers nauwelijks leesbaar zijn geweest. En dat is op deze manier een taalkundig zinloze en een (zeker bij een dubbele vertaling) inhoudelijk oncontroleerbare redenering. In zijn verdere taalanalyse komt hij ook niet verder dan een paar spellingfoutjes als ‘Es giebt’ (moet ‘Es gibt’ zijn) en ‘Gefängniss’ (waarbij één ’s’ voldoende is). En dat is te mager. Daarbij komt dat die bewering makkelijk terug is te kaatsen naar de Nederlandse vertaling van Moorhouse’ boek. Want daarin zitten ook kleine taalfoutjes. Toch betekenen die foutjes bij ‘Zijn strijd’ niet dat het geen aardige samenvatting is van een korte periode uit Hitlers leven. Het is alleen vanwege een paar taalkundige en historische tekortkomingen niet nauwkeurig genoeg.