Kerstmis 1943 in Dassel I

Vandaag is het 80 jaar geleden dat twintig Nederlandse studenten dwangarbeid verrichtte in Dassel, Duitsland. Zij hadden begin 1943 geweigerd de Duitse loyaliteitsverklaring voor studenten te tekenen. Hierdoor werden ze met 3.000 andere studenten voor de Arbeitseinsatz naar Duitsland gestuurd. Via Kamp Erika en een aantal plaatsen in Duitsland kwam er 22 studenten op 26 mei 1943 in Dassel aan. Het is nu Kerst 1943, twee studenten waren al arbeidsongeschikt verklaard en naar huis gestuurd. Het is op Tweede Kerstdag 1943 dat Gerard Schampers uit Helmond een brief naar huis schreef over de invulling van Kerst in het Lager in Dassel.

no. 29.
Dassel 2e kerstdag. 1943.

Beste allemaal,

Naar ik hoop hebben jullie op 't ogenblik heel prettige kerstdagen. Tot nu toe, het is nu half twaalf 's morgens, is 't kerstfeest hier heel prettig zelfs boven mijn verwachting verlopen. Het is natuurlijk heel anders dan thuis.

Vrijdagmiddag [23 december 1943] om 1 uur was ik klaar. De avondploeg werkte die dag niet en de ochtendploeg tot half twee. Om half acht 's avonds begon de nachtmis. Daarin zongen wij de IVe Greg. Mis.

Frau Kreutzer, de vrouw van den onderwijzer zong 'n kerstlied en Louis Raaymakers 'n Duitse tekst van The Holy City. Het was de mooiste kerstnacht die de pastoor in Dassel meegemaakt had zei hij. Na afloop was er 'n gezamenlijk souper, geheel uit eigen middelen bij elkaar gebracht. Witte brood, gebraden worst, boter, kaas, 3 soorten worst. Het was dus heel goed. Ondertussen enkele speechjes.
1e kerstdag: Weer de Mis zoals de Nachtmis. Hier in zongen we ook 't Introïtus. Na afloop gezamenlijk ontbijt. 's Avonds 'n kerstavond.

Programma als volgt:
De herdertjes lagen bij nachte - (gezamenlijk)
Inleiding - (Jannes Reiling)
"Vrede" - Adama van Scheltema - (Guus Janse)
Kerstverhaal 1e deel -
"De vierde Wijze uit het Oosten" - Henry van Dyke - (Dick Bals)
"Rey van Edelinghe" – Vondel - (Wik de Leeuw)
Nu seyt wellecome
Pauze

Na de pauze:
The Holy City - Adams - (Louis Raaymakers)
Kerstverhaal - 2e deel - (Guus Janse)
“Ik buig mij voor uw kribbe”. - J.S. Bach - (Frans Linders - Louis Raaymakers - Jannes Reiling - Janus Brekelmans)
“Begin van kerstnacht” - A.J.D van Oosten - (Gerard Schampers)
Persoonlijke indrukken over kerstmis - (Rudi Span)
“O, kerstnacht, schoner dan de dagen” - Vondel - (Wik de Leeuw)
“Klein lied in den kerstnacht” - Gabriel Smit - (Janus Brekelmans)
Er is een roos ontsprongen - (gezamenlijk)
Slotwoord - (Guus Janse)

De kamer is versierd met dennegroen, rode linten, kerstkrans, kerstklokken, kerstboom. We hebben ’n luidspreker. De radio staat in ’t kamertje van de wacht. We hebben de hele dag muziek. Er is ‘n klein kansje dat we dat houden in de toekomst. Tafel gedekt met tafellakens en echte borden. Daarvoor en voor andere dingen als kaarsen, kandelaars, tafelversiering, schemerlampen enz. zorgden: pastoor, dominee, en diverse bekenden. We hebben de medewerking van veel mensen gehad. Gisteren was de hele troep naar de kerk, ook de ongelovigen zelfs de ongedoopte Dekker. Natuurlijk waren die naar de prot. kerk. Vanmorgen waren we allemaal in de katholieke kerk. De niet-katholieken uitgenodigd om naar onze muzikale uitvoering te luisteren. Frau Kreutzer zong vandaag niet en Louis zong in plaats van The Holy City het Panis Angelicus. Daarna weer gezamenlijk ontbijt.

Vanavond draaien we ‘n filmpje over Albrecht Dürer van den dominee, waarbij Leo Caspers de explicatie geeft. Als er nog tijd over is draai ik 'n kerstfilmpje van den pastoor. Gisterenavond werd er onder de 13 katholieken hier ’n collecte gehouden om Missen te laten lezen voor 'n behouden thuiskomst en opdat de familie van oorlogsgeweld gespaard blijven. Opbrengst Rm 81.-.

Veel groeten van Gerard.

Een jaar later, met Kerst 1944, zou de situatie voor de studenten al weer heel anders zijn. Lees daar meer over in het verslag van Jannes Reiling.