Wie zich verdiept in het verzet van de Nederlanders tijdens de Tweede Wereldoorlog, komt op een gegeven moment in aanraking met de uitgaven van Jan Hof. Deze schrijver heeft meerdere publicaties over het verzet op zijn naam staan. Al deze publicaties zijn eenvoudig maar kwalitatief goed geschreven en daardoor ook goed leesbaar. De omnibus "Verzet 1940 – 1945"is ook een dergelijk boek.^[1]

Aanvankelijk was het de bedoeling dat deze omnibus zou worden opgedragen aan ZKH Prins Bernhard. Als vlak voordat het boek wordt uitgegeven de 83-jarige Liepke Scheepstra overlijdt, wordt door de schrijver, in overleg met ZKH Prins Bernhard, besloten het boek aan Scheepstra op te dragen. Die keuze is niet vreemd. Scheepstra die tijdens de oorlog met zijn 25 levensjaren al in de top van de LO/LKP zat, mag als één van de groten onder het verzet gerekend worden. ZKH Prins Bernhard schrijft in het "Ten geleide" dat hij dit van harte toejuicht.

Dit boek is eigenlijk een verzameling van wat drie aparte boeken hadden kunnen worden. Het eerste deel is getiteld: "LO/LKP", het tweede deel "Vrouwen in het verzet" en het derde deel "Van Paard tot Pantser". Met 713 pagina’s is dit zeker een uniek en lijvig boekwerk over dit onderbelichte onderwerp.

Het eerste deel behandelt diverse facetten en onderwerpen van de LO en de daaruit voortgevloeide LKP. Boeiende onderwerpen worden besproken. Denk bijvoorbeeld aan de levensgeschiedenis van Hans Dobbe, de eerste overval op een distributiekantoor en de grootste gevangeniskraak uit de bezettingsjaren. De door Hof beschreven verhalen werpen ongetwijfeld nieuw licht op sommige zaken. Volgens eigen zeggen bevat het eerste boek van de omnibus voor het overgrote deel nog niet in boekvorm gepubliceerd materiaal en is derhalve als nieuw te beschouwen. Een nog niet eerder beschreven verhaal is de overval op het Huis van Bewaring in Arnhem. Deze overval werd in juni 1944 uitgevoerd door de LKP onder leiding van Liepke Scheepstra. Ook het mysterie over Miep Oranje, ook wel ‘de koerierster des doods’, is intrigerend. Het ongelooflijke verraad van deze koerierster van de LO/LKP wordt op levendige wijze beschreven.

"Vrouwen in het verzet" is de titel van het tweede deel. Terecht merkt Hof in zijn "Verantwoording" voor in het boek op dat dit onderwerp in de geschiedschrijving zeer ten onrechte zwaar onderbelicht is gebleven. Deze verhalen werpen een nieuw en positief licht op het werk van de vrouw in het verzet. Wat velen vergeten, is dat de LO (Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers) is opgericht door een vrouw, namelijk Helena Kuipers-Rietberg, in het verzet beter bekend als ‘Tante Riek’. Deze vrouw was moeder van vijf kinderen, maar kende haar plichtsgevoel ten opzichte van de onderduikers. Voor haar verzetswerk heeft ze uiteindelijk de hoogste prijs moeten betalen. Vrouwen van wie men de namen zelden tegenkomt in boeken over het verzet, worden in deze omnibus besproken. Geheel terecht krijgen deze, bijna allemaal vermoorde verzetsvrouwen een plaats in dit boek. Dit deel zal ook zeker de vrouwelijke lezers aanspreken.

Het derde deel "Van Paard tot Pantser" behandelt het verzetsleven van Jhr. Jan Beelaerts van Blokland. Met drie andere mensen wist Jhr. Beelaerts van Blokland, die zich weigerde aan te passen aan de bezetter, te ontkomen naar Engeland van waaruit hij deel wilde nemen aan de oorlog. Hij meldde zich bij aankomst in Engeland aan bij de Prinses Irene Brigade. Zoals Hof zelf opmerkt, geeft deze biografie een goede indruk weer van het bestaan van de Prinses Irene Brigade. Deze Brigade maakte als officieel geallieerd legeronderdeel de strijd in Normandië tot de bevrijding van Nederland mee. Ook dit is een geschiedenis die absoluut niet vergeten mag worden.

Hoewel Hof er zeker in is geslaagd een gedegen onderzoek te doen en daarmee een perfect boekwerk uit te geven, zitten er toch een paar zwakke punten aan deze uitgave. Allereerst dient de lezer te beseffen dat het gros van de verhalen in romanvorm zijn geschreven. Het is daarom niet gemakkelijk om de objectiviteit van deze verhalen te controleren. Met name de kenners van het Nederlandse verzet zullen hier en daar een kritische kanttekening maken. Zelfs één van de vrouwen die de oorlog heeft overleefd en die beschreven is in het tweede deel heeft veel kritiek over ‘haar biografie’. Ze is het op bepaalde punten absoluut niet eens met Hof. Het is opmerkelijk dat Hof haar niet eerst die biografie ter beoordeling voorgelegd heeft. Het is jammer dat deze boeiende omnibus op bepaalde punten geromantiseerd is. Voor de leesbaarheid is deze romantisering prettig, maar de historici zullen daarom gauw kritiek hebben op deze unieke uitgave.

Hof heeft na veel onderzoek zeker een prachtig boekwerk geschreven. Wie geïnteresseerd is in het verzet van de Nederlanders ten tijde van de Tweede Wereldoorlog of wie meer wil weten over dit onderwerp heeft aan dit boek zeker een uitstekende aanwinst.