Nijmegen heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog misschien wel het meest geleden van alle Nederlandse steden. Door een geallieerd bombardement op 22 februari 1944, de gevechten tijdens operatie Market Garden en de daaropvolgende maanden waarin Nijmegen in de frontlinie lag, kwamen meer dan duizend burgers om het leven en werd het overgrote deel van de stad verwoest. Vooral over de toedracht van het bombardement van 22 februari 1944 en de manier waarop het jarenlang is herdacht bleven vragen en twijfels bestaan.

De Radboud Universiteit bood aan om nader onderzoek te doen. In februari 2009 (precies 65 jaar na het bombardement) verscheen het eindresultaat hiervan. Een studie van onder meer de herdenking van het bombardement kan niet los worden gezien van de gevechten die later dat jaar en het volgende jaar nog zouden plaatsvinden in Nijmegen, daarom zijn deze gebeurtenissen ook uitgebreid beschreven in het boek.

"Nijmegen ‘44" is geschreven door Joost Rosendaal (1963). De auteur studeerde geschiedenis in Nijmegen en Parijs en is sinds 2001 aan de Radboud Universiteit verbonden als docent politieke-cultuurgeschiedenis.

Het bombardement op Nijmegen heeft nooit de aandacht gekregen die het verdiende. Op 22 februari 1944 bombardeerden Amerikaanse vliegtuigen de Nederlandse steden Arnhem, Deventer, Enschede en Nijmegen. Het aantal slachtoffers was vooral in Nijmegen zeer groot. Dit kwam onder meer omdat de Luchtbeschermingsdienst (Lbd) vlak voor het bombardement nog een veilig-signaal had gegeven, waardoor zich tijdens de aanval veel mensen op straat bevonden. Ook ontstond er als gevolg van het bombardement een grote brand, die veel slachtoffers maakte.

Er werd altijd aangenomen dat de geallieerde vliegtuigen niet op de hoogte waren van het feit dat zij een Nederlandse stad aanvielen en dat zij dachten dat zij de Duitse stad Kleef bombardeerden. Joost Rosendaal toont echter aan, onder andere door gebruik te maken van de verklaringen die de vliegtuigbemanningen zelf gaven na de aanval, dat zeker een aantal crews wel degelijk op de hoogte waren van het feit dat zij Nijmegen aanvielen. Met zijn station en spoorwegemplacement vormde de stad een "geoorloofd gelegenheidsdoel". Ook was het niet geheel duidelijk of doelen in bezet gebied wel of niet mochten worden gebombardeerd. Het bombardement op Nijmegen was dus niet zo zeer een vergissing, maar, om de woorden van een Amerikaanse generaal te gebruiken, eerder een "Faux pas". Met deze conclusie zorgde de auteur voor beroering. Maar zijn standpunt wordt ondersteund door sterke argumenten en hij weet dit alles op een goede en duidelijke manier uiteen te zetten.

Het volgende gedeelte van "Nijmegen ‘44", over operatie Market Garden, (de geallieerde luchtlandingsoperatie die in september 1944 werd uitgevoerd nadat de Britse Field Marshal Bernard Montgomery hier op aan had gedrongen), is ook zeer lezenswaardig. Weliswaar is over deze operatie al zeer veel geschreven, maar het blijft een boeiend onderwerp. De meeste publicaties over Market Garden handelen bovendien grotendeels over de strijd in Arnhem, terwijl ook in Nijmegen erg fel is gevochten, waardoor een gedeelte van de stad, dat tijdens het bombardement gespaard was gebleven, nu alsnog werd verwoest. De gevechten in Nijmegen worden op aangrijpende wijze beschreven.

Op 20 september 1944 werd Nijmegen bevrijd door eenheden van de Amerikaanse 82nd Airborne Division. De ellende voor de burgers was echter nog niet voorbij. De stad lag in de frontlinie en werd daardoor regelmatig beschoten en gebombardeerd door de Duitse artillerie en luchtmacht, waarbij weer talrijke gebouwen werden beschadigd en burgers om het leven kwamen. Dat de situatie in Nijmegen allerminst veilig was, bleek wel uit het feit dat, toen Koningin Wilhelmina een bezoek bracht aan het bevrijdde deel van Nederland, zij geen bezoek bracht aan Nijmegen, omdat dat te gevaarlijk werd geacht. Pas toen de frontlinie zich in maart 1945 verplaatste, werd het pas wat "rustiger" in Nijmegen.

Het laatste gedeelte van "Nijmegen ‘44" gaat over hoe de Tweede Wereldoorlog, en dan vooral het bombardement van 22 februari 1944, na 1945 is herdacht in Nijmegen. Dit is ook een boeiend deel van het boek. De Amerikaanse luchtaanval op Nijmegen is in vergelijking tot bijvoorbeeld het Duitse bombardement op Rotterdam van 14 mei 1940, nauwelijks herdacht. Zo kwam er pas in 2000 een officieel monument voor de slachtoffers van het bombardement op Nijmegen. De auteur legt uit hoe dit kon gebeuren en pleit ook voor meer erkenning voor de burgerslachtoffers die er zijn gevallen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bij herdenkingen wordt nog altijd de meeste aandacht geschonken aan de gevallen militairen, terwijl er in de Tweede Wereldoorlog ook miljoenen burgerslachtoffers zijn gevallen. Zij moeten volgens de schrijver de erkenning krijgen die zij verdienen.

"Nijmegen ‘44" is een zeer lezenswaardig boek. Het biedt nieuwe inzichten in de toedracht van het bombardement van 22 februari 1944 en gaat ook diep in op de manier waarop deze gebeurtenis (jarenlang niet) is herdacht. Dit zijn fascinerende onderwerpen, waarover tot nu toe (te) weinig is geschreven. De andere gebeurtenissen in Nijmegen tijdens de Tweede Wereldoorlog die in het boek worden belicht, zijn waarschijnlijk wat bekender voor de meeste mensen, maar ook deze hoofdstukken zijn erg interessant. Een klein nadeel van het boek is misschien dat er niets wordt geschreven over Nijmegen in de eerste oorlogsjaren (1940-1943). Het boek start, zoals de titel al doet vermoeden, in 1944. Een kort overzicht van hoe het de stad voor 1944 in de oorlog was vergaan, had een goede aanvulling kunnen zijn.

Joost Rosendaal is een getalenteerd schrijver, die zijn verhaal op een duidelijke en meeslepende manier weet over te brengen. Ondanks dat het boek zich puur focust op de stad Nijmegen, is het beslist niet alleen voor Nijmegenaren bedoeld. Voor iedereen die is geïnteresseerd in de geschiedenis van Nederland in de Tweede Wereldoorlog, is zijn boek zeer de moeite waard om te lezen.