TracesOfWar heeft uw hulp nodig! Elke euro die u bijdraagt steunt enorm in het voortbestaan van deze website. Ga naar stiwot.nl en doneer!

Inleiding

    Waar tijdens de Eerste Wereldoorlog de Kavallerie bij de diverse Duitse legers nog een aanzienlijke rol speelde, werd deze gedurende het interbellum steeds verder teruggedrongen. Kende de Reichsheer tussen de twee Wereldoorlogen nog drie Kavallerie-Divisionen, bij aanvang van de Tweede Wereldoorlog telde de Wehrmacht er nog maar twee. Tegenwoordig kent Duitsland geen Kavallerie eenheden meer.


    Duitse Kavallerie in Frankrijk, 1940 Bron: Bundesarchiv_Bild_101I-054-1525-26

    Definitielijst

    Eerste Wereldoorlog
    Ook wel Grote Oorlog genoemd, conflict dat ontstond na een groei van het nationalisme, militarisme en neo-kolonialisme in Europa en waarbij twee allianties elkaar bestreden gedurende een vier jaar durende strijd, die zich na een turbulent begin, geheel afspeelde in de loopgraven. De strijdende partijen waren Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland aan de ene kant (de Triple Entente), op den duur versterkt door o.a. Italië en de Verenigde Staten, en Duitsland, Bulgarije, Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk aan de andere kant (de Centrale Mogendheden of Centralen). De strijd werd gekenmerkt door enorme aantallen slachtoffers en de inzet van vele nieuwe wapens (vlammenwerpers, vliegtuigen, gifgas, tanks). De oorlog eindigde met de onvoorwaardelijke overgave van Duitsland en zijn bondgenoten in 1918.
    interbellum
    Het tijdvak tussen WO I en WO II.

    Geschiedenis

    Al sinds mensenheugenis vormde de Kavallerie een onderdeel van de oorlogvoering. Tijdens de ontwikkeling van het militaire apparaat ontstonden twee vormen, lichte Kavallerie en zware Kavallerie. Licht Kavallerie was synoniem voor kleine, licht bewapende en snelle eenheden die zich met grote snelheid over het slagveld konden verplaatsen, terwijl het kenmerk van zware Kavallerie bestond uit zware bewapening en bescherming die werden ingezet als ondersteuning voor de infanterie. Zware Kavallerie werd dan ook veelal ingezet als breekijzer om vijandelijk linies te doorbreken. Bij moderne oorlogvoering werd door de invoering van bepantsering en zwaardere wapens, de rol van de lichte Kavallerie toebedeeld aan de moderne Kavallerie terwijl de rol van de zware Kavallerie overging naar pantser eenheden.[1]

    In oudere tijden kenden men in Duitsland verschillende varianten die onder de term Kavallerie vielen. In Pruissen werd gesproken over Jäger zu Pferde, terwijl men in Beieren, Saksen en Oostenrijk sprak over Chevaulegers. Na de Duitse eenwording in het Duitse Keizerrijk vanaf 1871 werd het Deutsches Heer dusdanig georganiseerd dat in vredestijd dit leger opgedeeld was in 25 korpsen die elk bestonden uit twee divisies. Elke divisie had standaard in haar midden een cavalerie brigade bestaande uit twee regimenten. Deze brigades droegen hetzelfde nummer als dat van de divisie. Zo had de 1. Division in haar midden de 1. Kavallerie-Brigade enzovoorts. Toen in augustus 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbrak, werden de cavalerie onderdelen teruggetrokken uit de vooroorlogse organisatie om nieuwe cavalerie divisies te formeren. Tegelijkertijd werden de divisies omgevormd tot infanterie divisies. De 66 regimenten, verdeeld over 33 brigades werden opnieuw ingericht. Hier werden elf cavalerie divisies uit gegenereerd. De overgebleven 22 cavalerie brigades werden opgesplitst en de regimenten werden toebedeeld aan infanterie divisies als divisie cavalerie. Naast de 1. Kavallerie-Division, werden 2. Kavallerie-Division tot en met de 9. Kavallerie-Division, de Garde-Kavallerie-Division en de Bayerische Kavallerie-Division geformeerd. Door de ontwikkelingen van wapens zoals de mitrailleur, raakte hun rol al snel beperkt tot pure infanterie ondersteuning en een vorm van transport. De weinige daadwerkelijke charges met Kavallerie eenheden vonden dan ook plaats ter ondersteuning van de infanterie of in enkele gevallen in directe strijd tegen vijandelijke Kavallerie.[2][3]

    Tijdens het Interbellum mocht Duitsland binnen de nieuw gevormde Reichsheer een aanzienlijke hoeveelheid Kavallerie in ere houden. Hiermee werden drie divisies geformeerd. Bij de nieuwe Wehrmacht werd dit gereduceerd tot twee. Doordat bij veel landen de ontwikkeling van de pantsereenheden achter was gebleven, konden deze Kavallerie eenheden nog een rol van betekenis spelen. Hoewel de rol van Kavallerie als zodanig op het slagveld nagenoeg was uitgespeeld, bleef de rol van het paard tijdens de gehele Tweede Wereldoorlog nog van belang, maar dan vooral als vorm van transport.

    In moderner tijden werd de Kavallerie volledig gemotoriseerd en kreeg het vooral een verkennende rol. Het paard werd hierbij veelal niet afgeschaft maar kreeg vooral een ceremoniële rol. Onderstaand is een overzicht van de diverse Heer Kavallerie-Divisionen te vinden.

    Definitielijst

    brigade
    Bestond meestal uit twee of meer Regimenten. Kon onafhankelijk of als een deel van een Divisie dienen. Soms waren ze deel van een Korps in plaats van een Divisie. In theorie bestond een Brigade uit 5.000 - 7.000 man.
    cavalerie
    In het Engels Calvary. Oorspronkelijk een aanduiding voor bereden troepen. In de Tweede Wereldoorlog de aanduiding voor gepantserde eenheden. Belangrijkste taken zijn verkenning, aanval en ondersteuning van infanterie.
    divisie
    Bestond meestal uit tussen de een en vier Regimenten en maakte meestal deel uit van een Korps. In theorie bestond een Divisie uit 10.000 - 20.000 man.
    Eerste Wereldoorlog
    Ook wel Grote Oorlog genoemd, conflict dat ontstond na een groei van het nationalisme, militarisme en neo-kolonialisme in Europa en waarbij twee allianties elkaar bestreden gedurende een vier jaar durende strijd, die zich na een turbulent begin, geheel afspeelde in de loopgraven. De strijdende partijen waren Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland aan de ene kant (de Triple Entente), op den duur versterkt door o.a. Italië en de Verenigde Staten, en Duitsland, Bulgarije, Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk aan de andere kant (de Centrale Mogendheden of Centralen). De strijd werd gekenmerkt door enorme aantallen slachtoffers en de inzet van vele nieuwe wapens (vlammenwerpers, vliegtuigen, gifgas, tanks). De oorlog eindigde met de onvoorwaardelijke overgave van Duitsland en zijn bondgenoten in 1918.
    infanterie
    Het voetvolk van een leger (infanterist).
    Interbellum
    Het tijdvak tussen WO I en WO II.
    mitrailleur
    Machinegeweer, een automatisch, zwaar snelvuurwapen.

    Heer Kavallerie-Divisionen



    geen insigne bekend
    Garde-Kavallerie-Division
    Alternatieve namen:
    geen
    Basiseenheid:
    Garde-Kavallerie-Brigade (Pruissen)
    Ontstaan:
    augustus 1914
    Einde:
    maart 1918
    Opvolger:
    Garde-Kavallerie-Schützen-Division
    Bevelhebbers:
    Generalleutnant Adolf von Storch (19 juni 1914)
    Generalmajor Günther von Etzel (24 september 1914)
    Generalleutnant Adolf von Storch (1 december 1914)
    Generalmajor Heinrich von Hofmann (22 ebruari 1918)
    Basissamenstelling:
    1. Garde-Kavallerie-Brigade
    2. Garde-Kavallerie-Brigade
    3. Garde-Kavallerie-Brigade
    Reitende Abteilung/1. Garde-Feldartillerie-Regiment
    Garde-MG-Abteilung
    Garde-Pionier-Abteilung


    geen insigne bekend
    Bayerische-Kavallerie-Division
    Alternatieve namen:
    Geen
    Basiseenheid:
    Königlich Bayerische Kavallerie-Division
    Ontstaan:
    augustus 1914
    Einde:
    1919
    Opvolger:
    5. Kavallerie-Brigade
    Bevelhebbers:
    Generalleutnant Otto von Stetten (4 augustus 1914)
    Generalleutnant Karl von Wenninger (5 november 1914)
    Generalleutnant Philipp von Hellingrath (6 maart 1915)
    Generalleutnant Moritz von und zu Egloffstein (14 december 1916)
    Basissamenstelling:
    1. Kavallerie-Brigade
    4. Kavallerie-Brigade
    5. Kavallerie-Brigade
    Reitende Abteilung/5. Feldartillerie-Regiment „König Alfons XIII. von Spanien"
    1. MG-Abteilung
    Pionier-Abteilung



    1. Kavallerie-Division
    Alternatieve namen:
    Springende Reiter
    Basiseenheid:
    1. Kavallerie-Brigade (1e keer)
    1., 2., 3., 4., 5. en 6. (Preussisches) Reiter-Regiment (2e keer)
    1. Kavallerie-Brigade (3e keer)
    Ontstaan:
    augustus 1914 (1e keer)
    1 januari 1921 (2e keer)
    oktober 1939 (3e keer)
    Einde:
    januari 1919 (1e keer)
    april 1936 (2e keer)
    november 1941 (3e keer)
    Opvolger:
    ? (1e keer)
    Kavallerie-Kommando Insterburg (2e keer)
    24. Panzer-Division (3e keer)
    Bevelhebbers:
    Generalleutnant Hermann Brecht (2 augustus 1914)
    Generalleutnant Hans von Heuduck (3 september 1916)
    Generalmajor Anton von der Schulenburg (27 januari 1918)
    General der Kavallerie Rudolf von Horn (1 januari 1921)
    Generalleutnant Otto Freiherr von Tettau (1 april 1921)
    General der Kavallerie Walther von Jagow (1 april 1923)
    Generalleutnant Ulrich von Henning auf Schönhoff (1 februari 1927)
    Generalleutnant Georg Brandt (1 februari 1929)
    Generalleutnant Fedor von Bock (1 december 1929)
    Generalleutnant Werner Freiherr von Fritsch (1 oktober 1931)
    Generalleutnant Ludwig Beck (1 oktober 1932)
    Generalmajor Maximilian Reichsfreiherr von Weichs (1934)
    Oberst/Generalmajor Kurt Feldt (25 oktober 1939)
    Basissamenstelling:
    1914-1918:
    1. Kavallerie-Brigade
    2. Kavallerie-Brigade
    41. Kavallerie-Brigade
    18. Kavallerie-Brigade
    Reitende Abteilung, Feldartillerie-Regiment „Prinz August von Preußen" (1. Litthauisches) Nr. 1
    Reitende Abteilung, 1. Westpreußisches Feldartillerie-Regiment Nr. 35
    Kavallerie-Pionier-Abteilung Nr. 1
    1921-1934:
    1. (Preußisches) Reiter-Regiment
    2. (Preußisches) Reiter-Regiment
    3. (Preußisches) Reiter-Regiment
    4. (Preußisches) Reiter-Regiment
    5. (Preußisches) Reiter-Regiment
    6. (Preußisches) Reiter-Regiment
    1934-1936:
    1. Kavallerie-Brigade
    2. Kavellerie-Brigade
    1939-1941:
    Reiter-Brigade 1
    Reiter-Brigade 2
    Reitendes-Artillerie-Regiment 202 (tot 10 januari 1940)
    Reitendes-Artillerie-Regiment 1 (vanaf 10 januari 1940)
    Radfahr-Abteilung 1
    Panzerabwehr-Abteilung 40
    Panzerjäger-Abteilung 40
    Pionier-Bataillon 40
    Nachrichten-Abteilung 86
    Divisions-Nachschubführer 40
    Sanitätsdienste 40
    Veterinär-Kompanie 40
    Verpflegungsamt 40
    Bäckerei-Kompanie 40
    Schlächterei-Zug 40
    Feldpostamt 40


    geen insigne bekend 2. Kavallerie-Division
    Alternatieve namen:
    ?
    Basiseenheid:
    ? (1e keer)
    ? 92e keer)
    Ontstaan:
    augustus 1914 (1e keer)
    1 januari 1921 (2e keer)
    Einde:
    ? (1e keer)
    april 1936 (2e keer)
    Opvolger:
    ? (1e keer)
    ? (2e keer)
    Bevelhebbers:
    Generalleutnant Friedrich von Krane (2 augustus 1914)
    Generalmajor Georg Thumb von Neuburg (15 september 1914)
    Generalmajor Günther von Etzel (31 augustus 1916)
    Generalmajor Karl Leopold von der Goltz (11 mei 1917)
    Generalleutnant Otto von Preinitzer (1 mei 1920)
    Generalleutnant Ernst Hasse (1 april 1922)
    Generalmajor Hugo von Kayser (1 januari 1925)
    Generalleutnant Richard von Graberg (1 oktober 1926)
    Generalleutnant Gerd von Rundstedt (1 oktober 1928)
    Generalmajor Ewald von Kleist (1 februari 1932)
    Generalmajor Günther von Pogrell (1 oktober 1933)
    Basissamenstelling:
    1914-1918:
    5. Kavallerie-Brigade
    8. Kavallerie-Brigade
    Leib-Husaren-Brigade
    Reitende Abteilung/1. Westpreußisches Feldartillerie-Regiment Nr. 35
    MG-Abteilung Nr. 4
    Pionier-Abteilung
    1918-1919:
    22. Kavallerie-Brigade
    25. Kavallerie-Brigade
    7. Königlich Bayerische Kavallerie-Brigade
    Kavallerie-Nachrichten-Abteilung Nr. 2
    Kavallerie-Nachrichten-Abteilung Nr. 7
    1920 - 1935:
    7. (Preußisches) Reiter-Regiment
    8. (Preußisches) Reiter-Regiment
    9. (Preußisches) Reiter-Regiment
    10. (Preußisches) Reiter-Regiment
    11. (Preußisches) Reiter-Regiment
    12. (Sächsisches) Reiter-Regiment


    geen insigne bekend
    3. Kavallerie-Division
    Alternatieve namen:
    Geen
    Basiseenheid:
    ? (1e keer)
    ?: 2e keer)
    3. Kavallerie-Brigade (3e keer)
    Ontstaan:
    augustus 1914 (1e keer)
    1 januari 1921 (2e keer)
    februari 1945
    (3e keer)
    Einde:
    2 november 1916 (1e keer)
    1 oktober 1934 (2e keer)
    mei 1945 (3e keer)
    Opvolger:
    Korps Schmettow (1e keer)
    1. Panzer-Division (2e keer)
    geen (3e keer)
    Bevelhebbers:
    Generalmajor Kurt von Unger (2 augustus 1914
    Generalmajor Günther von Etzel (31 mei 1915)
    Generalleutnant Eberhard von Schmettow (31 augustus 1916)
    Generalmajor Georg Thumb von Neuburg (1 september 1916)
    Generalleutnant Johannes Koch (1 januari 1921
    Generalleutnant Eginhard Eschborn (16 juni 1921)
    General der Kavallerie Paul Hasse (1 oktober 1923
    Generalleutnant Hans von Viereck (1 maart 1926)
    Generalleutnant Kurt Freiherr von Gienanth (1 maart 1929)
    Generalmajor Wilhelm Knochenhauer (1 november 1931)
    Generalmajor Peter von der Groeben (februari 1945)
    Basissamenstelling:
    1914-1916:
    16. Kavallerie-Brigade
    22. Kavallerie-Brigade
    25. Kavallerie-Brigade
    Reitende Abteilung/1. Kurhessisches Feldartillerie-Regiment Nr. 11
    MG-Abteilung Nr. 2
    Pionier-Abteilung
    1921-1934:
    13. (Preussisches) Reiter-Regiment
    14. Reiter-Regiment
    15. (Preussisches) Reiter-Regiment
    16. Reiter-Regiment
    18. Reiter-Regiment
    1945:
    Reiter-Regiment 31
    Reiter-Regiment 32
    Artillerie-Regiment 869
    Panzer-Aufklärungs-Abteilung 69
    Kosaken-Abteilung 69
    Nachrichten-Abteilung 238 Divisionseinheiten 69


    geen insigne bekend
    4. Kavallerie-Division
    Alternatieve namen:
    geen
    Voorloper:
    ? (1e keer)
    4. Kavallerie-Brigade (2e keer)
    Ontstaan:
    augustus 1914 (1e keer)
    februari 1945 (2e keer)
    Einde:
    oktober 1916 (1e keer)
    mei 1945 (2e keer)
    Opvolger:
    4. Kavallerie-Schützen-Division (1e keer)
    geen (2e keer)
    Bevelhebbers:
    Generalleutnant Otto von Garnier (2 augustus 1914)
    Generalmajor Heinrich von Hofmann (23 november 1914)
    Generalmajor Georg Thumb von Neuburg (31 augustus 1916)
    Generalmajor Rudolf Holste (februari 1945)
    Generalleutnant Helmuth von Grolman (24 maart 1945)
    Basissamenstelling:
    1914-1916:
    3. Kavallerie-Brigade
    17. Kavallerie-Brigade
    18. Kavallerie-Brigade
    Reitende Abteilung/Feldartillerie-Regiment „General-Feldzeugmeister" (1. Brandenburgisches) Nr. 3
    Garde-MG-Abteilung Nr. 2
    Pionier-Abteilung
    1945:
    Reiter-Regiment 5
    Reiter-Regiment 41
    Artillerie-Regiment 870
    Panzeraufklärungs-Abteilung 70
    Nachrichten-Abteilung 387
    Divisionseinheiten 70


    geen insigne bekend
    5. Kavallerie-Division
    Alternatieve namen:
    Geen
    Voorloper:
    ?
    Ontstaan:
    augustus 1914
    Einde:
    27 februari 1918
    Opvolger:
    geen
    Bevelhebbers:
    Generalmajor Karl von Ilsemann (2 oktober 1914)
    Generalmajor Fritz von Unger (27 oktober 1914
    Generalleutnant Ernst von Heydebreck (26 december 1914)
    Generalmajor Eberhard von Hofacker (14 december 1915)
    Generalmajor Rudolf Rusche (13 augustus 1916)
    Generalleutnant Fritz von Unger (19 september 1916)
    Generalleutnant Adalbert von Wurmb (31 januari 1917)
    Basissamenstelling:
    9. Kavallerie-Brigade
    11. Kavallerie-Brigade
    12. Kavallerie-Brigade
    Reitende Abteilung/Feldartillerie-Regiment „von Podbielski" (1. Niederschlesisches) Nr. 5
    MG-Abteilung Nr. 1
    Pionier-Abteilung


    geen insigne bekend
    6. Kavallerie-Division
    Alternatieve namen:
    geen
    Basiseenheid:
    ?
    Ontstaan:
    augustus 1914
    Einde:
    30 april 1918
    Opvolger:
    6. Kavallerie-Schützen-Division
    Bevelhebbers:
    Generalleutnant Egon Graf von Schmettow (2 augustus 1914)
    Generalleutnant Hermann Heidborn (30 augustus 1915)
    Generalmajor Georg Saenger (8 juli 1916)
    Basissamenstelling:
    28. Kavallerie-Brigade
    33. Kavallerie-Brigade
    45. Kavallerie-Brigade
    Reitende Abteilung/Feldartillerie-Regiment „von Holtzendorff" (1. Rheinisches) Nr. 8
    MG-Abteilung Nr. 6
    Pionier-Abteilung


    geen insigne bekend

    7. Kavallerie-Division
    Alternatieve namen:
    Geen
    Basiseenheid:
    ?
    Ontstaan:
    augustus 1914
    Einde:
    mei 1918
    Opvolger:
    7. Kavallerie-Schützen-Division
    Bevelhebbers:
    Generalleutnant Ernst von Heydebreck (2 augustus 1914
    Generalmajor Fritz von Unger (26 december 1914)
    Generalmajor Udo von Selchow (19 september 1916)
    Generalmajor Albert von Mutius (11 oktober 1916)
    Generalmajor Arthur von Lupin (15 april 1917)
    Generalleutnant Hermann Heidborn (19 mei 1917)
    Generalmajor Dietrich von Bodelschwingh (22 juli 1917
    Basissamenstelling:
    1914-1916:
    26. Kavallerie-Brigade
    30. Kavallerie-Brigade
    42. Kavallerie-Brigade Reitende Abteilung des 1. Ober-Elsässisches Feldartillerie-Regiments Nr. 15
    MG-Abteilung Nr. 3
    Kavallerie-Pionier-Abteilung Nr. 7
    1. Bayerisches Jäger-Bataillon
    1916-1918:
    26. Kavallerie-Brigade
    30. Kavallerie-Brigade
    41. Kavallerie-Brigade
    Reitende Abteilung/1. Garde-Feldartillerie-Regiment
    Kavallerie-Nachrichten-Abteilung Nr. 3
    Kavallerie-Pionier-Abteilung Nr. 7


    geen insigne bekend
    8. Kavallerie-Division
    Alternatieve namen:
    geen
    Basiseenheid:
    ?
    Ontstaan:
    augustus 1914
    Einde:
    9 april 1918
    Opvolger:
    ?
    Bevelhebbers:
    Generalleutnant Günther von der Schulenburg-Hehlen (2 augustus 1914)
    Generalleutnant Robert von Kap-Herr (31 oktober 1914)
    Generalmajor Eberhard von Schmettow (12 juni 1915)
    Generalmajor Otto von der Decken (1 augustus 1916)
    Generalmajor Viktor von Rosenberg-Lipinski (september 1917)
    Basissamenstelling:
    23. Kavallerie-Brigade
    38. Kavallerie-Brigade
    40. Kavallerie-Brigade
    Reitende Abteilung 1. Königlich Sächsisches Feldartillerie-Regiment Nr. 12
    MG-Abteilung Nr. 8
    Pionier-Abteilung


    geen insigne bekend
    9. Kavallerie-Division
    Alternatieve namen:
    Geen
    Basiseenheid:
    ?
    Ontstaan:
    augustus 1914
    Einde:
    3 maart 1918
    Opvolger:
    ?
    Bevelhebbers:
    Generalmajor Karl-Ulrich von Bülow (1 augustus 1914)
    Generalmajor Eberhard von Schmettow (7 augustus 1914
    Generalmajor Albert von Mutius (9 september 1916)
    Generalmajor Udo von Selchow (11 oktober 1916)
    Basissamenstelling:
    13. Kavallerie-Brigade
    14. Kavallerie-Brigade
    18. Kavallerie-Brigade
    Reitende Abteilung des Feldartillerie-Regiments „von Scharnhorst" (1. Hannoversches) Nr. 10
    MG-Abteilung Nr. 7
    Pionier-Abteilung



    Noten

    1. Lynn, 1997, pag. 490
    2. Herr, 2006, pag. 376, 594
    3. Knotel, 1988, pag. 24, 182, 230

    Definitielijst

    Abteilung
    Maakte meestal deel uit van een Regiment en bestond uit een aantal Kompanien. De Abteilung was de kleinste eenheid die individueel kon opereren en zichzelf kon handhaven. In theorie bestond een Abteilung uit 500 - 1.000 man.
    Artillerie
    Verzamelnaam voor krijgswerktuigen waarmee men projectielen afschiet. De moderne term artillerie duidt in het algemeen geschut aan, waarvan de schootsafstanden en kalibers boven bepaalde grenzen vallen. Met artillerie duidt men ook een legeronderdeel aan dat zich voornamelijk van geschut bedient.
    Bataillon
    Maakte meestal deel uit van een Regiment en bestond meestal uit een aantal Kompanien. In theorie bestond een Bataillon uit 500 - 1.000 man.
    Brigade
    Bestond meestal uit twee of meer Regimenten. Kon onafhankelijk of als een deel van een Divisie dienen. Soms waren ze deel van een Korps in plaats van een Divisie. In theorie bestond een Brigade uit 5.000 - 7.000 man.
    Kompanie
    Maakte meestal deel uit van een Bataillon of een Abteilung en bestond uit een aantal Züge. In theorie bestond een Kompanie uit 100 - 200 man.
    Regiment
    Onderdeel van een divisie. Een divisie bestaat uit een aantal regimenten. Bij de landmacht van oudsher de benaming van de grootste organieke eenheid van één wapensoort.

    Informatie

    Artikel door:
    Wilco Vermeer
    Geplaatst op:
    03-04-2023
    Feedback?
    Stuur het in!

    Gerelateerde boeken

    Giant of the Grand Siecle