Inleiding

No.617 Squadron geniet vooral bekendheid vanwege operatie Chastise (de Dambusters aanval), waarvoor het speciaal geformeerd was. Maar na deze operatie werd de eenheid voor de rest van de oorlog in gebruik gehouden voor precisiebombardementen. In deze rol voerde 617 Squadron nog verscheidene andere missies uit. Zo werd in de nacht van 8 op 9 juni 1944 een bombardement uitgevoerd op de spoortunnel bij Saumur, een plaats in bezet Frankrijk. Deze aanval was met grote spoed voorbereid aangezien de geallieerde bevelhebbers vermoedden dat de Duitsers de tunnel zouden gebruiken om een gepantserde eenheid naar het slagveld in Normandië te verplaatsen. De tunnel werd met succes gebombardeerd en de aanval wordt gezien als een waardevolle bijdrage aan het slagen van de geallieerde invasie.

Isolatie van het Normandische slagveld

In april 1944 had Bomber Command de opdracht gekregen om een aandeel te leveren aan de voorbereidingen op Operatie Overlord en was het onder bevel gekomen van het Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force (SHAEF). De belangrijkste taak werd het bombarderen van Duitse transportlijnen, in een poging om het Normandische slagveld te isoleren en de Duitsers op deze manier de mogelijkheid te ontnemen om versterkingen naar de landingsstranden te sturen. Deze campagne is bekend als het Transportation Plan. Maar ondanks dit plan waren de geallieerden in de veronderstelling dat de Duitsers in staat zouden zijn om binnen enkele dagen troepen en geschut naar Normandië te verplaatsen. Eén van de eenheden die naar Normandië gestuurd zou worden was de 17. SS-Panzergrenadier-Division "Götz von Berlichingen", die gelegerd was in de omgeving van Poitiers, in het zuidwesten van Frankrijk. De divisie omvatte zes bataljons infanterie, waarvan vier gemotoriseerd, en 42 Sturmgeschütz IV aanvalskanonnen. Er stond al een serie van sabotageacties door het Franse verzet gepland om het verplaatsen van de eenheid te vertragen.

Na de D-Day landingen op 6 juni bleef Bomber Command ter ondersteuning van de landstrijdkrachten opereren en viel het Duitse posities en spoor- en wegverbindingen aan. De 17. SS-Panzergrenadier-Division was op 7 juni begonnen zich te verplaatsen vanuit de omgeving van Poitiers. De divisie werd direct opgehouden door aanvallen van het Franse verzet. De verwachting was dat de eenheid per trein naar Normandië zou worden verplaatst. Om in Normandië te komen zou naar verwachting gebruik gemaakt worden van de spoortunnel bij Saumur, een stad op 200 kilometer van de landingsstranden. De tunnel, lokaal bekend als de Tunnel de Nantilly, had een dubbel spoor en was 1030 meter lang. Met grote spoed werd een aanvalsplan uitgewerkt. Bomber Command moest de tunnel vernietigen en op die manier de verplaatsing van de SS-divisie vertragen. No.617 Squadron kreeg het bevel de spoortunnel aan te vallen. Om de kans op succes te vergroten werd besloten om voor de eerste keer gebruik te maken van de Tallboy-bom.

De Tallboy was een bom van 12.000 pond die was ontwikkeld door de Engelse uitvinder Barnes Wallis. Hij had drie jaar gewerkt aan een bom die effectief was tegen gewapende constructies. Hij was dusdanig ontworpen dat de bom zich eerst in de grond zou boren alvorens te ontploffen. De Tallboy had een hele sterke behuizing die moest voorkomen dat hij zou barsten bij de inslag. Hij had eveneens een aerodynamisch ontwerp zodat de bom wanneer hij van grote hoogte afgeworpen werd, een zeer hoge snelheid zou bereiken en bijna vijf meter beton kon doorboren. Er kon een vertraging worden ingesteld zodat de bom het doel eerst zou penetreren voordat hij zou ontploffen. De Tallboy kon het doel doorboren, maar kon eveneens het effect van een aardbeving creëren om zo maximale schade aan te brengen. Tallboys konden alleen door speciaal aangepaste Lancasters worden afgeworpen, vanwege het gewicht en de vereiste hoogte van waar hij moest worden afgeworpen.

De aanval

In de nacht van 8 op 9 juni bombardeerden meer dan 500 vliegtuigen spoorwegdoelen in Frankrijk om te voorkomen dat de Duitse versterkingen vanuit het zuiden Normandië konden bereiken. 483 vliegtuigen – 286 Lancasters, 169 Halifaxes en 28 Mosquito’s – vielen spoorwegen bij Alençon, Fougères, Mayenne, Pontaubault en Rennes aan. 29 Lancasters en 3 Mosquito’s kregen het bevel om de spoorwegtunnel bij Saumur te bombarderen. Hun doel was om de zuidwestelijke ingang van de tunnel af te sluiten en om de spoorbrug over de rivier de Loire bij de noordoostelijke ingang te vernietigen. Vier Lancasters van No.83 Squadron zouden naar het doel vliegen en het verlichten met lichtkogels, zodat de drie Mosquito’s het doel konden markeren. De eerste Mosquito werd gevlogen door Wing Commander Leonard Cheshire, de beroemde bevelhebber van 617 Squadron en de ‘master bomber’ voor deze aanval. De andere twee toestellen werden gevlogen door Squadron Leader David Shannon en Flight Lieutenant Gerry Fawke. Nadat het doel gemarkeerd was zouden de 18 Lancasters hun Tallboys op de zuidwestelijke ingang (Aiming Point A) afwerpen. Zeven andere Lancasters, waarvan één was geladen met een Tallboy en de rest met 1.000 ponders, hadden de spoorbrug bij de noordwestelijke ingang van de tunnel (Aiming Point B) als doel.

Cheshire en zijn navigator, Pilot Officer Kelly, stegen in de nacht van 8 op 9 juni om 23:23 uur op vanaf RAF Woodhall Spa. De twee andere Mosquito’s volgden, maar Shannon moest al snel zijn missie afbreken vanwege problemen met de bakboordmotor. Cheshire en Fawke zetten hun vlucht voort en aangekomen boven het doel daalden ze tot 150 meter om hun markers af te werpen. De vier Lancasters die het doel zouden verlichten met hun lichtkogels hadden te kampen gehad met een gebrek aan respons van hun radar. De meeste van hun lichtkogels waren verspreid gedropt en hierdoor onbruikbaar voor de Mosquito’s. Desondanks wisten Cheshire en Fawke hun markers nauwkeurig te droppen. Fawke’s navigator, Flying Officer Bennett, verklaarde later dat de markers niet beter geplaatst hadden kunnen worden, behalve wanneer zij "erheen waren gebracht in een kruiwagen!" Cheshire gaf het bevel om het bombardement te beginnen om 02:08 uur. De Lancasters wierpen hun Tallboys af en er werden goede resultaten gerapporteerd. Flight Lieutenant Astbury: "De meeste bommen vielen er omheen (de markers). Er was een voltreffer op de tunnel te zien. De bommen vielen nauwkeurig rond de markeringen." Flying Officer Daniel herinnerde zich: "Alle bommen vielen in een cirkel van 45 meter. Eén was een voltreffer op de marker zelf." Flying Officer Duck: "Het bombardement was goed en zeer nauwkeurig rondom de markers, die dicht bij het doel afgeworpen leken." Verschillende bemanningen rapporteerden dat het bombardement nauwkeurig en geconcentreerd was, ook al was het effect voor sommigen van hen lastig in te schatten vanwege de rookontwikkeling. Sommige van de markers waren gedoofd door de explosies. Vanuit de twee Mosquito’s was de aanval geobserveerd en Flight Lieutenant Fawke omschreef het als ‘geweldig’. Hij en Cheshire keerden om 04:30 uur terug op Woodhall Spa en een uur later waren ook alle 25 Lancasters geland.

Het was de verwachting dat slechts 60% van de bommen in het doelgebied zouden vallen. Dit omdat de bemanningen maar weinig hadden kunnen oefenen met de nieuwe Tallboys vanwege andere verplichtingen. De volgende dag werd er een verkenningsvlucht uitgevoerd om een schatting te maken van de toegebrachte schade. Achttien kraters werden geteld binnen een straal van 200 meter van de ingang van de tunnel. De plaatselijke bevolking meldde dat de kraters 15 meter diep waren en een doorsnede hadden van 35-40 meter. Sommige Tallboys hadden zich in de grond geboord en het effect van een aardbeving veroorzaakt. Hierdoor waren grote hoeveelheden steen en aarde van een berghelling op het spoor terecht gekomen. De spoorlijn was aanzienlijk beschadigd door het bombardement. Eén Talboy was op het dak van de tunnel ingeslagen en had het doorboord. De explosie die volgde liet de tunnel instorten. Voltreffers op de brug bij de noordwestelijke ingang hadden deze beschadigd. Echter, niet alle bommen hadden hun doel getroffen. Verschillende huizen waren vernietigd en ook een transformatorgebouw was geraakt, waardoor de omgeving zonder elektriciteit kwam te zitten. Twee burgers werden gedood en drie raakten er gewond.

Nasleep

De spoorlijn was afgesneden en de tunnel geblokkeerd. De Duiters gaven de bewoners van Saumur de opdracht om het puin op te ruimen. Hiervoor werkten zij drie weken lang dag en nacht. Amerikaanse bommenwerpers vielen de spoorbrug op 22 en 24 juni opnieuw aan. De tunnel was weer vrijgemaakt en reparatiewerkzaamheden waren in gang gezet toen de omgeving in augustus 1944 werd bevrijd. De Duitsers hadden echter voor hun vertrek de reparaties weer vernield door explosieven tot ontploffing te brengen. De spoorlijn werd pas vier jaar na de oorlog weer volledig in gebruik genomen.

De verplaatsing van de 17. SS-Panzergrenadier-Division naar Normandië werd hevig vertraagd. Vijf treinen met troepen en materiaal werden opgehouden. Zij moesten over de weg naar Normandië en arriveerden groepsgewijs. Het is lastig om het effect van het bombardement in cijfers uit te drukken, ook omdat het Franse verzet eveneens een belangrijke rol speelde bij de vertraging van de 17. SS-Panzergrenadier-Division met zijn aanvallen en sabotage acties. De Duitse versterkingen bereikten echter met grote vertraging Normandië en om die reden kan de aanval op de tunnel bij Saumur als noemenswaardige bijdrage aan het succes van de geallieerde invasie in Normandië beschouwd worden.