KV-2

Inleiding

De KV-2 is een zware Sovjettank uit de Tweede Wereldoorlog. De tank is een artillerieversie van de KV-1 tank. Eerst stond de KV-2 bekend onder de aanduiding 'большой башни' (‘grote koepel’). De KV-2 is ontworpen om bunkers en versterkte linies te vernietigen. Het is een tank met een krachtige houwitser. De KV-2 werd ingezet tussen 1940 en 1941. Bij de productie van de KV-2 werd het zware pantser van de KV-1 tank gecombineerd met de idee van artilleriegeschut. Net als de KV-1 is de KV-2 vernoemd naar de Sovjet-volkscommissaris van Defensie: Kliment E. Voroshilov.

Het grote gewicht, de omvang en de traagheid van de KV-2 zorgden ervoor dat weinig exemplaren gebouwd werden. De tank werd gefabriceerd in de Kirov (Кировский Завод) fabriek (LKZ) in Leningrad en in ChTZ (Chelyabinsk tractorfabriek). Die fabrieken produceerden machines en tanks. Vóór de overplaatsing van Sovjetfabrieken naar de Oeral, werd de productie van de tank stopgezet. Dit omdat artillerietanks op het slagveld van 1941 en 1942 niet bruikbaar meer waren.

De Winteroorlog: stimulans tot ontwikkeling

Op 30 november 1939 viel de Sovjet-Unie Finland binnen. De Sovjet-Unie wilde een aantal strategische gebieden in Finland veroveren en beschikte over veel meer soldaten, tanks en vliegtuigen dan Finland. Bij gevechten tussen Finse soldaten en soldaten van het Rode leger werden door beide strijdende partijen allerlei militaire middelen ingezet, zoals machinegeweren, antitankkanonnen en tanks (Finland veroverde enkele Sovjettanks). Tanks maakten een snelle doorbraak van vijandelijke posities en fortificaties mogelijk. Finland had een buffer tegen de Sovjet-Unie in de vorm van een versterkte verdedigingslinie: de Mannerheimlinie. Deze linie bestond uit een reeks kazematten, bunkers en versterkte verdedigingswerken. Met behulp van machinegeweernesten en kanonnen konden vijandelijke aanvallen afgeslagen worden. Tijdens deze oorlog, de Fins-Russische oorlog oftewel de Winteroorlog (1939-1940), wist Finland relatief lange tijd stand te houden tegen het overweldigende Sovjetoffensief. De oorlog duurde slechts een jaar en bevestigde dat de Sovjet-Unie geen onoverwinnelijk, onkwetsbaar leger had. Hoewel Finland uiteindelijk het onderspit delfde tegen de overmacht aan infanterie, tanks en vliegtuigen, kreeg de Sovjet-Unie een zware klap: veel materiaal en manschappen gingen verloren.

Bij de strijd maakten Finse soldaten gebruik van antitankkanonnen. Deze kanonnen (onder andere 37mm geschut) konden lichte en middelzware Sovjettanks vernietigen. De Sovjet-Unie zette tal van tanks in: lichte, middelzware en zware tanks. De lichte tanks bestonden uit T-26 en de BT snelle tankserie (bijvoorbeeld de BT 5 en de BT 7). Deze modellen hadden als taak het ondersteunen van infanterie. De lichte tanks waren door de dunne bepantsering kwetsbaar voor antitankvuur. Middelzware tanks zoals de T28 konden vijandelijke posities doorbreken. De T28 werd gedurende de jaren dertig in verschillende modellen gefabriceerd en kon vijandelijke posities vernietigen. De T28C was het zwaarste model en had een frontale beplating van 80mm. Bewapend met een kort 76.2mm KT-28 of L-10 kanon en diverse 7.62mm machinegeweren was het een formidabel voertuig. De krachtigste tanks die tijdens de Winteroorlog ingezet werden, waren zware tanks. De Sovjet-Unie beschikte over de KV series. Die tanks waren vernoemd naar de Sovjet-volkscommissaris van Defensie, Kliment E. Voroshilov.

De KV tank was tussen 1940 en 1941 nagenoeg onkwetsbaar voor antitankvuur. De Sovjet-Unie ontwikkelde drie productievarianten van het KV-1 type: model 1940, 1941 en 1942 (de Sovjet-Unie hanteerde deze onderverdeling niet, dit was een westerse aanduiding). Het eerste prototype model staat bekend onder de naam KV-1 model 1939 (76.2mm L-11 kanon). Alle modellen hadden een 76.2mm kanon en waren voorzien van dikke staalbeplating. Zo had de KV-1 model 1942 een frontale koepelbeplating van 120mm. De voorkant, zijkant en achterkant van de romp waren voorzien van 75mm staalplaten (75mm staal voorkant, 75mm staal zijkant en 70mm staal achterkant). De KV tanks hadden geen enkele moeite met het vernietigen van Finse lichte verdedigingswerken en machinegeweernesten.

De KV-1 was een succes omdat de tank twee eigenschappen had: vuurkracht en bepantsering. Daarnaast waren verbeteringen mogelijk op het gebied van bepantsering en vuurkracht. Het onderstel van de KV-1 was gebaseerd op het onderstel van het SMK type. De KV tank had grote wielen en rupsbanden die de gronddruk aanzienlijk reduceerden. Echter, de KV had moeite met het vernietigen van Finse bunkers. Het 76mm (76.2mm) kanon van de KV-1 had namelijk onvoldoende vuurkracht om betonnen muren van bunkeremplacementen te vernietigen. Er ontstond daarom grote behoefte aan een tank die niet alleen zwaar gepantserd was, maar ook over enorme vuurkracht beschikte om bunkers te vernietigen. De commandant van het 7de leger, Kirill A. Meretskov, legde grote nadruk op de ontwikkeling van een tank die over grote vuurkracht beschikte. Deze ontwikkeling zou leiden tot de KV-2.

Vier projecten werden op touw gezet om een geschikte tank te ontwikkelen. Het eerste project bestond eruit een tank te ontwikkelen die bewapend was met een 130mm B-13 kanon. Dat kanon was oorspronkelijk bedoeld voor de marine en grootschalige productie van de tank werd nooit uitgevoerd. Dit eerste project heette T100U. Het OKMO team, een Sovjet-ontwerpteam, had dit project bedacht. De romp van de T100 zware tank, die ontwikkeld was door de Russische ingenieur N. Barykov, werd als basis gebruikt. De 130mm B-13 werd in een soort van kazemat c.q. versterkte opbouw gemonteerd. De T100U (SU-130Y) werd later ingezet tijdens de winter van 1941 bij de verdediging van Moskou. Het tweede project legde nadruk op de montage van een 152mm BR-2 geschut of een 203mm B-4 houwitser op een verlengde KV-1 romp (Object 212). Het derde project betrof de montage van een 152mm houwitser op de T-100 (T-100Z).

Het laatste project legde nadruk op montage van een krachtige houwitser op de romp van de KV-1. Aanvankelijk kozen de Sovjets voor de 122mm M1938 L/22.7 houwitser. Echter, deze bewapening was niet krachtig genoeg. De Sovjets gingen over op montage van een standaard 152.4mm houwitser op een KV tank. De 152mm M1938 (M-10) en 152mm M1937 (ML-20) waren houwitsers in het Sovjetleger. De montage van de 152mm M-10 houwitser op een KV-1 romp werd in slechts twee weken tijd voltooid. Op 10 februari 1940 werden de eerste prototypes getest. Eerst stond het voertuig bekend onder de naam ‘bolshoi bashnei’, oftewel ‘grote koepel’. Later werd het voertuig omgedoopt tot 'Klimenti Voroshilov 2' (KV-2). De KV-2 is een tank die van korte afstand vuursteun zou geven. De tank kon zij aan zij met de KV-1 vechten. Vijandelijke bunkers en tankversperringen konden door de KV-2 vernietigd worden.

Ontwikkeling van de projecten

De eerste twee voertuigen werden gebruikt door de 20ste Gepantserde Brigade in Finland. Betonnen bunkers en Finse stellingen werden eenvoudig door de tank vernietigd. De KV-2 was een zeer opvallende verschijning. Voor de 152mm M1938 (M-10T) werd een grote 12 ton (12.19 ton) wegende koepel gemaakt. De vierkante koepel kon 360 graden draaien. Deze koepel draaide zeer langzaam: ongeveer 6 tot 7.1 graden per seconde. Met behulp van stalen trappen kon de bemanning in de koepel komen. De houwitser stond bekend onder de naam 152mm M-1938/39 L/20 of 152mm M-10T (‘T’ voor ‘tank’) in het KV-2 wapensysteem. De granaatsnelheid van de M-10 was relatief laag vergeleken met Duitse kanonnen zoals de 88mm KwK 43 L/71 van de Tiger II tank. Dat Duitse 88mm kanon vuurde een granaat af die een snelheid bereikte van 1000 meter per seconde. Ten eerste werden lage snelheden veroorzaakt door het gewicht van de 152mm granaten. Ten tweede door de korte loop van de M-10 houwitser: daardoor legde de afgevuurde granaat een korter traject af.

De KV-2 woog door het gewicht van de koepel meer dan de KV-1, ongeveer 52 tot 52.4 ton in plaats van 44 tot 49 ton. De tank had grote stalen wielen die veel lawaai produceerden. De KV-2 oefende een gronddruk uit van 0.9 kilogram per vierkante centimeter. Het voertuig was net als de KV-1 zwaar gepantserd. De koepel was voorzien van 110mm staalbeplating, de romp had 75mm staalbeplating. De koepel had 75mm staal aan alle kanten met een verdikking van 110mm staal aan de voorkant, de romp had 75mm staal aan voorkant en zijkant. De achterkant van de romp was voorzien van 70mm staal. De tank had dus dezelfde bepantsering als de KV-1. Twee productiemodellen van de KV-2 model 1940 werden ontwikkeld: de KV-2 A en de KV-2 B. De KV2-B was gebaseerd op de romp van KV-1 model 1941. De bijnaam van de KV-2 was het ‘pantserschip’. Het prototype (KV-2 model 1939) werd uitgerust met de MT-1 koepel. Die koepel vormde aan de achterkant een driehoek. Van dit prototype zijn waarschijnlijk slechts vier exemplaren gebouwd. De overige KV-2 modellen kregen de MT-2 koepel. Die koepel was eenvoudiger vormgegeven. De houwitser van de KV-2 woog 1.36 ton en de loop was 3697mm lang. Het wapen kon granaten tot een afstand van vijf kilometer afvuren. Een groot nadeel was dat de tank niet snel kon vuren. Slechts één schot om de 30 of 40 seconden was mogelijk vanwege het gewicht van de granaten en de tweedelige munitie. De tank beschikte over een T-5-152 1938 model richtvizier (naast het kanon) en een PT-5 panoramisch vizier bij het koepeldak.

Munitie van de KV-2 tank

De KV-2 kon onder andere explosieve granaten ('HE' oftewel brisant) afvuren. De explosieve OF-530 granaat woog ongeveer veertig kilogram en werd met een snelheid van 530 meter per seconde (m/s) afgevuurd. De OF-530 granaat explodeerde vrijwel direct tegen staalbeplating. Naast deze granaat kon de KV-2 een speciaal type munitie afschieten ('PB-35'). De PB-35 granaten wogen ongeveer eenenvijftig kilogram en werden met een snelheid van 436 meter per seconde (m/s) afgeschoten.

Op 22 juni 1941 viel Duitsland de Sovjet-Unie binnen. De Wehrmacht kreeg een grote schok toen zij de nieuwe Sovjet-tankmodellen zag. Was de Sovjet-Unie in staat zulke gevaarten te ontwerpen? Hitler en legerstaf dachten van niet. Vooral de zware KV en de middelzware T-34 tanks veroorzaakten problemen. Net als in Finland werd duidelijk dat de KV tankmodellen nagenoeg onkwetsbaar waren voor antitankvuur. Duitse 20mm (2 cm), 37mm (3.7 cm PaK 36), 50mm (5 cm PaK 38) en 75mm (7.5 cm) granaten ketsten af. Dat kwam omdat het Duitse leger beschikking had over de lichte Panzerkampfwagen I en II en de middelzware Panzerkampfwagen III en IV. Die vroege modellen hadden kanonnen die onvoldoende vuurkracht hadden om dikke bepantsering te doorboren.

De lichte Panzerkampfwagen I kon met zijn twee machinegeweren niets beginnen tegen de KV modellen. Ook de Panzerkampfwagen II met zijn 20mm KwK 30 L/55 kanon was nutteloos. Kogels uit de MG13 (7.92x57mm) waren niet effectief tegen staalbeplating, enkel tegen infanterie en licht gepantserde voertuigen. De Panzerkampfwagen III (vroeg model) en zelfs de 'stubs' oftewel de Panzer IV (vroeg model) met kort 75mm KwK 37 L/24, maakten geen enkele kans tegen de KV tankserie. De Panzerkampfwagen IV kon met zijn 75mm KwK 37 L/24 kanon maximaal ongeveer 50 mm staalbeplating (pantsergranaat) tot honderd meter doorboren. De KV tank werd in 1941 door Duitse soldaten dan ook alom gevreesd.

Was de KV-2 werkelijk onoverwinnelijk? Neen. Duitse soldaten leerden snel hoe een KV-2 te vernietigen. Door middel van explosieven en benzine kon de KV tank tot ontploffing worden gebracht. Ook werden Duitse mijnen onder koepels bevestigd. Artillerie werd gebruikt bij het vernietigen van KV tanks. Omdat de KV-2 een enorm zwaar voertuig was, kwam het moeilijk uit de voeten. Rupsbanden waren vaak een geliefd doelwit: door op rupsbanden te schieten werden KV tanks immobiel gemaakt. Door de snelle Blitzkrieg-tactiek werden veel Sovjettanks overrompeld. Alleen de Duitse 88mm FlaK (8.8 cm FlaK) had een kans om het dikke pantser van de KV te doorboren. De munitie van het 88mm FlaK-kanon kon namelijk de bepantsering van de KV tank doorboren. Een FlaK 18 (88x571R) pantsergranaat bereikte een snelheid van 773 meter per seconde en penetreerde ongeveer 123 mm staal tot honderd meter. Dat was voldoende om de frontale bepantsering van KV-1 en KV-2 te doorboren.

De combinatie van tanks, kanonnen, vliegtuigen en infanterie zorgde ervoor dat de Sovjet-Unie in 1941 enorme verliezen leed. Ook vanwege het feit dat de Sovjet-Unie, naast de KV zware tanks en de uitstekende T-34, beschikte over verouderde tanks zoals de T-26 lichte tanks. Die lichte tanks waren geen partij voor Duitse voertuigen. De KV-2 was een poging een groot geschut te monteren op de romp van een tank. Ondanks de enorme vuurkracht had de KV-2 grote nadelen. Het was een voertuig dat geschikt was voor ondersteunende doeleinden, ongeschikt voor snelle gevechten. Het was een trage tank die zijn koepel alleen op vlak terrein draaien kon. Daarnaast was de KV-2 door de koepel topzwaar. Het afvuren van de houwitser zorgde voor trillingen in de tank. De tank vormde tevens een uitstekend doelwit voor Duitse kanonnen. De KV-2 kwam beter tot zijn recht bij defensieve doeleinden: het was een formidabele tank in een statische positie. Zo zijn verhalen bekend waarbij één enkele KV-2 tank de Duitse opmars vertraagde. Door een overmacht aan Duitse voertuigen, infanterie en vliegtuigen werden veel Sovjet-tankbemanningen overrompeld. De KV-1 en KV-2 series konden de opmars van de Wehrmacht uiteindelijk niet tegenhouden. De KV vormde de basis voor een serie zware tanks: de Jozef Stalin tanks. Enkele KV-2 tanks vielen in handen van de Duitse bezetter. Die tanks werden 'KV II 754 (r)' genoemd waarbij de letter 'r' verwees naar Rusland. Bij die tanks werden koepels voor commandanten gemonteerd. In oktober 1941, vóór de overplaatsing van Sovjet-tankfabrieken achter het Oeralgebergte, werd besloten om de productie van de KV-2 te stoppen omdat het concept van artillerietanks onbruikbaar geworden was. In totaal werden slechts 334 KV-2 tanks geproduceerd.

Technische gegevens: