De Titel “De Bezetting: een luistercollege voor jongeren over Nederland in de Tweede Wereldoorlog”, zegt al duidelijk waarover dit hoorcollege gaat en voor welke doelgroep het is. In ongeveer 75 minuten wordt in begrijpelijke taal uitgelegd hoe de Tweede Wereldoorlog ontstond, hoe Nederland erbij betrokken raakte, hoe de bezetting van Nederland en haar koloniën verliep en hoe de bevrijding tot stand kwam.

Het hoorcollege begint met een korte voorgeschiedenis van het conflict. In deze inleiding worden begrippen als het verdrag van Versailles, fascisme, communisme, de beurscrash van 1929 en antisemitisme toegelicht. Er wordt uitgelegd hoe Adolf Hitler in Duitsland aan de macht kon komen en hoe dit tot de Tweede Wereldoorlog leidde. Ook wordt er kort ingegaan op de rassenwetten van Neurenberg en de Kristallnacht.

Hierna volgt een verhandeling over de Duitse aanval op Nederland. Eerst wordt er uitgeweid over de redenen die Duitsland had om een inval te doen in ons land. Vervolgens wordt er uitgelegd waarom het Nederlandse leger niet zo veel kon inbrengen tegen de Duitse aanvalsmacht. Hierna wordt een korte beschrijving gegeven van de strijd op Nederlands grondgebied, met natuurlijk als dieptepunt het bombardement op Rotterdam op 14 mei 1940, dat leidde tot de capitulatie van het Nederlandse leger. In het hoofdstuk wordt ook kort ingegaan op de aanval op Pearl Harbour en de Japanse verovering van de Nederlandse kolonie Oost-Indië.

Vervolgens worden de gevolgen behandeld die de Duitse bezetting had voor Nederland. In dit hoofdstuk komen onder meer de begrippen gelijkschakeling, Arbeitseinsatz, voedseldistributie, NSB en Februaristaking aan bod. Ook wordt kort stilgestaan bij de gevolgen van de Japanse bezetting voor de Nederlanders in Indonesië.

Hierna wordt de moeilijke keuze tussen meewerken met de vijand of zich ertegen verzetten besproken. Er wordt onder meer informatie gegeven over het studentenverzet en over de illegale pers in Nederland. In dit hoorcollege wordt de bekende stelling ingenomen dat de meeste Nederlanders niet zwart of wit, maar “grijs” waren. Men pleegde geen openlijk verzet, maar men collaboreerde ook niet met de Duitsers.

Vervolgens wordt de bevrijding van Nederland behandeld. Er wordt uitgelegd wat het doel en het verloop van operatie Market Garden was. Mede door deze operatie werd het zuiden bevrijd, maar het noorden van Nederland bleef bezet door de Duitsers. Voor het noorden brak hierna de Hongerwinter aan, met als gevolg meer dan 15.000 doden. Er wordt uitgelegd hoe de Hongerwinter kon ontstaan en wat de gevolgen waren voor de Nederlandse burgers. Op 8 mei 1945 capituleerde Duitsland en werd geheel Nederland bevrijd. Op 15 augustus gaf ook Japan zich over, maar hiervoor waren wel twee atoombommen nodig.

Het laatste hoofdstuk gaat over wat er gebeurde in Nederland na de bevrijding. Het land lag in puin en moest worden opgebouwd. Ook braken er in Indië onlusten uit, die zouden leiden tot de afscheiding van deze kolonie van Nederland. Er wordt ingegaan op de moeilijkheid om vast te stellen of iemand nu wel of niet met de Duitsers had samengewerkt en zo ja, wat voor straf moest een dergelijk persoon dan krijgen? Het hoorcollege sluit af met het noemen van de (indirecte) gevolgen van de Tweede Wereldoorlog die nu nog steeds zichtbaar zijn, zoals bijvoorbeeld de Dodenherdenking op 4 mei.

Een leuke toevoeging aan dit hoorcollege is dat er behalve de sprekers ook originele fragmenten uit de tijd van de Tweede Wereldoorlog te beluisteren zijn. Zo is de officiële bekendmaking op de Nederlandse radio van de Duitse inval in ons land te horen, ook zijn er fragmenten van toespraken van Hitler en Goebbels te beluisteren. Behalve dat deze fragmenten interessant zijn, helpen ze ook mee om een goede voorstelling te kunnen maken van de situatie destijds.

Het hoorcollege is voor jongeren vanaf tien jaar. Vanwege deze doelgroep is de taal van het hoorcollege vrij eenvoudig: moeilijke woorden worden vermeden en er wordt veel gebruik gemaakt van spreektaal. Ook worden er af en toe serieuze opmerkingen gemaakt met een grappige ondertoon. Zo wordt er op gewezen dat Hitler wel constant sprak over het Arische ras, gekenmerkt door blond haar, blauwe ogen en een forse lichaamsbouw. De sprekers wijzen er echter op dat Hitler zelf totaal niet voldeed aan deze kenmerken.

Bepaalde uitspraken van de sprekers kunnen echter tot verkeerde conclusies leiden. Zo wordt er gezegd dat in de Hongerwinter een aantal boeren zeer rijk is geworden door voedsel tegen exorbitante prijzen te verkopen aan mensen die naar het platteland kwamen omdat er in de steden geen voedsel meer was. Dit zal vast wel gebeurd zijn, maar er zijn ook genoeg voorbeelden van boeren die gratis eten verstrekten aan degene die aanklopten bij hun boerderij. Deze opmerking had dus misschien wel wat genuanceerd kunnen worden. Er moet wel gezegd worden dat doordat dit hoorcollege relatief kort is, de kans vrij groot is dat er een keer iets wat te kortzichtig wordt weergegeven.

Het college slaagt er in om een goed algemeen beeld te geven van de gevolgen die de Tweede Wereldoorlog had voor Nederland. Natuurlijk is vijf kwartier te kort om een uitgebreide beschrijving te geven van deze geschiedenis. Dit heeft er toe geleid dat bepaalde zaken niet of slechts summier worden genoemd. Zo wordt er wel aandacht gegeven aan de Februaristaking, maar de April-meistaking van 1943 wordt niet genoemd. De Soldaat van Oranje, Erik Hazelhoff Roelfzema, en de kunstenaar Gerrit van der Veen komen allebei aan bod, maar de verzetslieden Walraven van Hall en Helena Kuipers-Rietberg krijgen geen aandacht in het hoorcollege. Dit is aan de ene kant wel jammer, maar aan de andere kant is het wel zo dat als deze personen en gebeurtenissen wel waren genoemd het college een stuk langer en voor bepaalde mensen misschien wat onoverzichtelijker was geworden.

Kortom: gesteld kan worden dat dit hoorcollege goed gemaakt is. Voor mensen die al enige kennis hebben over Nederland gedurende de Tweede Wereldoorlog is het echter niet echt interessant, want het bevat geen nieuwe feiten en/of inzichten en het is vrij kort. Voor mensen die weinig of niets weten over de Tweede Wereldoorlog en de gevolgen voor Nederland, in het bijzonder jongeren, is dit college wel zeer interessant. Er wordt goed weergegeven hoe de Tweede Wereldoorlog ontstond en wat de gevolgen voor Nederland waren. Doordat het college niet diep op de onderwerpen ingaat, nodigt het ook uit tot verdere studie. Hopelijk zullen jongeren die dit college hebben beluisterd, hierna meer informatie betreffende deze geschiedenis gaan bestuderen.