Landingen op Gold Beach

6 Juni 1944, een zeer belangrijke datum wanneer het over de bevrijding van Europa gaat. Op deze dag vond de grootste amfibische landing uit de geschiedenis op het Europese continent plaats: operatie Overlord. Meer dan 130.000 Britse, Amerikaanse en Canadese manschappen zetten in Normandië voet op Franse bodem. Hun doel was het doorbreken van Hitlers Atlantikwall. Het zou duizenden jonge mannen hun leven kosten, maar na operatie Overlord brokkelde het Derde Rijk steeds verder af. Het tij keerde definitief, in het voordeel van de geallieerden.

Gold Beach was het middelste van de vijf invasiestranden en het meest westelijke van de Brits/Canadese stranden, die zouden worden aangevallen door de 2nd British Army. Het strand omvatte de kuststrook tussen het schiereiland Cotentin en de rivier de Orne. Het was bezaaid met rotsblokken en omringd door steile kliffen. De Duitse militaire staven waren dan ook van mening dat de kans op een geallieerde landing hier zeer klein was. Toch was er in 1943 een machtige kustbatterij gebouwd op de klippen bij Longues, tussen Gold en Omaha. De batterij bestond uit een vuurgeleidingsbunker, zeven schuilruimtes, zes bunkers met tobruks, een mortierkuil en vier 15cm-kanonnen met een bereik van 19,5 kilometer, bemand door 184 zeelieden van de Kriegsmarine. Op 28 mei en 3 juni 1944 was de batterij gebombardeerd door de geallieerde luchtmacht, maar de bommen hadden geen schade aangericht. Verder landinwaarts bevonden zich nog twee andere batterijen, rond het dorp Ver-sur-Mer. Deze werden bemand door eenheden van het 1260. en 1716. Artillerie-Regiment. Aan de westrand van Gold Beach bevond zich een radarstation bij St. Côme-de-Fresné. Het was tijdens de luchtaanvallen voorafgaand aan D-day vernietigd, maar de betonnen basis werd nu gebruikt als fortificatie.

Ondanks het feit dat de Duitsers hier geen aanval verwachtten, werd de kust toch verdedigd. De Duitse versterkingen en versperringen werden bemand door twee bataljons van het 726. Regiment van de 716. Küstenverteidigung (Infanteriedivision). De belangrijksten waren drie Widerstandsneste, die waren uitgerust met zware mitrailleurs en kanonnen. Deze stellingen waren omringd door loopgraven, prikkeldraad en mijnenvelden. De vakantiehuizen die overal aan de kust stonden waren door de Duitsers omgebouwd tot fortificaties. Het kustdorp La Rivière was verworden tot een vestingstadje. Het strand was bezaaid met meer dan 2500 obstakels, onder andere stalen egels, palen en staken, voorzien van mijnen.

De Britse 50th ‘Northumbrian’ Infantry Division van Major-General Douglas Graham zou het strand bestormen. Deze divisie was onderdeel van het Britse XXX Corps en had in 1940 in Frankrijk gevochten en vervolgens in Noord-Afrika. Destijds was het een eenheid van vrijwilligers uit het noordoosten van Engeland, het gebied rond de rivieren de Tyne en de Tees, hetgeen de TT op de divisiepatch verklaart. In juni 1944 was dit echter lang niet meer het geval.

Het strand was opgedeeld in de sectoren Item, Jig, King en Love, welke op hun beurt weer waren onderverdeeld in sector Red en sector Green. Als eerste zouden speciale pantservoertuigen van de Westminster Dragoons en het 6th Assault Regiment Royal Engineers aan land gaan om de obstakels op te ruimen. Ze zouden gevolgd worden door de eerste landingsgolf van infanterie, bestaande uit de 231st Brigade aan de rechterkant op Jig en de 69th Brigade aan de linkerkant op King. Deze eenheden werden op hun beurt weer gevolgd door de 56th (rechts) en de 151st Brigade (links). De infanterie werd ondersteund door DD-tanks van de 8th Armored Brigade. Elke brigade werd vergezeld door een regiment van de Nottinghamshire Yeomanry of de Dragoon Guards.

De opdracht voor de 50th Infantry Division was de verovering van de Duitse kustverdedigingslinies. Vervolgens moesten ze een doorbraak forceren naar de Route Nationale 13, de weg Bayeux-Caen, die essentieel was voor de aanvoer van Duitse reserves. Aan het einde van de dag moest Bayeux veroverd zijn en moest er contact tot stand gebracht zijn tussen de Canadese 3rd Infantry Division van Juno Beach in het oosten en de Amerikaanse 1st en 29th Infantry Divisions van Omaha in het westen. Het 47th Royal Marine Commando moest de haven van Port-en-Bessin veroveren.

In de nacht van 5 op 6 juni hadden de RAF en de USAAF de kustverdediging en geschutsbatterijen gebombardeerd. Een uur voordat de landingen begonnen werd de kust normaals beschoten, ditmaal door Force K, bestaande uit de kruisers HMS Orion, HMS Ajax, HMS Argonaut en HMS Emerald, de Nederlandse kanonneerboot Hr. Ms. Flores (1925) en een dertiental destroyers. Het kustbombardement in de Brits/Canadese sector duurde van 5.10 uur tot 7.25 uur, twintig minuten langer dan in de Amerikaanse sector, omdat de vloed in het oosten later kwam. De batterij van Longues, een secundair doel van de 231st Brigade, kwam in actie en begon de ankerplaatsen van de geallieerde marine voor Gold te beschieten. HMS Ajax ging het duel aan en wist binnen twintig minuten de batterij voorlopig uit te schakelen. Hierbij vernietigde het twee kanonnen, terwijl de andere twee werden beschadigd.

Ondertussen waren de opruimingsteams van de Britse genie op weg naar de kust. Zij ondervonden op het strand vooral hinder van Duitse sluipschutters, waardoor er nog maar weinig obstakels waren opgeruimd toen de eerste golf infanterie het strand naderde. Twintig LCT’s werden bij de eerste golf beschadigd, maar de stuurlui voeren gewoon door, conform de instructies van de Britse marine. Wel vielen hierbij behoorlijk veel slachtoffers en werden er enkele tanks uitgeschakeld. De Duitse tegenstand op het strand was echter niet sterk. De stellingen, versterkingen en vakantiehuizen waren bijna allemaal geraakt door de bombardementen van de luchtmacht en de marine. De tegenstand bleef beperkt tot wat mortiervuur uit het binnenland en enkele tientallen Mongoolse Osttruppen. Met het sporadische geweervuur dat van hen afkomstig was werd snel korte metten gemaakt. "Het was net een doodgewone oefening" volgens Lieutenant Pat Bailey. "Het enige verschil zat hem in de LCT’s die opgeblazen en weggeslingerd werden door ondermijnde strandobstakels."

Over het algemeen verliepen de landingen op Gold Beach snel en ordelijk. Er waren echter ook plekken waar dit niet het geval was. Bij Le Hamel boden de Duitsers verbeten weerstand. De Britse tanks waren hier allemaal uitgeschakeld door de ondermijnde obstakels of door mortiervuur. De genie werd hevig gehinderd door mitrailleurvuur bij hun opruimwerkzaamheden. De schutters zaten in enkele bakstenen huizen en een hotel die de bombardementen ongeschonden door waren gekomen. De Britten zaten vast en de landingsleider voor deze sector, Sub-Lieutenant 1st class Brian Whinney, liet de landingen hier voorlopig stop zetten.

Ook bij La Rivière werden de Britten tot staan gebracht. Manschappen van het East Yorkshire Regiment wisten de Duitse verdediging, met zware mitrailleurs en een antitankkanon, niet te doorbreken. Met het kanon hadden de Duitsers verscheidene tanks weten uit te schakelen. Zonder tanksteun zaten de soldaten vast op het strand. De enige overgebleven tank, een AVRE (ook wel prullenbakschieter genoemd; deze speciale tank schoot een groot explosief af vanuit een korte, brede loop), wist uiteindelijk de Duitse stelling uit te schakelen. Vervolgens zou het nog uren duren voordat de East Yorks het dorpje hadden gezuiverd, wat met felle straatgevechten bereikt moest worden.

Bij La Rivière hadden de Duitsers tot tien uur weten stand te houden. Le Hamel zou zelfs pas halverwege de namiddag in Britse handen zijn. Voor de rest hadden de Duitse verdedigers geen kans gezien de manschappen van de 50th Infantry te stoppen. Het bruggenhoofd werd dan ook vrij snel uitgebreid, ook omdat het binnenland een snelle opmars toestond. Hier ondervonden de troepen geen hinder van de hoge heggen, waar de Amerikanen hevige problemen van ondervonden. De enige manier om de Britse troepen bij Gold Beach tegen te houden was een tegenaanval.

In de buurt van Bayeux was Kampfgruppe Meyer, onderdeel van de 352. Infanterie-Division, gestationeerd. Deze eenheid had geregeld geoefend om vanuit Brazenville het strand zo snel mogelijk te bereiken. In de vroege ochtend van 6 juni bevonden de troepen van Meyer zich echter in de omgeving van Isigny, waar zij jacht maakten op gesignaleerde luchtlandingstroepen. Deze waren hier helemaal niet, maar het duurde enkele uren voordat Generalleutnant Dietrich Kraiss, de divisiecommandant van de 716.Infanteriedivision, tot deze conclusie kwam. Hij beval de Kampfgruppe rechtsomkeer te maken om een tegenaanval in te zetten tegen de Britten. Het duurde echter nog meer dan een uur voordat het bevel de troepen bereikte, die nog dertig kilometer van het verzamelpunt verwijderd waren. Deze afstand moest overbrugd worden te voet, per fiets of in oude Franse vrachtwagens die regelmatig de geest gaven. Onderweg werd de eenheid ook nog opgesplitst: er moest een helft naar Colleville om de Amerikaanse 1st Infantry Division op te wachten die aan land was gekomen op Omaha Beach. Toen het restant van Kampfgruppe Meyer uiteindelijk Brazenville bereikte, was het stadje al in Britse handen. In de Britse aanval die volgde sneuvelde Oberst Karl Meyer. De Duitse tegenaanval bij Gold Beach vond nooit plaats.

De latere landingsgolven werden sterk gehinderd. Het tij was ongewoon hoog en de strandobstakels waren voor een groot gedeelte weer onder water verdwenen. In het binnenland wisten de troepen van de eerste landingsgolven niet zo ver op te rukken als Field Marshal Bernard Montgomery gehoopt had. Volgens sommige niet-Britse historici komt dit doordat de Britten geregeld halt hielden om thee te zetten en elkaar te feliciteren met het aan land komen in Frankrijk. Het ligt echter meer voor de hand om dit als een gevolg te zien van de aanvoer van Duitse troepen. Het gebied achter de Britse stranden was voor de Duitsers belangrijker dan het gebied dat aan Omaha en Utah grensde. Dit was ook het geval bij Gold Beach, want Bayeux lag op de zo belangrijke weg naar Caen. En Caen was de oostelijke poort naar Parijs.

Tegen de avond van 6 juni hadden de Britten een stuk grond veroverd dat tien bij tien kilometer mat. Het bruggenhoofd bij Gold was het sterkste van de vijf. De Route Nationale 13 was bereikt en werd onder vuur gehouden, maar Bayeux was zelf nog niet veroverd. Soldaten van het 2nd Batallion Gloucestershire Regiment zouden tijdens nachtelijke patrouilles de buitenwijken bereiken en de stad zou de volgende dag wel in Britse handen vallen. Er was contact gemaakt met de Canadese troepen die op Juno Beach aan land waren gekomen, maar van een verbinding met de Amerikaanse troepen op de westelijke flank was nog geen sprake. Het 47th Royal Marine Commando moest de verbinding met de Amerikanen tot stand brengen nadat ze Port-en-Bessin hadden veroverd. Het kleine havenplaatsje zou echter tot 8 juni hardnekkig door de Duitsers verdedigd worden. Wel was Arromanches aan het einde van D-day veroverd.

Er waren op 6 juni 24.970 manschappen aan land gegaan op Gold Beach. Tijdens de landingen op het strand waren circa 400 soldaten gedood, verwond, of vermist geraakt. Ook waren er 89 landingsvaartuigen en vele tanks, waaronder een groot aantal speciale van de genietroepen, verloren gegaan. Wel waren rond middernacht de ruim 2500 ondermijnde obstakels van het strand verwijderd. Hierdoor konden de volgende dagen snel en eenvoudig versterkingen worden aangevoerd. Gold Beach zou overigens een grote rol spelen bij het aanvoeren van versterkingen en voorraden. Zo zou Port-en-Bessin enige tijd een belangrijke haven blijken en was hier een brandstofterminal aangelegd. Ook lag de Britse Mulberry B bij Arromanches. Tot oktober zouden de drijvende Mulberry-havens een aanzienlijk deel van de logistieke behoeften bevredigen.

Doordat de 50th Infantry Division bijna al haar doelen op D-day had bereikt, bleef de rol van de troepen en het bruggenhoofd kort na D-day enigszins beperkt. Montgomery richtte zich nu eerst op Caen en de gevechten in de Villers-Bocage. Hij had een belangrijke rol hierbij in gedachten voor de 7th Armored Division, de befaamde ‘Desert Rats’. Deze waren op Gold Beach aan land gekomen en werden ondersteund door de 56th Infantry Brigade, onderdeel van de 50th Infantry. De Britse aanval zou zeer teleurstellend verlopen en het ontslag inluiden van General-Major Erskine van de 7th Armored Division. De verdere rol van de 50th Infantry Division in de oorlog zou beperkt blijven. De divisie had strijd geleverd tijdens de gevechten in Frankrijk in 1940 en in de woestijnen van Noord-Afrika. Hierna volgde nog de geallieerde campagne in Frankrijk in 1944, maar de gevechten tijdens Market Garden zouden haar laatste zijn. De Britse strijdkrachten kampten als gevolg van hoge verliezen in de maanden na D-Day met een tekort aan infanteriesoldaten en zodoende werd onder andere de 50th Infantry Division in december 1944 ontbonden.