Landingen op Omaha Beach

6 Juni 1944, een zeer belangrijke datum wanneer het over de bevrijding van Europa gaat. Op deze dag vond de grootste amfibische landing uit de geschiedenis op het Europese continent plaats: operatie Overlord. Meer dan 130.000 Britse, Amerikaanse en Canadese manschappen zetten in Normandië voet op Franse bodem. Hun doel was het doorbreken van Hitler’s Atlantikwall. Het zou duizenden jonge mannen hun leven kosten, maar na operatie Overlord brokkelde het Derde Rijk steeds verder af. Het tij keerde definitief, in het voordeel van de geallieerden.

Omaha is een stadje aan de rivier de Missouri in de staat Nebraska in de Verenigde Staten. Op 6 juni was het de codenaam voor één van de vijf geallieerde landingsstranden tijdens operatie Overlord, de landingen op de kust van het door de Duitsers bezette Frankrijk. De Amerikaanse troepen die op D-Day aan land gingen deden dit op de, vanuit geallieerd oogpunt, twee meest rechtse stranden, Utah en Omaha. Utah was het meest rechtse strand, links daarvan lag Omaha Beach en Pointe du Hoc lag tussen de twee Amerikaanse landingsplaatsen in.

Omaha Beach was een mengeling van een zandstrand en een kiezelstrand. Aan de rand van Omaha Beach bevonden zich steile klippen. Voor deze klippen lag een moerasachtige strook. Aan de rand van deze strook bevonden zich kleine zandduinen of een zeewering. Hiervoor bevond zich een kiezelstrand. Bij vloed reikte het water tot aan dit kiezelstrand. Bij laag water werd het strand echter nog verlengd met een strook zand. Het strand had een gebogen vorm. Aan weerszijden rijzen de kliffen recht omhoog waardoor het strand niet van de zijkanten bereikbaar was en dus geïsoleerd was.

Omaha was absoluut geen ideale plaats om een landing plaats te laten vinden. Dit wisten de planners van D-Day. Maar zij wisten ook dat, wanneer er geen troepen aan land gingen in de buurt van Vierville-sur-Mer, Utah Beach vrij gemakkelijk geïsoleerd kon raken en de opening tussen Utah Beach en de landingsstranden van de Britten en Canadezen veel te groot zou worden. Wanneer dit het geval zou zijn zou de kans op slagen van de operatie vele malen kleiner zijn en zouden de landingen een te grote gok zijn. Het doel van de troepen die aan land gingen, was om de toegangswegen naar het binnenland te veroveren zodat nieuwe troepen zouden kunnen worden aangevoerd voor de strijd in het binnenland en de uitbreiding van het bruggenhoofd. Aan het einde van de dag moest de lijn Isigny-Trêvières-Vaucelles bereikt zijn. Ook moest er contact zijn gemaakt met de troepen die waren geland op Pointe du Hoc en met die troepen, twee Rangerbataljons, moest het Duitse bataljon van Pointe du Hoc, bestaande uit zes onderdelen, gevangengenomen of vernietigd worden. Het 116th Infantry Regiment, een eenheid van de Nationale Garde uit Virginia, maar nu onderdeel van de Amerikaanse 29th Infantry Division, ging op de oostelijke helft van Omaha Beach aan land, de 1st Infantry Division op de westelijke helft. Samen vormden deze twee infanteriedivisies Strijdmacht O. Ze vertrokken vanuit de havens van Weymouth en Portland. In totaal zouden er op Omaha Beach een kleine 35.000 soldaten aan land gaan; dit was met afstand het grootste aantal soldaten dat op een van de landingsstranden aan land zou worden gezet.

Het strand tussen Colleville-sur-Mer en Vierville-sur-Mer werd door de Duitsers gezien als mogelijke landingsplaats van de geallieerde invasie en de kust was daar sterk verdedigd. Voor de Duitsers was er geen beter te verdedigen plaats denkbaar aan de Franse kust. Het slagveld was geïsoleerd, er was geen kans om een aanval via de flanken te lanceren. De enige mogelijkheid zou een frontale aanval zijn. Ook waren er veel natuurlijke hindernissen die door de aanvallers overwonnen moesten worden en de klippen waren een ideale plek om bunkers, loopgravenstelsels en andere versterkingen te bouwen. Zo hadden de Duitsers rond de vijf geulen waardoor je het strand kon verlaten Widerstandneste geconcentreerd. De Duitsers hadden bij Omaha tien van deze Widerstandneste aangelegd. De verdedigers zouden van bovenaf een prima overzicht hebben over het strand. Om het overzicht te verbeteren hadden de Duitsers de huizen aan de kustweg afgebroken. Ook lagen er rond de geulen mijnenvelden. Op de stukken strand die niet konden worden bestreken door artillerie of machinegeweervuur waren vlammenwerpers ingebouwd die op afstand te bedienen waren. Langs de gehele kust bevonden zich kazematten met daarin kanonnen van verschillend kaliber.

Langs de wegen die naar het binnenland leidden waren ook nog diverse verdedigingstellingen en Widerstandneste gebouwd. Wegen werden versperd door antitankmuren en -grachten. Verder landinwaarts hadden de Duitsers nog verschillende artillerieposities die het strand konden bestrijken met hun kanonnen.
Op het strand zelf stonden de nodige versperringen. Tussen de eb- en vloedlijn bevonden zich vele, dicht op elkaar gepakte obstakels, zoals Belgische hekken, schuin in de grond geplaatste palen met mijnen, stalen egels, prikkeldraad, drakentanden en mijnenvelden. De obstakels waren in gordels van vijftig meter opgesteld. De gordels bevonden zich op ongeveer vijftien meter van elkaar. Hoe dichter men bij de kust kwam hoe lager de obstakels werden, dit in verband met de waterstand. Ook waren er op het strand tankgrachten gegraven die vol met water stonden.

Ondanks dat Omaha Beach een vrijwel onneembare vesting was, had het geallieerde opperbevel vier redenen voor de mogelijkheid van een succesvolle landing. Allereerst zouden de troepen die op Omaha Beach de verdedigingswerken bemanden zwakke troepen zijn. Het zou gaan om de 716. Infanteriedivision, een eenheid die was opgebouwd uit voornamelijk Polen en Russen. Ze zouden een slechte training hebben gehad, de divisie zou statisch zijn en het moreel zou erg laag zijn. Vlak voor de invasie werd de divisie echter versterkt door de 352. Infanteriedivision, een divisie die bekend stond als één van de best getrainde eenheden in Normandië.
Ten tweede zou in de nacht voor de landingen een luchtbombardement het strand op de korrel nemen. Vele bunkers zouden vernield of hevig beschadigd worden, waardoor ze niet of slechts ten dele bruikbaar zouden zijn. De loopgravenstelsels en andere versterkingen zouden totaal vernietigd worden. Ook zouden het strand en de kliffen bezaaid zijn met schuttersputten die zouden kunnen worden gebruikt door de aanvallende troepen. De bommenwerperformaties werden echter gehinderd door de dichte bewolking in de nacht van 5 op 6 juni. De bommen kwamen landinwaarts terecht of werden weer mee teruggenomen naar Engeland. Er was geen enkele bom op de versterkingen of op het strand gevallen.
Ten derde zou er vlak voor de landingen een beschieting vanuit zee plaatsvinden. De kanonnen en raketwerpers van de marine zouden de doelen, die onverhoopt waren gemist tijdens het bombardement, vernietigen en een laatste vernietigende slag toebrengen aan de overlevenden van het bombardement. De beschieting was echter zeer onnauwkeurig en te kort. De grote bunkers bleken bestand tegen het scheepsgeschut en de raketten kwamen veelal in de branding terecht.
De vierde reden was de enorme troepenmacht die op Omaha Beach aan land zou gaan. Er zouden ongeveer 35.000 manschappen en 3500 voertuigen aan land komen. Deze aantallen zouden echter niet gehaald worden. Bovendien moest er ook rekening gehouden worden met verliezen.

Het strand was van oost naar west opgedeeld in vier sectoren: Fox, Easy, Dog en Charlie. Dog was nog verder onderverdeeld in Green, White en Red, Easy en Fox in Green en Red. Het 116th Infantry Regiment van de 29th Infantry Division landde in de sectoren Dog Green, Dog White, Dog Red en Easy Green. De 1st Infantry Division landde in Easy Red, Fox Green en Fox Red. Strijdmacht O was de enige Amerikaanse strijdkracht die bijeenkwam met de andere strijdmachten in Area Z, de verzamelplaats voor de invasievloot ten zuiden van Wight.

“Om 5.50 ging er een siddering door de Augusta toen ze het vuur opende op de doelen tussen de verdedigingswerken op de stranden. De munitie vloog over de vloot heen en we volgden de lichtstipjes op hun baan naar de kust.”
Deze uitspraak van luitenant-generaal Omar Bradley beschrijft het begin van D-Day. De Augusta, waar Bradley aan boord verbleef, was het invasievlaggenschip, het lag voor de kust van Omaha Beach en zou het vuur openen. De rest van de vloot opende ook het vuur. De kanonnen en raketwerpers moesten de doelen die onbeschadigd uit het bombardement waren gekomen alsnog vernietigen. De beschieting vanuit zee was echter, zoals eerder beschreven, veel te kort en onnauwkeurig en vele Duitse vestingen en bunkers werden slechts licht beschadigd of bleven zelfs geheel onbeschadigd.

Voordat de eerste manschappen aan land zouden gaan zouden eerst de DD-tanks (tanks met een opblaasbare canvaskraag waardoor ze konden ‘zwemmen’) richting de kust gaan. Ze moesten als eerste op het strand aankomen vanwege twee redenen. Allereerst moesten ze de infanterie van de nodige gepantserde steun voorzien. Wanneer de infanterie eerder aan land zou komen dan de tanks zouden ze die steun missen. Ook moest het een mentale tik zijn voor de Duitse verdedigers. De aanblik van zwemmende tanks moest verlammend werken. De tanks werden echter op bevel van Schout-bij-nacht J.L. Hall van de Amerikaanse marine veel te ver uit de kust te water gelaten. Hall deed dit om zijn schepen buiten bereik van het Duitse geschut te houden. De geallieerde inlichtingendienst had zich echter niet gerealiseerd dat de Duitse kanonnen zodanig waren opgesteld dat ze vooral de kust onder vuur konden nemen en niet zozeer de zee. Het te water laten van de tanks op grote afstand was dus een onnodige gok en hij pakte niet goed uit. Zover van de kust was de zijwaardse stroming te sterk en waren de golven te hoog voor de tanks. 27 van de 29 DD-tanks zonken voordat ze het strand konden bereiken. Hierdoor moest de infanterie hun gepantserde steun grotendeels missen. Op de andere stranden waar gebruik werd gemaakt van DD-tanks, Utah en Juno, werden de tanks veel dichter bij de kust te water gelaten. Op Utah ging er geen enkele DD-tank verloren, op Juno slechts twee.

De belangrijkste infanterieaanval op Omaha Beach moest worden uitgevoerd door de 1st Infantry Division. Deze stond onder bevel van General-Major Clarence Huebner. De aanval zou worden ondersteund door het 116th Infantry Regiment van de 29th Infantry Division. Deze landde op de rechterflank. Om 6.30 begon men met de landingen van de infanterie. Onder de soldaten die deel uitmaakten van de eerste landingsgolf, het 16th Infantry Regiment van de 1st Infantry Division en het regiment van de 29th Infantry Division vond een slachting plaats. De Duitsers waren weer bijgekomen van de bombardementen en beschietingen vanuit de lucht en vanaf zee en hadden hun defensieve posities ingenomen. Van hieruit konden zij de landingsvaartuigen genadeloos onder vuur nemen. De infanterie miste de gepantserde vuursteun van de DD-tanks en kon geen vuist maken. Van de ongeveer 40.000 troepen die aan land zouden moeten gaan waren er om 8.30 uur pas 5.000 geland, waarvan velen op een verkeerde plaats. Van de soldaten die aan land waren gegaan waren er veel gedood of gewond geraakt. De soldaten die nog in staat waren om te vechten waren met een dergelijk klein aantal dat ze de uitgangen bij de onderbrekingen in de steile rotswand nog niet hadden kunnen vrijmaken, dit doel had echter al in het eerste uur na het begin van de landingen bereikt moeten zijn. Ze hadden zich verzameld bij de zeewering, waar ze buiten bereik waren van het Duitse vuur. Officieren waren er echter niet en niemand nam enig initiatief om de Duitse stellingen aan te vallen. Het strand was bezaaid met lijken, gewonden, uitrusting en kapotte landingsvaartuigen.

Het strand werd ondertussen steeds kleiner vanwege de opkomende vloed. Het strand liep langzaam en gelijkmatig af, waardoor dit bij een opkomende vloed snel kleiner werd. De landingen die na 8.30 uur stonden gepland moesten simpelweg vanwege ruimtegebrek worden uitgesteld. Bradley kon vanaf de kruiser Augusta de landingen maar lastig volgen. Het zicht werd de bemanning van de schepen ontnomen door alle rook en veel radio’s waren tijdens de landing verloren gegaan waardoor ook via dit communicatiekanaal maar moelijk een beeld kon worden geschetst van de situatie. Het was Bradley echter wel duidelijk dat de landingen niet gingen zoals gepland en dat de huidige situatie uiterst kritiek was. Hij overwoog de rest van zijn strijdmacht voor Omaha naar Utah en het Britse Gold Beach te verplaatsen.

Ondertussen naderden elf torpedojagers van Bombardment Force C de kust zo dicht mogelijk. Hun beschieting vlak voor de landingen was te kort en onnauwkeurig geweest. Nu namen ze de Duitse bunkers en verdedigingsstellingen nogmaals onder vuur. Ze werden ondersteund door de enkele niet gezonken DD-tanks. Deze tanks waren aan land gekomen terwijl de eerste golf van infanterie al grotendeels was uitgeschakeld. De tanks werden ook vrij snel uitgeschakeld, maar hun kanonnen functioneerden nog. Deze beschieting had meer effect dan de beschieting vlak voor de landingen. Enkele Duitse stellingen werden uitgeschakeld. Enkele soldaten van het 16th en116th Infantry Regiment die zich achter de zeewering bevonden herpakten zich en vonden weer moed. Ze begonnen, individueel en in kleine groepjes, tussen de nog altijd door de Duitsers zwaar geblokkeerde uitgangen de kam te beklimmen. Ze waren over de zeewering, door het prikkeldraad en over de daarachter liggende rotswand gekropen.

Tegen het middaguur hadden steeds meer soldaten en kleine groepjes de top gehaald en daar voegden ze zich samen tot grotere groepen. Ze begonnen de Duitse kustverdediging en stellingen van achteren aan te vallen. De Duitsers moesten, nu ze ook in de rug werden aangevallen, hun inspanningen verdelen. Het vuur dat de hele morgen op het strand gericht was nam iets in hevigheid af en dit gaf steeds meer Amerikaanse soldaten de kans de kam te beklimmen en ongeschonden de top te halen. Bradley had uit deze eerste doortochten naar de top en het binnenland weer voldoende moed geput om de landingen te hervatten. Deze eenheden, de restanten van de eerder al gelande infanterieregimenten, leden nog altijd verliezen, maar vele malen minder grote verliezen dan de eerste landingsgolf. De plaatselijke verdedigingseenheden als de 716. Infanteriedivision bleken, zoals de geallieerde inlichtingendienst voorspeld had, inderdaad statisch. De divisie die grotendeels was geformeerd uit Polen en Russen was niet in staat zich snel terug te trekken en degenen die niet sneuvelden tijdens de gevechten vielen als krijgsgevangenen in Amerikaanse handen. Ondertussen begon de munitie van de Duitse artillerie langzaam op te raken. Deze artillerie had gedurende de ochtend veel slachtoffers geëist.

Onder de eerste landingstroepen op Omaha bevonden zich ook mannen van het 2nd battalion van de Amerikaanse Rangers. Zij moesten op het meest oostelijke deel van Omaha Beach aan land gaan. Vanaf deze plek moesten zij landinwaarts trekken om vervolgens de Duitse verdedigers op Pointe du Hoc in de rug aan te vallen. De helft van het bataljon landde naast het 116th Infantry Regiment van de 29th Infantry Division. Er zou een compagnie Rangers samen met de mannen van de 29th Infantry Division landinwaarts trekken, twee andere compagnies moesten in reserve blijven. De compagnie Rangers werd tijdens de eerste aanvalsgolf echter vrijwel geheel vernietigd door het Duitse vuur. De andere twee compagnieën raakten geïsoleerd, maar wisten zich later te verenigen met de andere Rangers onder aan het klif bij Pointe du Hoc.

In de middag waren steeds meer groepen Amerikanen het binnenland ingetrokken. Ze hadden het dorpje Vierville-sur-Mer ingenomen. Dit was een dorpje aan de kust en van hieruit had men uitzicht over de uitgang van Omaha Beach die in de geallieerde plannen voor voertuigen bestemd was. Voertuigen die tijdens de latere landingsgolven aan land waren gekomen konden via deze uitgang het strand verlaten en deelnemen aan de gevechten in het binnenland. De infanterie had nu eindelijk enige gemotoriseerde en gepantserde vuursteun. In het binnenland stuitten de eerste Amerikaanse infanteristen op eenheden van de 352. Infanteriedivision. Soldaten van deze eenheid, die voor de Amerikaanse infanteristen als een verrassing kwam omdat de geallieerde inlichtingendienst hun aanwezigheid over het hoofd had gezien, maakten optimaal gebruik van de mogelijkheden die het landschap hen als verdedigers bood. Het binnenland achter Omaha Beach bestond uit kleine weilanden die werden omringd door dikke hagen. Tussen die hagen lagen holle wegen. Dit Normandische bocagelandschap bood veel voordelen voor de verdedigers. Het dorpje St-Laurent-sur-Mer werd nog bereikt maar de Amerikaanse opmars vanaf het strand kwam in dit dorpje tijdens het vallen van de avond tot stilstand. Colleville-sur-Mer, een dorp in oostelijke richting, werd terwijl het door infanteristen al gedeeltelijk was veroverd hevig bestookt door oorlogsschepen die in de veronderstelling waren dat het dorp nog geheel in Duitse handen was. Dit misverstand was een gevolg van het verloren gaan van de al eerder genoemde vele radio’s tijdens de landingen. De beschieting van het dorp kostten nog tientallen Amerikanen het leven door “friendly fire”. Ook in dit dorpje raakten de gevechten in een impasse bij het vallen van de nacht. Tegen die tijd was echter de helft van de divisies aan land, waaronder de stafhoofden van de divisies.

Op 6 juni was dus minder de helft van de manschappen van de 1st en de 29th Infantry Division aan land gegaan. Van de 35.000 beschikbare troepen waren er slechts ongeveer 15.000 bij de kust aangekomen. Zo’n 2400 Amerikanen werden door de Duitsers gedood, verwond of gevangengenomen. De verliezen die op Omaha Beach werden geleden waren groter dan waar ook in het invasiegebied. De Duitse 716. Infanteriedivision werd vrijwel geheel buiten gevecht gesteld tijdens D-day. De verliezen voor de 352. Infanteriedivision waren echter ruim de helft kleiner dan de Amerikaanse verliezen. De Duitsers verloren zo’n 1100 manschappen. Voor de Duitsers betekende dit echter een verlies van 20 procent van hun gevechtskracht, voor de geallieerden was dit verlies slechts 7 procent. De 20.000 man van de 1st en de 29th Infantry Division die nog aan boord waren stonden klaar om in de ochtend van 7 juni aan land te gaan en versterking te bieden.

Op 7 juni was de situatie bij Omaha nog altijd kritiek. De Amerikaanse troepen konden maar weinig vooruitgang boeken omdat ze nog altijd onder vuur lagen van automatische wapens van verschillend kaliber. In de loop van de dag kon de Duitse 352. Infanteriedivision steeds minder tegenstand biedden. Ze waren uitgeput door de zware gevechten op 6 juni maar kregen geen versterkingen. De Amerikanen kregen daarentegen wel versterkingen. Meer dan de helft van de Amerikaanse strijdmacht moest op 7 juni nog aan land komen. De Amerikanen begonnen steeds meer een overmacht te vormen. Dit bracht hen in de gelegenheid kleine doorbraken te forceren. Verkenningspatrouilles legden in het oosten bij Port-en-Bessin een eerste contact met Britse troepen. De dorpjes waarin de vorige avond de gevechten in een impasse waren geëindigd werden definitief veroverd door de Amerikanen. De oorspronkelijke doelen waren nog lang niet bereikt, maar de Amerikanen hadden nu op Omaha eindelijk vaste voet aan land, de landingen waren geslaagd.

Het binnenland achter Omaha Beach bleek net als het strand zelf geen ideale plek voor een aanval op de vijand. De Amerikanen hadden de grootste moeite vooruitgang te boeken in het dichte heggenlandschap. Steeds weer liepen ze vast op sluipschutters, machinegeweerposities of andere kleine verzetshaarden die in een dergelijk landschap moeilijk uit te schakelen waren. In de avond van 8 juni had het Amerikaanse bruggenhoofd bij Omaha Beach een diepte bereikt van ongeveer tien kilometer. Ten westen van de stad Bayeux hadden de Britse en Amerikaanse strijdkrachten een definitieve verbinding tussen hun sectoren tot stand kunnen brengen. Bayeux zelf was op 7 juni al onbeschadigd door de Britten ingenomen. De Amerikaanse troepen die op 6 juni op Omaha aan land waren gegaan waren echter nog steeds niet in staat geweest om de lijn Isigny-Trêvières-Vaucelles te bereiken. Hierdoor was een verbinding tussen de bruggenhoofden van Utah en Omaha Beach nog lang niet tot stand gebracht. De dreiging bestond dat de Duitsers een tegenaanval zouden doen en zich tussen de bruggenhoofden van Utah en Omaha zouden nestelen. Dit zou betekenen dat het bruggenhoofd bij Utah Beach geisoleerd zou raken van de andere geallieerde bruggenhoofden en mogelijk dan zelfs vernietigd zou kunnen worden. Dat zou een serieuze bedreiging zijn voor de geallieerde campagne in Normandië.

Om te voorkomen dat de Duitsers een poging konden doen het bruggenhoofd van Utah Beach te isoleren besloten Eisenhower en Bradley eenheden van het Amerikaanse 5th Army Corps op 9 juni een poging te laten doen de verbinding tot stand te brengen. Isigny werd ingenomen op 9 juni en op de 10e werd ook het bos van Cerisy veroverd. De Amerikaanse 101st Airborne Division was er intussen in geslaagd Carentan in te nemen en contact te leggen met de 29th Infantry Division van Omaha Beach. Op 11 juni was eindelijk de lijn bereikt die de geallieerde plannenmakers als doel voor 6 juni in gedachten hadden. Veelal niet door de eenheden die in de orginele plannen die lijn hadden moeten bereiken, maar door eenheden van het Amerikaanse 5de Legerkorps. Er was door de op Omaha gelande eenheden wel contact gemaakt met deze eenheden. Pas op 18 juni waren de Amerikaanse bruggenhoofden dusdanig goed met elkaar verbonden en stevig in handen van de Amerikanen dat Eisenhower en Bradley zich konden gaan richten op komende acties, zoals het verstevigen van het bruggenhoofd van Carentan en de hoogten van St-Lô om vervolgens te kunnen oprukken in de richting van Cherbourg.