Terwijl in Duitsland voorheen veel gezwegen werd over de Tweede Wereldoorlog, durft men tegenwoordig de confrontatie met deze zwarte pagina uit de geschiedenis steeds meer aan. Dit blijkt onder andere uit het verschijnen van vele Duitse films over dit onderwerp met “Der Untergang” (2004) als hoogtepunt. Een belangrijk verschil met Hollywood-films is dat in Duitse oorlogsfilms de Duitsers niet als anonieme vijand worden neergezet, maar als individu, als mens. Dat dit confronterend kan zijn bewees Bruno Ganz. Zijn vertolking van Adolf Hitler in “Der Untergang” zorgde voor veel commotie, omdat deze medelijden of zelfs sympathie op zou wekken voor de dictator.

Dat de Duitsers de confrontatie met dergelijke zware thema’s niet langer schuwen, blijkt ook uit de speelfilm “Dresden”. De achtergrond voor deze film is namelijk het omstreden Britse bombardement op deze Duitse stad in de nacht van 13 op 14 februari 1945, waarbij vele duizenden slachtoffers vielen. Geregeld wordt dit bombardement beschouwd als een buitensporige wraakactie, omdat het bewust gericht zou zijn geweest op de burgerbevolking en er veel vraagtekens gezet worden bij de militaire noodzaak. De bewering dat dit bombardement daadwerkelijk een buitensporige wraakactie was, of zelfs een oorlogsmisdaad, valt te betwisten, maar daarover gaat deze speelfilm niet. Hierin gaat het namelijk vooral om het grote leed dat de burgers van Dresden tijdens dit bombardement ervoeren.

De hoofdrol in “Dresden” is weggelegd voor Anna Mauth, een jonge Duitse verpleegster. Samen met haar verloofde, hoofdarts Alexander Wenninger, werkt zij in een ziekenhuis waarvan haar vader de directeur is. Met beperkte middelen, maar met veel toewijding, verzorgen zij hier soldaten die zwaargewond terugkeren van het front. Eén van de gewonden die Anna onder haar hoede neemt is echter geen Duitse soldaat, maar een Britse piloot, Robert Newman. Hij is met zijn bommenwerper neergestort en wordt door Anna gewond aangetroffen in de kelder van het ziekenhuis waar hij ondergedoken is. Terwijl Anna geconfronteerd wordt met de bruutheid van de nazi’s en de kilheid van haar verloofde vindt zij steeds meer toenadering tot Robert. Er ontstaat een romance tussen hen die voor beide niet zonder gevaren is. Opeens is daar echter het bombardement op Dresden…

De vergelijking met de door veel geïnteresseerden in de Tweede Wereldoorlog afgekraakte film “Pearl Harbor” (2001) is gauw gemaakt, maar “Dresden” steekt daar bovenuit. Wat klinkt als een vrij voorspelbaar liefdesverhaal is namelijk meer dan dat. Dat ligt voornamelijk aan de heldenrol die dit keer eens niet is weggelegd voor een man, maar voor een vrouw. Anna is degene die protesteert tegen de bruutheid van de nazi’s en waagt haar leven voor het redden van een Britse vliegenier, nog wel één die verantwoordelijk is voor het bombarderen van Duitse steden. Deze romance is niet storend, maar uiterst functioneel in de film. Anna is namelijk degene die het vijandsbeeld als eerste doorprikt, lang voordat vele andere Duitsers dat zouden doen. Dat is erg belangrijk in deze film die zeker geen aanklacht vormt tegen de Britten, maar een oproep is tot blijvende verzoening tussen de landen die tijdens de Tweede Wereldoorlog nog lijnrecht tegenover elkaar stonden. Die boodschap komt ook duidelijk terug in de beelden van de heropening van de heropgebouwde Frauenkirche in 2005 aan het eind van de film. Expliciet wordt benadrukt dat de Frauenkirche niet langer een “een ruïne, een open wond” is, maar dat de kerk herbouwd is “als een blijk van verzoening, van hoop en het geloof.” “De herbouwde Frauenkirche schept een band tussen mensen… wereldwijd.”

Een andere reden waarom deze film niet beschouwd mag worden als een doorsnee romantisch drama, zijn de verschillende zijwegen die in de film ingeslagen worden. We zien bijvoorbeeld ook hoe Anna’s naïeve zusje dweept met het nationaal-socialisme en hoe een collega van Anna haar Joodse man uit handen hoopt te kunnen houden van de nazi’s. Zijn enige redding is zijn huwelijk met deze Arische vrouw, maar hoe lang blijft hij daarmee buiten schot? Al deze zijwegen brengen diepgang, maar laten ook duidelijk de ware aard zien van het nazi-regime. Er wordt bij stilgestaan dat het bombardement van Dresden indirect het gevolg was van de misdadigheid van dit regime. Het was Hitler die tegen beter weten in de strijd niet opgaf en daarmee de levens van vele miljoenen mensen op het spel zette, terwijl er allang niks meer te winnen was. Ook dat is een overduidelijk teken dat deze film geen aanklacht is tegen de Britten, maar tegen het nationaal-socialisme, de voornaamste bron van alle ellende tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Maar voor degene die niet geraakt wordt door de belangrijkste verhaallijn of de zijwegen die ingeslagen worden, is het raadzaam om toch het einde van de film uit te zitten. Pas tegen het einde van de film zien we namelijk het bombardement. Er wordt op meeslepende wijze toegewerkt naar deze catastrofe. We zien de bommenwerpers naderen, horen het angstaanjagende loeien van het luchtalarm en zien hoe mannen, vrouwen en kinderen de krappe schuilkelders invluchten. De wijze waarop het bombardement zelf verfilmd is, is enorm indrukwekkend. Je voelt haast de ellende en angst in de benauwde schuilkelders waar mensen stikken door een zuurstoftekort of in zelfmoord nog de enige uitweg zien. De confrontatie met de hel in de straten van Dresden is nog groter. Allesvernietigende vuurstormen, mensen die in het puin zoeken naar hun naasten, verbrande lijken op straat en een vrouw die rondloopt met een brandende kinderwagen. De filmmakers zijn er absoluut in geslaagd om de ondergang van Dresden op aangrijpende wijze te verfilmen. Daarin doet deze film zeker niet onder voor “Der Untergang”.

De vergelijking met “Der Untergang” ligt voor de hand, maar “Dresden” heeft die vergelijking helemaal niet nodig. Op zichzelf is het namelijk al een heel indrukwekkende film waarin een uiterst controversieel onderwerp op zeer neutrale wijze verwerkt is. Er wordt weliswaar gevraagd om begrip voor het enorme leed dat de bevolking van Dresden met dit bombardement werd aangedaan, maar daarbij wordt de geschiedenis niet verdraaid en wordt er niet met een beschuldigd vingertje gewezen naar de Britten. Men laat zien dat leed universeel is, want de slachtoffers van het Duitse bombardement op Coventry maakten hetzelfde door als de burgers in Dresden. “Dresden” doorbreekt de eindeloze discussie over de vraag of het bombardement op Dresden een oorlogsmisdaad was en roept op tot definitieve verzoening. Dat is moreel gezien een bewonderenswaardige boodschap, maar historisch gezien misschien een kleine teleurstelling.