Stapels met uitgemergelde lijken, massagraven vol stoffelijke overschotten en menselijke resten in verbrandingsovens. Het zijn afgrijselijke taferelen in de vernietigingskampen van de nazi’s die op foto vastgelegd zijn. Sommige foto’s werden gemaakt gedurende de periode toen de moordmachines nog productief waren, maar het merendeel van deze foto’s werd na de bevrijding van de kampen gemaakt door de geallieerden. Deze foto’s werden gebruikt als bewijsmateriaal om de uitvoerders van de holocaust te vervolgen, maar vormden ook belangrijk bronnenmateriaal voor het vastleggen van de geschiedenis van de holocaust. Veel van deze gruwelijke foto’s blijven op ons netvlies branden, maar wekken eigenlijk meer afschuw op dan ontroering. Een uitgemergeld lijk is vaak een anoniem slachtoffer zonder verhaal. Daarom wekt een foto van een gebukte oude vrouw met een baby in haar armen, hand in hand met twee jonge kinderen op weg naar de gaskamers, oftewel de dood, meer ontroering dan een foto van een stapel met lijken. De foto van de vrouw met kinderen op weg naar hun einde is één van de foto’s uit “Het Auschwitz Album - Reportage van een transport”.

De foto’s in dit boek zijn afkomstig uit een fotoalbum dat door de achttienjarige Lili Jakob gevonden werd in een verlaten SS-barak van kamp Dora-Mittelbau, toen het kamp inmiddels door de Amerikanen bevrijd was. Lili was uiteindelijk in dit kamp aangekomen, maar het eerste kamp waar ze, weliswaar voor korte tijd, verbleef was Auschwitz-Birkenau. Ze werd hier geschikt bevonden om arbeid te verrichten en overgeplaatst, in tegenstelling tot haar familieleden die direct vergast werden in het vernietigingskamp. In Dora-Mittelbau raakte Lili besmet met tyfus en op het moment dat Amerikanen op 9 april 1945 het kamp bevrijdden lag ze in de ziekenbarak. Wanneer ze hoorde dat het kamp bevrijd werd, liep ze naar buiten, maar hier zakte ze van uitputting in elkaar. Ze werd door medegevangenen naar een lege SS-barak gebracht en toen ze hier bijkwam ging ze op zoek naar droge kleren. Onder een gestreepte pyjama vond ze vervolgens het album. Ze sloeg dit open en allereerst zag ze de foto van haar rabbijn. Ook herkende ze haar familie en zichzelf op enkele foto's.

Het fotoalbum bevat foto’s van het transport waarmee Lili Jakobs en haar familie naar Auschwitz-Birkenau waren gedeporteerd. Ze behoorden tot een transport van ongeveer 3.500 Hongaarse joden dat na een reis van twee dagen in mei 1944 aankwam in het vernietigingskamp. Het transport was afkomstig uit Beregowo, Tacovo en Bilke uit Karpato-Roethenie, het gebergte in het Noordoosten van Hongarije. Toen ze in het kamp aankwamen wist niemand wat er zou gebeuren. Gelaten ondergingen ze de aankomst, de selectie, de confiscatie van hun bezittingen en het wachten voordat ze vergast zouden worden. De gehele procedure van aankomst tot de laatste minuten voor de vergassing werd vastgelegd door SS-fotografen. Ook bevat het album foto’s van een bezoek van Heinrich Himmler aan Auschwitz en verschillende bouwprojecten in Auschwitz en de satellietkampen. Op onbekende wijze zijn deze foto’s in een album terechtgekomen dat uiteindelijk dus gevonden werd in kamp Dora-Mittelbau. Op 26 augustus 1980 werd het originele album door Lily Jakobs overgedragen aan Yad Vashem, een Israëlische organisatie die zich inzet voor het levend houden van de herinnering aan de holocaust.

In “Het Auschwitz Album - Reportage van een transport” zijn alle foto’s uit het oorspronkelijke album opgenomen. Alle foto’s zijn zwart-wit en het grootste deel is paginagroot afgebeeld. Indien de namen van de afgebeelde slachtoffers bekend zijn, heeft men dit in het onderschrift opgenomen. De foto’s geven een indringend beeld van de gehele procedure na aankomst in het kamp, maar de fotograven legden niet de daadwerkelijke vernietiging vast. Alhoewel we dus geen beelden zien van het uiteindelijke lot van de gedeporteerden zien we in de blik van velen van hen hun tragiek. Mannen, vrouwen en kinderen keken met vragende blik in de fotocamera, maar ondergingen gelaten hun lot. Terwijl leden van het Sonderkommando hun bezittingen sorteerden en arbeidsgeschikten alweer aan hun volgende reis begonnen waren, rustten bejaarden, kinderen en andere arbeidsongeschikten in de schaduw van een berkenbos. Zij wisten niet dat ze enkele minuten later omgebracht zouden worden in de gaskamer...

Naast de paginagrote foto’s zijn in het boek een viertal artikelen opgenomen. Het eerste artikel geeft een historisch overzicht van de doelen, taken en methoden van vernietiging in concentratiekamp Auschwitz. Na deze korte maar duidelijke inleiding volgt een artikel over de ondergang van de Hongaarse joden. De twee laatste artikelen behandelen respectievelijk het verhaal van Lili Jakob en ‘Het Auschwitz Album’ en het gebruik van foto’s als historisch fenomeen. Ondanks dat de hoeveelheid tekst in dit boek karig is, geven de afzonderlijke artikelen voldoende en duidelijke achtergrondinformatie over de foto’s.

Dit fotoalbum is als historisch document absoluut van grote waarde. Deze reportage geeft een zeer uitvoerig beeld van de procedure die gedeporteerden bij aankomst in Auschwitz ondergingen. Voor in de boekenkast is dit boek echter voor de gemiddelde lezer niet buitengewoon interessant. De foto’s en de tekst vullen elkaar weliswaar uitstekend aan, maar de informatie in dit boek is erg beperkt voor iemand die bijvoorbeeld meer wil weten over Auschwitz. “Het Auschwitz Album – Reportage van een transport” mag in de boekencollectie van de verzamelaar van boeken over de holocaust misschien niet ontbreken, maar ben je op zoek naar meer achtergrondinformatie over dit onderwerp dan is het beter om andere documentatie te raadplegen. Als uitvoerige beschouwing van de geschiedenis van kamp Auschwitz is dit boek echter ook niet bedoeld. Blader het boek door, bekijk de foto’s en proef de gelatenheid, het verdriet, de onwetendheid, de spanning en de angst die de mensen op de foto’s uitstralen. De foto’s zullen elke aanschouwer die daar voor open staat emotioneel raken en daarin zit uiteindelijk ook de kracht van deze fotoverzameling.