Na een afschuwelijke reis in een veewagon, waarin zesennegentig joden uit Hongarije, waaronder veel kinderen, opeengepakt zaten, kwamen Olga Lengyel en haar gezin aan in Auschwitz-Birkenau. Tijdens de treinreis waren er besmettelijke ziekten uitgebroken en er waren zelfs mensen in de wagon gestorven. De schuifdeuren van de wagons werden geopend en felle lichten ‘verwelkomden’ de angstige gedeporteerden. Direct bij aankomst vond de selectie plaats: ouderen, zieken en kinderen werden naar links gestuurd, gezonde volwassen mensen naar rechts. In een poging om haar oudste zoon te redden ontkende Olga dat hij ouder was dan twaalf. Hiermee hoopte ze te bewerkstelligen dat hij, net als zijn broertje, niet geselecteerd werd voor dwangarbeid. Ze kon nog niet vermoedden dat arbeidsongeschikten direct naar de gaskamers gestuurd werden. Ook had Olga haar moeder ervan overtuigd dat zij met de kinderen mee moest gaan om voor ze te zorgen. Ze maakte de grootste fout van haar leven en zou haar zoons en moeder nooit meer zien. Zij werden enkele momenten later vergast en vervolgens verbrand in de ovens van Auschwitz-Birkenau. Dit was het lot van velen in dit oord des doods.

Terwijl haar man naar een voor haar nog onbekende bestemming gestuurd werd, belandde Olga zelf in barak 26 van kamp Birkenau. Dagelijks werden er in dit kamp gevangenen geselecteerd voor de gaskamers. Een verblijf in dit kamp betekende in de meeste gevallen slechts enkele dagen uitstel van executie. Onder de rook van de verbrandingsovens en de misselijkmakende zoete lucht van verbrande lijken, heerste er een strenge hiërarchie in het kamp. De SS-bewakers gedroegen zich als beesten en waren meedogenloos, maar ook de gevangenen maakten het elkaar moeilijk in het kamp. Zogenaamde Blockälteste (blokoudsten) en Schutzhäftling (gevangenen die niet voor vergassing aanmerking kwamen) werden door de Duitsers uitgezocht om met harde hand te waken over hun medegevangenen.

Alhoewel Olga spoedig het lot van haar zoons achterhaalde wilde ze koste wat het kost overleven binnen het harde kampleven. Ze deed dit met slechts één doel voor ogen: na de oorlog wilde ze haar ervaringen publiceren om te getuigen over de gruwelen van Birkenau en de massamoord die zich hier voltrokken heeft. Ze hoopte dat haar verhaal eraan kon bijdragen dat zulke verschrikkingen nooit meer plaats zouden vinden. Toen ze in 1947 haar verhaal schreef, behoorde dit tot de eerste kampverhalen. Zestig jaar later werd dit boek pas in de Nederlandse taal gepubliceerd.

“Leven met de dood – Een vrouw overleeft Birkenau” is een realistische beschrijving van de omstandigheden in Birkenau. Olga Lengyel beschrijft niet alleen haar persoonlijke ervaringen, maar geeft ook een uitvoerige beschouwing over de omstandigheden en werkzaamheden van de Duitsers in het kamp. Zo schrijft ze over de wijze waarop selecties plaatsvonden, de verschrikkelijke wetenschappelijke experimenten die kampdoktoren uitvoerden, de wreedheid van de verschillende kampbewakers en de wijze waarop de massamoord georganiseerd werd. Maar vooral schrijft ze over het kampleven waarin de strijd om te overleven centraal stond. Op welke wijze probeerden gevangenen elkaar met schamele middelen medische hulp te geven, hoe zat de kamphiërarchie in elkaar, bestond er naast alle ellende ook vriendschap of liefde voor elkaar en hoe ging men om met seksuele gevoelens in het kamp? Dit zijn enkele vragen waarop Lengyel een glashelder antwoord geeft.

Wanneer je een waarheidgetrouwe en uitvoerige beschrijving wilt lezen over de omstandigheden in een nazi-kamp als Birkenau is “Leven met de dood – Een vrouw overleeft Birkenau” absoluut aan te raden. Niks verhullend verteld Olga Lengyel over haar ervaringen in het kamp. Terwijl je met een drankje in een lekkere stoel bij de verwarming zit, lees je over de vreselijke omstandigheden in het kamp waar de dood continue op de loer lag. Het enorme contrast tussen het kampleven en ons eigen leven toont aan dat wij het in onze huidige samenleving ontzettend goed hebben. Democratie, vrijheid en rechtvaardigheid zijn de pilaren die onze samenleving rijk maken. De pilaren van Birkenau waren tirannie, onderdrukking en onrecht. De dood was voor velen de enige uitweg om te ontsnappen aan dit onwaardige leven. Na het lezen van dit verhaal kunnen we alleen maar concluderen: “Dit nooit meer!”