Een man die het tot zinken brengen van zijn schip overleeft, daarna in mei 1940 in Rotterdam strijdt tegen de Duitsers, vervolgens vlucht naar Engeland en daar betrokken raakt bij de grootste spionagetragedie uit de Nederlandse geschiedenis. Dit is het waargebeurde verhaal van Pieter Dourlein, een van de weinige gedropte agenten die het Englandspiel overleefde. John Brosens (1946) verwerkte zijn ervaringen tot de zeer spannende historische roman "Sprong naar het duister". Brosens is een schrijver met meer dan tien werken op zijn naam voor zowel de jeugd als voor volwassenen.

Het boek begint meteen razend spannend met de ondergang van de Nederlandse torpedobootjager Hr. Ms. Van Galen op 11 mei 1940, waarop Dourlein dient als schutter van een luchtafweerbatterij. De marineman raakt daarna betrokken bij de strijd in Rotterdam in mei 1940. Hier is hij onder meer getuige van het bombardement op Rotterdam, als gevolg waarvan het Nederlandse leger capituleert. Dourlein treedt hierna toe tot de marechaussee, maar komt vanwege zijn haat voor de Duitsers al snel in conflict met de bezettingsautoriteiten. Mede hierdoor besluit hij te vluchten naar Groot-Brittannië. Na een bepaald niet rimpelloze overtocht bereikt hij samen met twee metgezellen Engeland. Hier dient hij eerst enige tijd bij de Nederlandse marine op de torpedobootjager Hr. Ms. Isaac Sweers. Daarna treedt hij op verzoek van prins Bernhard toe tot de SOE, een Britse geheime dienst die tot taak heeft het opzetten van verzets- en sabotagegroepen in het door de Duitsers bezette Europa.

Na zijn dropping in Nederland wordt hij direct gearresteerd door de Duitsers. Door het uitpeilen en vervolgens gevangen nemen van een aantal door de SOE gedropte geheim agenten waren de Duitse politie- en contraspionagediensten, de Abwehr en de Sicherheitsdienst, erin geslaagd om de Nederlandse verzetsorganisatie, die met hulp van de SOE was opgericht, te infiltreren. Hierdoor vielen alle agenten en (wapen)voorraden die vanaf maart 1942 werden geparachuteerd direct in hun handen. De Britten bleven Nederlandse agenten en materiaal sturen, ondanks dat zij waarschuwingen ontvingen dat de organisatie in Nederland was geïnfiltreerd. Dit Englandspiel zou uiteindelijk aan meer dan vijftig Nederlandse agenten het leven kosten. Dourlein was een van de weinigen die het er levend vanaf bracht.

Het boek is geschreven in een toegankelijke en vlotte stijl. Mede hierdoor leest het als een trein. De schrijver heeft oog voor detail. Dourlein heeft een avontuurlijk leven gehad en Brosens weet hier spannend en op historisch accurate wijze over te verhalen. Van begin af aan ben je gegrepen door het verhaal en kun je bijna niet stoppen met lezen. Vooral de passages die zich afspelen in 1944 zijn zeer aangrijpend. Dourlein heeft wel wat weg van Erik Hazelhoff Roelfzema, de Soldaat van Oranje, en niet alleen omdat zij beiden Engelandvaarders waren en werkten voor de geheime dienst. Ook hun karakters komen overeen. Net als de Soldaat van Oranje is Dourlein avontuurlijk ingesteld, lijkt hij geen angst te voelen en weet hij zich vaak door zijn lef en pure bluf te redden uit een situatie. Een groot verschil is natuurlijk wel dat Pieter Dourlein lang niet zo bekend is als zijn illustere landgenoot. Daar brengt dit boek hopelijk verandering in.

Er is discussie over of een historische roman wel geschikt is als vorm om lezers over geschiedenis te informeren. Het lastige is natuurlijk dat je bij een roman nooit goed kunt bepalen welke zaken waargebeurd zijn en waar de auteur juist zijn fantasie laat spreken. Dit leidt soms tot zeer ongeloofwaardige en slecht onderbouwde verhalen. Gelukkig is dit niet het geval in "Sprong naar het duister". De auteur geeft een correcte weergave van de feiten van het Englandspiel. Ook de details over de Nederlandse marineschepen die aan bod komen kloppen. Hij toont op waarheidsgetrouwe manier de strubbelingen tussen de Britse en Nederlandse geheime diensten en de problemen tussen de Nederlandse autoriteiten in Londen onderling. Achterin het boek is een verantwoording opgenomen, waarin de auteur aangeeft welke bronnen hij heeft geraadpleegd. Brosens kon daarbij beschikken over niet eerder gepubliceerde dagboekaantekeningen van Dourlein. Het is natuurlijk lastig om in een historische roman de gedachten weer te geven van bestaande karakters, zoals in dit geval Pieter Dourlein en prins Bernhard, maar Broossens doet dit wel op een overtuigende manier.

Eenmaal maakt de schrijver wel een kleine vergissing. Brosens laat de Britse admiraal James Somerville zeggen dat de Japanners in 1942 al gebruik maakten van zelfmoordpiloten die hun vliegtuig vol met explosieven expres lieten neerstorten op geallieerde schepen. Dergelijke kamikaze-aanvallen zijn inderdaad uitgevoerd door de Japanners gedurende de Tweede Wereldoorlog, maar dit gebeurde pas vanaf oktober 1944. Dit verkeerd weergegeven detail doet echter verder niets af aan het boek.

Er zijn veel boeken, al dan niet in romanvorm, geschreven over Nederlandse verzetslieden. "Sprong naar het duister" steekt hier echter met kop en schouders bovenuit. Het boek past in de traditie die werd ingezet door Marjan Schwegman (directeur van het NIOD van 2007 tot 2016) om in de geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog meer aandacht te geven aan helden en schurken. In plaats van continu te focussen op de grijstinten. Een held is Dourlein zeker en hopelijk draagt deze goed onderbouwde historische roman bij aan meer publieke erkenning voor deze enigszins vergeten geheim agent.