"De tegenaanval" is de biografie van luitenant-ter-zee der 1e klasse A.J. Bussemaker. Anton Bussemaker was één van de grote Nederlandse onderzeebootcommandanten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij ging in september 1915, samen met zijn tweelingbroer Henk, naar de marine-machinistenschool als aspirant technisch officier. Zijn broer haakte af en koos voor een burgercarrière. Anton koos er later voor om zeeofficier te worden zodat hij commandant van een schip kon worden.

Anton Bussemaker was vanaf de jaren `20, maar vooral in de jaren `30, één van de Nederlandse onderzeebootcommandanten die de zogenaamde roedeldivisietactiek voor onderzeeboten ontwikkelden en oefenden. Dit was een tactiek waarbij meerdere onderzeeboten tegelijk een vijand aanvielen. Deze moderne aanvalswijze zorgde, samen met het feit dat Nederland in de jaren `30 beschikte over de meest moderne en geavanceerde onderzeeboten ter wereld, ervoor dat de Koninklijke Marine over een uitstekend offensief wapen beschikte. Dit ondanks het feit dat de Nederlandse zeemacht in die tijd vooral geplaagd werd door bezuinigingen wat ten koste ging van de kwantiteit en de kwaliteit van de oorlogsschepen.

De roedeldivisietactiek werd door de belangrijkste zeemachtcommandanten vanaf het begin van de oorlog in het Verre Oosten losgelaten, zeer tegen de zin in van onder andere Anton Bussemaker. Het voelde voor hem alsof de Nederlandse Onderzeedienst "verkocht en verraden" was. Dat de aanvalstactiek uitstekend werkte bewezen de Duitsers die met hun, van de Nederlandse tactiek afgekeken, "Wolfsrudeltaktik" grote successen boekten in 1940, 1941 en 1942. De hoge zeemachtcommandanten waren een stuk conservatiever ingesteld dan hun jonge onderzeebootcommandanten en zagen liever dat grote, kapitale oorlogsschepen Nederlands Oost-Indië zouden verdedigen. Daarom werd besloten voor dit doel drie slagkruisers te bouwen. Maar de oorlog was al begonnen voordat deze schepen op stapel gezet konden worden. Bovendien hadden de Japanners met hun luchtaanval op Pearl Harbor op 7 december 1941 en door de vernietiging van de Britse slagschepen HMS Prince of Wales en HMS Repulse door gevechtsvliegtuigen drie dagen later, bewezen dat het tijdperk van de slagschepen en de slagkruisers voorbij was.

Ondanks dat Anton Bussemaker de roedeldivisietactiek had moeten loslaten, was hij de eerste geallieerde onderzeebootcommandant die een groot succes behaalde. In de nacht van 11 op 12 december 1941 bracht zijn onderzeeboot Hr. Ms. O 16, onder zeer moeilijke omstandigheden, vier Japanse troepentransportschepen tot zinken. Hij kreeg hiervoor de Militaire Willemsorde. Postuum, want drie dagen later liep Hr. Ms. O 16 op een mijn. Alleen kwartiermeester Cor de Wolf, "De Wolf van Hr. Ms. O 16", overleefde dit drama in de Zuid-Chinese Zee. Jarenlang was onbekend in welk mijnenveld de Nederlandse onderzeeboot terecht was gekomen. Verkeerd geïnterpreteerde rapportages maakten commandant Bussemaker zelfs verdacht van het feit dat hij door slechte navigatie in een voor hem bekend Brits mijnenveld zou zijn gevaren. De vondst van het wrak in 1995 gaf eindelijk antwoord op de meest belangrijke vraag. Hr. Ms. O 16 was in een onbekend Japans mijnenveld terecht gekomen wat Anton Bussemaker vrijpleitte van alle eerdere verdachtmakingen.

Eén van de zonen van Anton Bussemaker, Henk, besloot na een lange zoektocht naar de feiten over het vergaan van zijn vaders onderzeeboot, een biografie over hem te schrijven. Henk werd in 1928 geboren en studeerde werktuigbouwkunde aan de Technische Universiteit Delft. Hij werkte onder andere bij de Rijksdienst voor het Wegverkeer en was jarenlang reserveofficier Technische Dienst bij de Koninklijke Marine. Na zijn pensionering hield hij zich bezig met de vraagstukken betreffende de O 16. Tijdens een herdenking van de Onderzeedienst op 4 mei 2013 ontmoette Henk Bussemaker de jonge Janet van Klink. Haar oudoom Jorinus Langerveld was officier Marine Stoomvaartdienst der 1e klasse aan boord van Hr. Ms. O 16. Janet van Klink werd geboren in 1985 en studeerde in 2007 af voor de masteropleiding Political Science aan de Universiteit Leiden. Twee jaar later behaalde ze haar diploma voor de masteropleiding Public Administration. Zij is nu freelance journalist voor regionale en landelijke media. Henk en Janet besloten de handen ineen te slaan om de door de zoon van Anton Bussemaker gestarte biografie af te maken.

"De tegenaanval" is echter meer dan de biografie van Anton Bussemaker. Het is ook een familiekroniek van een gelukkig vooroorlogs marinegezin dat net zo vaak in Nederlands Oost-Indië woonde als in Nederland. Daardoor geeft het boek tevens een mooi tijdsbeeld van het leven in de Nederlandse kolonie tijdens het interbellum en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bovendien is het boek een ode aan de vooroorlogse Nederlandse Onderzeedienst, destijds de kern van de offensieve vloot. De beschrijvingen van het leven van de Bussemakers buiten de marine zijn goed in balans met die over de oorlogsschepen en hun opvarenden zelf. Hierdoor is het boek afwisselend en prima geschikt voor een divers pluimage lezers. "De tegenaanval" is bovendien heel vlot geschreven inclusief de wat meer technische en historische feiten.

Wat "De tegenaanval" echter tot een uniek werk maakt is het feit dat het als eerste Nederlandse boek openlijk uitspreekt dat de Nederlandse zeemachtcommandanten, die met naam en toenaam genoemd worden, de plank volledig missloegen. Zij maakten verkeerde beslissingen, gebaseerd op ouderwets denken, die er indirect toe leidden dat de Koninklijke Marine op alle fronten verslagen werd. Hierdoor verloor Nederland niet alleen de meeste van de toch al weinige schepen, maar kwamen er ook honderden marinemannen om het leven. De schepen konden nog tijdens of vlak na de oorlog vervangen worden, de bemanningsleden niet. Ook Anton Bussemaker niet.