"Noord-Brabant 40-45" is één van de boeken uit een reeks die een vervolg is van het succesvolle "Het Grote 40-45 Boek" uit 2011, dat weer een vervolg is op "Het 40-45 Boek" uit 2002. René Kok en Erik Somers, beiden als historici verbonden aan het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) presenteerden in beide uitgaven een visuele geschiedenis van de oorlogsjaren aan de hand van foto`s, die ze in binnen- en buitenland verzamelden. Uitgeverij WBOOKS brengt in 2014 en 2015 de 40-45 reeks uit over lokale en regionale geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Bekende auteurs verlenen hun medewerking aan de boeken, die telkens zo`n honderd, vaak niet eerder gepubliceerde foto`s bevatten. De reeks die uiteindelijk een veertiental boeken zal omvatten, staat onder redactie van René Kok en Erik Somers. Het eerste boek in deze serie, "Rotterdam 40-45" beleefde inmiddels een herdruk. Zowel "Arnhem 40-45" als "Noord-Brabant 40-45" zijn verschenen in september, toen werd herdacht dat de Slag om Arnhem en de bevrijding van het zuiden van Nederland 70 jaar geleden plaats vonden.

"Noord-Brabant 40-45" geeft een alomvattend beeld van de oorlogsjaren in deze provincie. Dit wordt gedaan door 175 foto`s in zowel zwart-wit als kleur van de strijd in de meidagen en de aanloop daarnaar toe tot de stormachtig verlopen bevrijding in de herfst van 1944 en de maanden daarna, toen het bevrijde zuiden de overgang beleefde van vrijheid naar vrede. Maar ook is er aandacht voor de bezettingsjaren, de collaboratie, het verzet en de vervolging. Auteur en provinciaal historicus Jan van Oudheusden (1949) verzamelde talrijke foto’s uit privéverzamelingen en openbare collecties in binnen- en buitenland. De mooiste daarvan, bekende maar ook diverse niet eerder gepubliceerde foto’s, werden geselecteerd voor dit boek.

Alhoewel de Tweede Wereldoorlog centraal staat in "Noord-Brabant 40-45" gaat het werk vooral over mensen. Gewone mensen in ongewone omstandigheden. Mensen die in een voortvarende provincie leefden in een welvarend land. Mensen die in mei 1940 van hun vrijheid beroofd werden en in de viereneenhalf jaar die daar opvolgden steeds meer moesten inleveren en zich steeds meer moesten laten welgevallen. Eten, schoenen en kleding gingen op de bon, werden schaarser en van slechtere kwaliteit. Avondklokken werden ingesteld en alle voor de Duitse oorlogsmachine interessante zaken, zoals grondstoffen en machines, werden in beslag genomen. Mannen moesten gedwongen in Duitsland gaan werken en cultureel erfgoed werd omgetoverd in militaire objecten. Onschuldige burgers werden het slachtoffer van represaillemaatregelen en deportaties.

Viereneenhalfjaar lang keken de inwoners van Noord-Brabant uit naar de bevrijding. Maar toen de geallieerden in de nazomer van 1944 eindelijk hun langverwachte opwachting maakten, begon in de zuidelijke provincie pas echt de oorlog. Om de Duitsers uit hun stellingen te verdrijven moesten door de geallieerden vele artilleriebeschietingen worden uitgevoerd. Dit ging rechtstreeks ten koste van steden en dorpen, die grote schade opliepen, en vele burgerslachtoffers. De Duitsers lieten op hun beurt al terugtrekkend een spoor van vernielingen achter, vooral aan de infrastructuur en openbare gebouwen. Dit deden zij echter niet alleen om militaire redenen, maar vaak ook uit rancune. Dit laatste leidde tot een nog grotere afkeer van de bezetter en iedereen die met hem meewerkte.

Na de bevrijding waren de Brabanders euforisch. De uitgelatenheid kende geen grenzen tot al gauw bleek dat bevrijding niet meteen leidde tot vrijheid. De avondklokken bleven voorlopig van kracht en voedsel en kleding bleven schaars. De bewegingsvrijheid werd beperkt doordat Brabant één groot geallieerd legerkamp was geworden en door de genoemde grote schade aan de infrastructuur. Verder waren er tijdens de maandenlange gevechten om Brabant te bevrijden vele burgerslachtoffers gevallen, meer dan tijdens de bezettingsperiode. Hierdoor treurden de bevrijde bewoners van Noord-Brabant niet alleen om het verlies van huis, haard en erfgoed, maar ook om het verlies van familie, vrienden en bekenden.

Al deze tegenstellingen, van de bevrijding tot de hoge prijs die ervoor betaald moest worden, brachten een ongelofelijke reeks emoties met zich mee. Emoties die uiteenliepen van enorme blijheid, euforie en feestvreugde tot intens verdriet, angst en onzekerheid. Deze emoties laten zich moeilijk door woorden beschrijven. Op foto`s komen zij echter tot leven en dat geeft kracht aan fotoboeken zoals "Noord-Brabant 40-45". Auteur Van Oudheusden heeft niet alleen een juiste keuze gemaakt in foto`s, maar deze tevens voorzien van uitgebreide bijschriften. Hierdoor zijn de afdrukken niet alleen momentopnamen, maar onderdeel van het grotere geheel en vormen ze een samenhangend en chronologisch verteld verhaal. "Noord-Brabant 40-45" is een aanrader voor iedere liefhebber van de Brabantse geschiedenis tijdens de Tweede Wereldoorlog en voor iedere Brabander een prachtig middel om de bevrijding te herdenken.