Eddie Slovik

Edward Donald ‘Eddie’ Slovik was een Amerikaanse infanteriesoldaat. Hij is de enige Amerikaanse soldaat die ter dood veroordeeld en geëxecuteerd werd vanwege desertie sinds het jaar 1864. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kregen in totaal 49 soldaten om deze reden de doodstraf. Aan 48 van hen werd gratie verleend. Enkel Eddie werd, op 31 januari 1945 in het Franse Sainte-Marie-aux-Mines, daadwerkelijk door een vuurpeloton om het leven gebracht. Hij was toen nog net 24 jaar oud.

Edward Donald ‘Eddie’ Slovik.

Eddie Slovik werd geboren op 18 februari 1920 in Detroit. Zijn ouders waren van Poolse afkomst. Vader Josef Slowikowski werkte in een autofabriek maar had tijdens de Amerikaanse Grote Depressie van de jaren 1930 veelal geen werk. Thuis was het niet gemakkelijk. Het gezin van zeven had niet veel te besteden en beide ouders hadden een drankprobleem, wat huiselijk geweld met zich meebracht. Toen hij twaalf jaar oud was kwam Eddie voor het eerst in aanraking met de politie, nadat hij met een paar vrienden had ingebroken in de kelder van een gieterij om koper te stelen. In de jaren die volgden werd hij – altijd samen met anderen – meermaals opgepakt voor inbraak en diefstal. Op 27 december 1937 kwam hij terecht in de staatsgevangenis Michigan Reformatory (Ionia), nadat hij in zes maanden tijd voor in totaal $59.60 aan sigaretten, snoep, kauwgom en kleingeld had gestolen uit de winkel waar hij werkzaam was. In de documenten van de jeugdgevangenis wordt Eddie omschreven als algemeen gezond, mentaal alert, helder en eerlijk (ook al liet hij niet veel los over zijn thuissituatie), maar ook als gemakkelijk beïnvloedbaar: als zijn vrienden jatten of overmatig dronken, deed hij het ook. Tot zijn voorwaardelijke vrijlating uit de jeugdgevangenis in juli 1938 ontving hij volgens de documentatie van de gevangenis geen bezoek.

Eddie ging aan het werk in een supermarkt maar werkte zichzelf al snel opnieuw in de nesten door met twee vrienden een ritje te maken in een gestolen auto. Door ijsvorming op de weg reden ze tegen een gebouw aan. Eddie rende weg maar gaf zichzelf later diezelfde avond aan bij de politie. Zo kwam hij in maart 1939 opnieuw in Ionia terecht, waar hij aan het werk werd gezet in de meubelfabriek en toezichthouder Harry Dimmick leerde kennen. Vanaf het moment dat hij Harry ontmoette tot zijn indiensttreding bij het leger, ging Eddie niet meer de fout in.

De Michigan Reformatory in Ionia. Bron: Calvin University

Voor zijn boek The execution of Private Slovik sprak William Bradford Huie onder andere met Dimmick, die Eddie opleidde tot meubelmaker en een goede band met hem had. Volgens Dimmick was Eddie een harde werker, had hij een goed hart en zou hij met een beetje geluk een fijn burgerleven tegemoet gaan. Maar Eddie was – mede door zijn jeugd – ook erg snel nerveus en bang, wat hem volgens Dimmick uiterst ongeschikt zou maken als soldaat:

"I could have said, General, you can take Eddie Slovik and put a suit on him and teach him how to march in step. You can hand him a gun and try to teach him how to shoot it. You can march him up to the battle line and make him dig a hole. But I can tell you exactly what he’s going to do. When it gets dark and the first shells burst over his head, if somebody stronger than he is is not there to hold him by the hand, he’s sure going to do one of two things. He’s either going to freeze right there in the bottom of that hole, or else he’s going to jump out and run like a scared rabbit" (Huie, 2020, p. 27)

Maar in de gevangenis ging de oorlog voor het grootste deel aan Eddie voorbij, en hij hoefde zich niet druk te maken over een oproep om het leger in te gaan, want hij werd door zijn achtergrond automatisch geclassificeerd als 4-F: ongeschikt voor militaire dienst. Tot april 1942, toen Eddie vrijkwam, was Harry Dimmick er om hem de goede richting in te helpen en de ondersteuning te bieden die hij nodig had. Je helpt zo’n jongen, zo vertelde Dimmick tegen Huie, door hem een vak te leren zodat hij geld kan verdienen. Je helpt hem om een baan te vinden, en dan stuur je hem de wijde wereld in. Je houdt hem iedere maand zo goed als mogelijk in de gaten en hoopt dat hij de juiste mensen ontmoet. In het ideale geval een vrouw, die hem liefdevol bij de hand neemt en hem iets van de kracht geeft die hij zelf niet heeft; kracht die hij nodig heeft om op het rechte pad te blijven.

De vijf jaar oudere Antoinette Wisniewski was de sterke vrouw die Eddie bij de hand nam. Hij ontmoette haar bij het loodgietersbedrijf waar hij na zijn vrijlating in april 1942 aan het werk ging. Na een weifelachtige start – zij was ten tijde van hun ontmoeting nog verloofd met een andere man – beantwoordde Antoinette zijn gevoelens, en in september 1942 vroegen ze de reclassering om toestemming om in het huwelijk te treden. Ze trouwden op 7 november.

Antoinette en Eddie Slovik trouwden op 7 november 1942. Bron: Familie Slovik

In het jaar dat volgde, werkten Antoinette en Eddie hard om hun dromen te verwezenlijken. Ze huurden een woonruimte in de kelder van een huis in Dearborn en spaarden voor stijlvolle meubels om er een gezellig thuis van te maken. Ze kochten een auto op afbetaling: een tweedehands Pontiac waarin Antoinette reed, omdat Eddie in zijn proeftijd van twee jaar nog geen rijbewijs mocht halen. Ze werkten hard, genoten regelmatig van een bezoek aan de plaatselijke bioscoop en hun favoriete restaurant. Maar ze kregen ook tegenslagen te verduren: Antoinette kreeg haar eerste miskraam en kwakkelde met haar gezondheid. Op 7 november 1943, toen ze precies een jaar getrouwd waren en Antoinette opnieuw in verwachting was, verhuisden ze naar een grotere woning. Diezelfde avond nog volgde totaal onverwacht nieuws, toen de zus van Antoinette een brief voor Eddie kwam brengen. De boodschap kwam hard aan: Eddie moest zich melden voor een keuring van het leger. In gesprek met Huie herinnerde Antoinette zich de emotionele reactie van haar man:

"Wouldn’t you know that they’d wait until a time like this! Eighteen months ago when I got out of jail and had nothing, they wanted no part of me! Now, when I’m a married man, with a pregnant wife, and all this – now they want me to go to the army! Wouldn’t you know it!" (Huie, 2020, p. 45)

Eddies classificatie werd aangepast van 4-F naar 1-A: hij werd geschikt geacht voor militaire dienst. Op 24 januari 1944 brachten zijn vrouw en zijn schoonmoeder hem naar het treinstation in Detroit. Op 31 januari kwam Eddie aan op Camp Wolters in Texas, waar hij zijn basic training ontving. In de vele brieven die hij naar Antoinette stuurde (in een jaar tijd waren het er wel 375), schreef hij regelmatig over zijn afkeer van wapens en over zijn gedachten om de voorwaarden van zijn proeftijd te overtreden. Dan zou hij namelijk in de gevangenis terecht kunnen komen, en niet naar het buitenland hoeven te gaan. Ook, zo schreef hij, deed hij totaal niet zijn best om goed te schieten. Integendeel, hij deed juist zijn best om het zo slecht mogelijk te doen, in de hoop dat ze hem naar huis zouden sturen. Wat zou het leger immers hebben aan een soldaat die niet kan schieten? In zijn brief van 1 maart 1944 is te lezen:

"When I got down there to shoot I was scared. I tried to tell them that I was nervous but they made me shoot anyway. Every time I would shoot I would close my eyes and jump and when I would do that I would miss my target" (Huie, 2020, p. 68)

En in zijn brief van 13 maart:

"They have dummy japs for us to shoot at and fight with. At the end of our rifle we have a ten-inch knife that we are supposed to use to cut up the dummys with. I don’t like that" (Huie, 2020, p. 73)

Omdat Antoinette steeds meer last kreeg van epilepsie en opnieuw een miskraam had gehad, probeerde Eddie via het Rode Kruis ontslagpapieren te regelen om naar huis te kunnen gaan. De papieren werden hem echter niet verleend. Toen de rest van zijn lichting na het afronden van de basic training naar het buitenland vertrok om te vechten, bleef Eddie als enige van de groep nog zo’n acht weken langer op Camp Wolters. De precieze reden daarvan is niet bekend. Wellicht had het toch te maken met het feit, dat Eddie allesbehalve een geschikt soldaat was?

Een slaapzaal in Camp Wolters in 1941. Bron: University of Texas at Arlington Libraries

Toch ontkwam ook Eddie niet aan uitzending naar Europa. Van 12 tot 23 juli was hij voor het laatst met verlof bij zijn vrouw. Op 7 augustus vertrok hij op het schip de Aquitania vanuit New York naar Schotland, vanwaar hij op 14 augustus met de trein naar het Engelse Plymouth ging. Na twee dagen gevechtstraining vertrok hij per schip richting Omaha Beach, waar hij aankwam op 20 augustus. Eddie zou zich voegen bij company G van het 109e infanterieregiment van de 28e infanteriedivisie. Op 25 augustus was hij samen met elf andere replacements (troepen die ter vervanging van gewonden en gesneuvelden werden uitgezonden) per truck onderweg naar het Franse Elbeuf, in een poging om zich bij de compagnie te voegen. Eddie en een van zijn kameraden, John Tankey, kwamen in de nacht van de 25e echter niet bij de compagnie aan.

Eddie en Tankey raakten afgezonderd van de rest van de groep nadat ze zich rond middernacht hadden ingegraven en beschoten werden. Toen de beschietingen stopten, zo herinnerde Tankey zich in gesprek met Huie, kwamen er Canadese tanks hun richting uit. De rest van de groep was weg, en de twee sloten zich bij het 13e Provost Corps aan. Daar maakten ze zich tot 5 oktober nuttig. Tankey herinnerde zich hoe hij samen met Eddie Poolse aardappelpannenkoekjes maakte, waar de Canadezen dankbaar van smulden, en hoe Eddie hem hielp om een dokter te vinden toen hij eens gewond was. Hoe zijn kameraad op een gegeven moment geen munitie meer bij zich droeg in zijn patroonriem, maar papier om brieven aan Antoinette te schrijven. Eddie had een hekel aan geweren en aan schieten en haatte niemand, zo vertelde Tankey. Zelfs tegen een gevangengenomen Duitse piloot was hij vriendelijk, eigenlijk zelfs te vriendelijk. Maar hoe behulpzaam en aardig Eddie ook was: daarvoor was hij niet naar Europa gestuurd. Hij was getraind en gestuurd om zijn geweer te gebruiken, om te vechten en om Duitsers uit te schakelen. Maar dat was hij niet van plan.

Op 5 oktober meldden Tankey en Eddie zich bij het hoofdkwartier van de 28e infanteriedivisie in het Belgische Elsenborn. Ze werden niet gearresteerd voor desertie, het was immers niet ongewoon dat soldaten in de chaos afgezonderd raakten van hun kameraden. Op 7 oktober kwamen ze aan bij het hoofdkwartier van het 109e infanterieregiment in de buurt van Rocherath, en ze werden naar de G-compagnie gestuurd. Nadat ze zich daar gemeld hadden, ging eerst Tankey met commandant Ralph O. Grotte in gesprek en daarna Eddie. Hij vertelde de commandant dat hij te bang en nerveus was om in een gevechtsfunctie te dienen, en dat hij weg zou rennen als hij niet verder achter het front ingezet zou worden. Grotte zei dat hij niets voor hem kon doen, waarna Eddie hem vroeg of het desertie zou zijn, als hij op dat moment weg zou lopen. De commandant antwoordde bevestigend, maar Eddie liep, overtuigd van zijn besluit, toch weg. Zelfs Tankey kon zijn maat niet op andere gedachten brengen.

De volgende ochtend meldde Eddie zich bij een kok van het 112e infanterieregiment in Rocherath, en gaf hem een brief. Daarin stond zwart op wit dat Eddie deserteerde. Hij was weggelopen, zo schreef hij, en als hij nog eens terug zou moeten gaan, zou hij dat opnieuw doen.

Eddies brief.

De kok informeerde een luitenant over de situatie, waarna een soldaat van de militaire politie Eddie kwam halen en hem terugbracht naar de 109e infanteriedivisie. Eddie kreeg de kans om zijn brief te vernietigen en zich zonder consequenties opnieuw bij zijn compagnie te voegen, maar hij bleef weigeren. Er restte geen andere mogelijkheid dan hem te arresteren.

Net als duizenden andere Amerikaanse soldaten hoopte Eddie door te deserteren de oorlog in de gevangenis uit te kunnen zitten. Voor meer dan een celstraf hoefde hij niet bang te zijn, aangezien er sinds 1864 niemand meer was geëxecuteerd wegens desertie. Voor Eddie was de gevangenis bekend terrein: hij had er al enkele jaren doorgebracht en ging vele malen liever weer terug de cel in met de zekerheid dat hij zijn Antoinette terug zou zien, dan dat hij moest vechten met daarbij de altijd op de loer liggende dood. Zijn laatste brief aan Antoinette schreef hij op 23 oktober. Op 26 oktober werd hij vastgezet in het Duitse Rott, waar hij volgens een dienstdoende sergeant hielp met schoonmaken, opruimen en andere klusjes.

Voordat hij voor de krijgsraad kwam, sloeg Eddie nogmaals een kans af om zonder consequenties terug te keren naar zijn regiment. De krijgsraadzitting vond plaats in Roetgen en begon op 11 november 1944 om 10 uur ’s ochtends. Eddie werd verdacht van het schenden van de 58e Article of War: desertie met als doel het mijden van zijn plicht als soldaat, zowel in Elbeuf als in Rocherath. Hij pleitte niet schuldig. Getuigen kwamen aan het woord; Eddie zweeg. Om 11:40 uur was het vonnis al uitgesproken:

"To be dishonorably discharged the service, to forfeit all pay and allowances due or to become due, and to be shot to death with musketry" (Huie, 2020, p. 153)

Eddie kreeg de doodstraf. Toch hadden hijzelf en de leden van de raad nog geen reden om te denken dat hij ook daadwerkelijk geëxecuteerd zou worden. In alle andere gevallen waarin de doodstraf voor desertie werd gegeven, werd van hogerhand namelijk gratie verleend. De veroordeelden kwamen weg met een gevangenisstraf, en dat was precies waar Eddie op hoopte. Pas als generaal Norman Cota van de 28e infanteriedivisie instemde met de straf, én als opperbevelhebber Dwight Eisenhower zijn goedkeuring gaf, zou de executie doorgevoerd worden. En die kans leek uiterst klein te zijn.

De zaak werd onderzocht door kolonel Henry J. Sommer, die een advies voor de opperbevelhebber opstelde. In gesprek met Huie vertelde hij in 1953 dat hij niet had verwacht, dat Eddie echt geëxecuteerd zou worden. Ook hij was in de veronderstelling dat gratie verleend zou worden. Maar, zo zei hij, áls er een duidelijk voorbeeld gesteld moest worden om andere jongens van het idee van desertie af te brengen, zou de zaak Eddie Slovik daar geschikt voor zijn. Met de executie van Eddie zou de wereld namelijk niet veel verliezen. Hij had een uitgebreid crimineel verleden (het feit dat dit verleden niet uit ernstige misdaden bestond was volgens Huie voor velen niet bekend), was gedeserteerd voordat hij zich daadwerkelijk in een gevechtssituatie had bevonden, én hoopte de oorlog veilig in de gevangenis door te brengen, terwijl ontelbare andere Amerikaanse jongens hun leven gaven voor een geallieerde overwinning. Sommer stelde dan ook een positief advies op, en Generaal Cota gaf zijn goedkeuring voor de doorvoering van de straf. Nu was het aan Eisenhower om zijn beslissing te nemen.

In een situatie waarin steeds meer jongens aan het front besloten weg te lopen van hun plicht als soldaat, moest een voorbeeld gesteld worden. De oorlog zou niet gewonnen worden als steeds meer mannen door te deserteren de gruwelijkheden van het front konden verruilen voor een veilige plek in de gevangenis. Generaal Eisenhower dacht daar niet anders over. Op 9 december schreef Eddie een gratieverzoek aan de opperbevelhebber. Eisenhower zelf zou de brief nooit gelezen hebben; toen hij de straf op 23 december bevestigde, was de Slag om de Ardennen in alle hevigheid aan de gang. De beslissing was definitief: aan Eddie werd, voor het eerst sinds 1864, geen gratie verleend. Hij zou op 31 januari 1945 in gebied van het 109e infanterieregiment in Frankrijk ter dood worden gebracht door mannen van zijn eigen regiment. Door hen, die hij in de steek had gelaten.

Op 27 januari werd in het dorpje Sainte-Marie-aux-Mines een geschikte plaats voor de executie gevonden: de ommuurde tuin van een woonhuis. Praktische voorbereidingen werden getroffen en het vuurpeloton werd op 28 januari samengesteld uit twaalf van de beste schutters van het 109e infanterieregiment. Eigenlijk zou Eddie gedurende de avond van 30 januari onder begeleiding van de militaire politie aankomen in het Franse dorpje en de nacht doorbrengen met de geestelijke van het regiment, William Thomas Cummings. Door een sneeuwstorm kwamen zij echter pas in de ochtend van 31 januari aan in Sainte-Marie-aux-Mines. Father Cummings en Eddie brachten ongeveer twee uur samen door met bidden en praten. Eddie ontving een bundel brieven van Antoinette, waarvan hij er enkele las. In gesprek met Huie herinnerde Cummings zich, hoe Eddie tijdens het lezen zo nu en dan een traan wegpinkte.

Toen was het onvermijdelijke moment daar. Onder toeziend oog van een groep officieren en soldaten als getuigen – overwegend van de 28e infanteriedivisie – werd Eddie over een door de sneeuw vrijgemaakt pad de tuin in begeleid en vastgebonden aan een paal. Majoor William Fellman las het executiebevel voor. Terwijl Eddie verder werd vastgebonden, bleef hij samen met Father Cummings in gebed. Cummings vroeg Eddie ook voor hem te bidden als hij daarboven aankwam. De priester herinnerde zich Eddies laatste woorden, die hij sprak voordat een zwarte kap over zijn hoofd werd getrokken: "Ik zal bidden dat u me niet te snel zult volgen". Om 10:01 marcheerden de mannen van het vuurpeloton naar hun posities. Eddie stond stil en geruisloos. Staande voor het vuurpeloton was hij allesbehalve het toonbeeld van een lafaard. Na een kort moment gaf majoor Fellman het bevel: "Squad… Ready… Aim… FIRE!". Na het schieten van de twaalf geweren volgde stilte. Majoor Robert E. Rougelot liep richting Eddie, die enkele seconden na het schieten nog bewoog, en controleerde zijn hartslag. Hoewel de mannen van het vuurpeloton volgens de instructies op zijn hart hadden gericht, had geen van de elf kogels hem op die plek geraakt. Hij leefde nog, maar amper. Voordat de geweren opnieuw geladen waren, was Eddie Slovik dood.

Eddie werd begraven in vak E van de Amerikaanse militaire begraafplaats Oise-Aisne in Seringes-et-Nesles. In dat vak werden naast Eddie 95 andere Amerikanen begraven, die waren geëxecuteerd middels ophanging wegens verkrachting en / of moord op ongewapende burgers.

Pas acht jaar na de executie van haar man, toen ze bij de verzekering informeerde en er geen geld uitgekeerd werd, ontdekte Antoinette Slovik dat Eddie onder "oneervolle omstandigheden" was overleden. In 1945 had ze enkel een telegram ontvangen waarin stond dat haar echtgenoot in Europa om het leven was gekomen. De rest van haar leven probeerde ze, later geholpen door William Bradford Huie, de naam van haar man te zuiveren en zijn overblijfselen naar Amerika te halen. Antoinette overleed in 1979. In 1987 werden Eddies overblijfselen naar Amerika overgebracht en op Woodmere Cemetery in Detroit naast zijn vrouw herbegraven.

De graven van Eddie en Antoinette Slovik in Detroit. Bron: Find a Grave / Eric