TracesOfWar heeft uw hulp nodig! Elke euro die u bijdraagt steunt enorm in het voortbestaan van deze website. Ga naar stiwot.nl en doneer!

Inleiding

    HMS Ark Royal (1914) was het eerste schip van de Royal Navy dat was ingericht als vliegtuigmoederschip voor watervliegtuigen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het schip volop ingezet voor dit doel. In 1922 ging het schip in reserve en in1930 werd het schip opnieuw in dienst genomen als opleidingsschip voor watervliegtuigen en testschip voor opstijgen met katapulten. In 1934 werd het schip hernoemd tot HMS Pegasus (1934) om de naam vrij te maken voor het vliegdekschip HMS Ark Royal (91). In 1940 werd besloten dat het schip zou worden omgebouwd tot prototype van een nieuw type schip, het Fighter Catapult Ship. Hierbij behield het schip haar naam maar werd wel opnieuw ingericht. Hiermee ontstond in feite een schip met een andere taak, Fighter Catapult Ship ter verdediging van konvooien met behulp van een jachtvliegtuig.

    Definitielijst

    Eerste Wereldoorlog
    Ook wel Grote Oorlog genoemd, conflict dat ontstond na een groei van het nationalisme, militarisme en neo-kolonialisme in Europa en waarbij twee allianties elkaar bestreden gedurende een vier jaar durende strijd, die zich na een turbulent begin, geheel afspeelde in de loopgraven. De strijdende partijen waren Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland aan de ene kant (de Triple Entente), op den duur versterkt door o.a. Italië en de Verenigde Staten, en Duitsland, Bulgarije, Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk aan de andere kant (de Centrale Mogendheden of Centralen). De strijd werd gekenmerkt door enorme aantallen slachtoffers en de inzet van vele nieuwe wapens (vlammenwerpers, vliegtuigen, gifgas, tanks). De oorlog eindigde met de onvoorwaardelijke overgave van Duitsland en zijn bondgenoten in 1918.

    Gegevens


    HMS Pegasus na aanvulling luchtafweergeschut in 1941 Bron: Imperial War Museum FL 3090
    Gebouwd door:
    Kiel gelegd:
    Te waterlating:
    Afgebouwd/in dienst
    Einde:
    Blyth Shipbuilding Company, Blyth, Northumberland[1]
    7 november 1913[2]
    5 september 1914[3]
    10 december 1914[4]
    oktober 1950
    Bouwnummer :





    Data:

    Naam:
    Eigendom:
    Indeling:
    10 december 1914
    21 december 1934
    HMS Ark Royal (1914)
    Royal Navy

    21 december 1934
    18 oktober 1946
    HMS Pegasus (Vliegtuigmoederschip)
    Royal Navy

    18 oktober 1946
    oktober 1950
    s.s. Anita I
    RC Ellerman

    Geschiedenis HMS Ark Royal

    In mei 1914 kocht de Royal Navy aan de Blyth Shipbuilding Company de romp van een vrachtschip waarvan de kiel op 7 november 1913[5] was gelegd. Het doel was om de romp om te bouwen tot een vliegtuigmoederschip voor watervliegtuigen. Aangezien het schip nog maar net in aanbouw was, kon de romp nog grotendeels worden aangepast voor het gestelde doel[6].


    HMS Ark Royal Bron: Public Domain (onbekend)

    De Ark Royal werd op 5 september 1914[7] te water gelaten en op 10 december 1914[8] in dienst genomen. Het ontwerp van het schip was geheel aangepast. Alle machinerie en de opbouw was naar het achterschip verplaats en op het voorschip was een werkplaatsdek gesitueerd. Aan dek waren voorzieningen aangebracht waardoor vliegtuigen aan dek hun motoren warm konden draaien en waarop uit zee opgepikte vliegtuigen konden worden gestald. Er was een hangar aangebracht van 45,70 meter lengte, 13,70 meter breedte en 4,60 meter hoogte waar omheen diverse werkplaatsen waren gesitueerd[9]. Twee grote 3 Tons kranen, gesitueerd direct voor de opbouw, waren aangebracht om de vliegtuigen in en uit het water te tillen. Twee voorraadtanks waren aangebracht voor totaal 18.000 liter vliegtuigbrandstof. Er konden, afhankelijk van de types, vijf tot negen vliegtuigen worden meegevoerd. Standaard kreeg het schip een Short Folder, twee Wight Pusher, drie Sopwith Type 807 en 2 tot 4 Sopwith Tabloid toestellen[10]. Hierbij diende voor de vliegtuigen met wielen uiteraard eerst een vliegveld te worden gevonden voordat deze konden worden gebruikt. Latere modificatie stelde de vliegtuigen in staat met een katapult te worden gelanceerd waarna de watervliegtuigen op het water konden landen om te worden ingeladen. De met wielen uitgeruste toestellen moesten na gebruik een landingsplaats op land vinden.


    Wight Type A1 No. 172 (links) en Short Type 135 No. 136 (rechts) aan boord van HMS Ark Royal, Lemnos 1915 Bron: PAColl-0914-1-30-1

    De Ark Royal was 111,60 meter lang, 15,50 meter breed en had een diepgang van 5,70 meter. De waterverplaatsing bedroeg 7.190 ton tot een maximum van 7.570 ton. Eén stoommachine met drie boilers leverde 3.000 hp (2.200 kW) voor de aandrijving van één schacht. Zo kon een snelheid van maximaal 11 knopen (20 km/u) worden bereikt[11]. Het maximale bereik zonder bevoorrading was 5.610 km bij een kruissnelheid van 10 knopen (19 km/u). De bewapening bestond uit vier QF 76.2 mm 12 CWT kanonnen en twee machinegeweren[12].

    Tijdens de Eerste Wereldoorlog nam het schip deel aan de invasie bij Gallipoli[13]. Hier werden de vliegtuigen van HMS Ark Royal ingezet voor verkenningsdoeleinden en observatievluchten. Hierbij ging één van haar Sopwith toestellen verloren. In 1916 werd het schip ingezet bij de campagne in Macedonië. Na deze inzet werd het schip ingezet als depotschip in de Dardanellen[14].


    Short watervliegtuig wordt in het water gezet bij Mudros, 16 januari 1916 Bron: IWM SP 501

    In januari 1918 voerde een vlucht toestellen van HMS Ark Royal een aanval uit op de Ottomaanse slagkruiser Yavuz Sultan Selim en de lichte kruiser Midilli (voormalige Duitse schepen Goeben (1911) en Breslau (1911)). Deze aanval had weinig resultaat. Datzelfde jaar verliet HMS Ark Royal de Dardanellen en werd ingezet bij operaties tegen onderzeeboten in de Egeïsche Zee[15].

    Na afloop va de Eerste Wereldoorlog, werd HMS Ark Royal ingezet als transportschip voor vliegtuigen en als depotschip. Tijdens de Russische Revolutie werd het schip ingezet in de strijd tussen de Wit-Russen en de Bolsjewieken rond de Kaspische Zee en de Zwarte Zee, toen de Britten de Wit-Russen steunden[16].


    HMS Ark Royal, 1918 Bron: NARA 45513193

    In 1920 werden de toestellen van de Ark Royal ingezet in Brits Somaliland in de campagne tegen Mohammed Abdullah Hassan.

    Eind 1920 werd HMS Ark Royal overgeheveld naar de reservevloot. in 1922 werd het schip even in dienst genomen om Royal Air Force vliegtuigen over te brengen naar de Dardanellen gedurende de Chanak Crisis in september-oktober 1922. Hierna ging het schip wederom in reserve[17].

    in 1930 werd HMS Ark Royal wederom in dienst gesteld als opleidingsschip voor piloten van watervliegtuigen. Daarnaast deed het schip dienst als test platform voor operaties en technieken met katapult starten vanaf schepen[18].

    Op 21 december 1934 werd het schip hernoemd tot HMS Pegasus (1934)[19], waarmee de naam Ark Royal werd vrijgemaakt voor een nieuw vliegdekschip HMS Ark Royal (91)[20].

    Definitielijst

    Eerste Wereldoorlog
    Ook wel Grote Oorlog genoemd, conflict dat ontstond na een groei van het nationalisme, militarisme en neo-kolonialisme in Europa en waarbij twee allianties elkaar bestreden gedurende een vier jaar durende strijd, die zich na een turbulent begin, geheel afspeelde in de loopgraven. De strijdende partijen waren Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland aan de ene kant (de Triple Entente), op den duur versterkt door o.a. Italië en de Verenigde Staten, en Duitsland, Bulgarije, Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk aan de andere kant (de Centrale Mogendheden of Centralen). De strijd werd gekenmerkt door enorme aantallen slachtoffers en de inzet van vele nieuwe wapens (vlammenwerpers, vliegtuigen, gifgas, tanks). De oorlog eindigde met de onvoorwaardelijke overgave van Duitsland en zijn bondgenoten in 1918.
    invasie
    Gewapende inval.
    kruiser
    Snelvarend oorlogsschip van 8000-15000 ton, geschikt voor diverse taken als verkenning, verkenningsafweer en konvooibescherming.
    Revolutie
    Meestal plotselinge en gewelddadige ommekeer van bestaande (politieke) verhoudingen en situaties.

    Technische gegevens HMS Ark Royal

    Technische gegevens:


     Naam: HMS Pegasus (Royal Navy)

     Callsign/Registratie:
    N80, N07

     Bouwer:
    Blyth Shipbuilding Company, Blyth, Northumberland (als HMS Ark Royal)

     In dienst:
    10 december 1914

     Omdoping:
    21 december 1934

     Verkocht:
    18 oktober 1946
    Anita I, R. C. Ellerman

     Type/Klasse:
    Fighter Catapult Ship

     Waterverplaatsing:
    7.450  BRT[21]

     Lengte:
    111,60 m[22]

     Breedte:
    15,50 m[23]

     Diepgang:
    5,70 m[24]

     Aandrijving:
    drie stoomketels,
    drievoudige expansie-stoommachine,
    enkele schroef,
    3000 pk (2,2 MW)[25]

     Snelheid:
    11 knopen (20 km/u)

     Bereik:
    5.610 km (bij 10 knopen)[26]

     Bewapening:
    4x 1 QF 12-pounder 12 cwt geschut

     Bemanning:
    180[27]

    Commanding Officers HMS Ark Royal

    Robert H. Clark-Hall
    Acting Commander
    30 oktober 1914
    11 december 1915
    Bolton M. Eyres-Monsell
    Commander
    17 december 1915
    3 juni 1916
    Cyril B. Hampshire
    Commander
    3 juni 1916
    8 augustus 1917
    Henry N. Gilbert
    Lieutenant-Commander
    28 oktober 1917

    John W. Seddon
    Acting Commander
    1917
    1918
    Philip H. Waterer
    Commander
    17 september 1918
    12 juli 1920
    R. Watkins Grubb
    Commander
    12 juli 1920
    20 november 1920
    Douglas Faviell
    Commander
    1920

    Francis E. Byrne
    Commander
    15 maart 1923
    16 maart 1925
    Christopher J. F. Wood
    Commander
    16 maart 1925
    17 november 1925
    Benjamin W. Barrow
    Captain
    17 november 1925
    23 augustus 1926
    James W. Murray
    Captain
    23 augustus 1926
    21 november 1926
    James W. Murray
    Captain
    17 januari 1927
    23 januari 1928
    John F. Finlayson
    Captain
    23 januari 1928
    april 1928
    Claude L. Bate
    Commander
    1 april 1928
    1 februari 1929
    Philip Hordern
    Commander
    1 februari 1929
    30 april 1931
    Ambrose T. N. Abbay
    Commander
    30 april 1931
    11 mei 1932
    Cecil R. E. W. Perryman
    Commander
    11 mei 1932
    6 maart 1933
    Arthur D. Read
    Captain
    6 maart 1933
    8 maart 1934
    Arthur W. La T. Bisset
    Captain
    28 maart 1934


    Geschiedenis HMS Pegasus

    Ongewijzigd qua ontwerp en functie kwam het vliegtuigmoederschip voor watervliegtuigen als HMS Pegasus in dienst bij Home Fleet en gestationeerd in Scapa Flow[28]. Hier wed het voornamelijk gebruikt voor training van piloten en matrozen met katapult lanceringen en technieken om vliegtuigen weer aan boord te hijsen. Voor dit doel werden op dat moment Fairey Seafox, Supermarine Walrus en Fairey Swordfish watervliegtuigen gebruikt[29]. Bij aanvang van de Tweede Wereldoorlog opereerde HMS Pegasus met No. 764 Naval Air Squadron. Het schip was aanwezig in Scapa Flow toen U 47 daar het slagschip HMS Royal Oak (08) tot zinken bracht. Pegasus was één van de eerste schepen die hulp bood aan de slachtoffers en redde rond de 400 opvarenden[30].


    HMS Pegasus nog voor haar verbouwing tot FCS Bron: Wilco Vermeer collection

    In november 1940 werd HMS Pegasus omgebouwd tot Fighter Catapult Ship (FCS). Hierbij werd de brugconstructie gewijzigd en een driepoot mast geplaatst voor toepassing van een Radar Type 279B zodra deze beschikbaar was. In de tussentijd werd een RAF Air Surface Vessel radar geïnstalleerd[31]. Tussen 1 december 1940 en 10 februari 1941 waren drie Fairey Fulmar jachtvliegtuigen van No. 807 Naval Air Squadron aan boord gestationeerd. Vanaf 10 februari 1941 tot 23 juli 1941 werd deze taak overgenomen door No. 804 Naval Air Squadron.

    HMS Pegasus nam in deze hoedanigheid deel aan zestien konvooi diensten tussen december 1940 en juli 1941 (OG 047,SL 057, OG 049, HG 049, OB 267, SC 019, OB 291, SL 065, SL 067, OB 309, OB 329, HG 063, OB 336, SC 034, OG 067 en SL 078)[32]. In april 1942 werd de luchtafweer van het schip uitgebreid met twee stuks Oerlikon 20mm luchtafweer geschut in de boeg en werd de nieuwe radar geplaatst[33].

    Na juli 1941 werd het schip weer ingezet als trainingsschip voor watervliegtuigen en kreeg het vanaf 20 april 1942, No. 763 Naval Air Squadron toegewezen. Vanaf 13 februari 1944 werd HMS Pegasus aangewezen als verblijfsschip, welke functie het tot mei 1946 behield[34].


    HMS Pegasus, juni 1942 Bron: Naval History and Heritage Command, NH 75780

    In juni 1946 werd HMS Pegasus te koop gezet en op 18 oktober 1946 verkocht aan R.C. Ellerman. Hier kreeg het schip de naam Anita I. Onder Panamese vlag en in dienst van de Compania de Navigation Ellanita, vertrok het in oktober 1947 van Cardiff naar Antwerpen om daar te worden omgebouwd tot vrachtschip. Door faillissement van de eigenaar hield de verbouwing in 1948 op en werd het schip geveild en opgekocht door een Nederlandse sloper[35]. Hierna werd het schip in oktober 1950[36] nogmaals verkocht aan de British Iron and Steel Corporation die het datzelfde jaar bij Thos W. Ward Grays in Essex liet slopen[37].

    Definitielijst

    Radar
    Engelse afkorting met als betekenis: Radio Detection And Ranging. Systeem voor het met elektromagnetische golven vaststellen van de aanwezigheid, afstand, snelheid en richting van voorwerpen als schepen, vliegtuigen, enz.
    slagschip
    Zwaar gepantserd oorlogsschip met geschut van zeer zwaar kaliber.

    Technische gegevens HMS Pegasus

    Technische gegevens:


     Naam: HMS Pegasus (Royal Navy)

     Callsign/Registratie:


     Bouwer:
    Blyth Shipbuilding Company, Blyth, Northumberland (als HMS Ark Royal)

     Omdoping:
    21 december 1934

     Uit dienst:
    februari 1944

     Verkocht:
    18 oktober 1946
    Anita I, R. C. Ellerman

     Type/Klasse:
    Fighter Catapult Ship

     Waterverplaatsing:
    7.450  BRT

     Lengte:
    111,60 m

     Breedte:
    15,50 m

     Diepgang:
    5,70 m

     Aandrijving:
    drie stoomketels,
    drievoudige expansie-stoommachine,
    enkele schroef,
    3000 pk (2,2 MW)

     Snelheid:
    11 knopen (20 km/u)

     Bereik:
    3000 zeemijl

     Bewapening:
    4x 1 QF 12-pounder 12 cwt geschut
    2 machinegeweren
    2x Oerlikon 20mm Luchtafweergeschut

     Bemanning:
    180

    Commanding Officers HMS Pegasus

    Randolph Stewart Nicholson
    Captain
    28 maart 1935
    juli 1935
    Richard Shelley
    Captain
    9 januari 1937
    juli 1937
    William Gladstone Agnew
    Captain
    31 oktober 1938
    september 1939
    Philip George Wodehouse
    Captain
    18 september 1939
    oktober 1941

    Noten

    1. Fontenoy, 2006, pag. 194
    2. Fontenoy, 2006, pag. 194
    3. Fontenoy, 2006, pag. 194
    4. Fontenoy, 2006, pag. 194
    5. Layman 1976, pag. 91-92
    6. Layman 1976, pag. 92
    7. HMS Ark Royal (1914) / Wikipedia
    8. Friedman, 1988, pag. 363
    9. Fontenoy, 2006, pag. 194
    10. Layman 1976, pag. 95-96
    11. Friedman, 1988, pag. 364
    12. Friedman, 1988, pag. 28
    13. Friedman, 1988, pag. 28
    14. Layman, 1976, pag. 102
    15. Layman, 1976, pag. 102-103
    16. HMS Ark Royal (1914) / Wikipedia
    17. Layman, 1976, pag. 103
    18. Marriott, 2006, pag.12
    19. Friedman, 1988, pag. 52
    20. Sturtivant, 1984 pag. 98
    21. Fontenoy, 2006, pag. 194
    22. Fontenoy, 2006, pag. 194
    23. Fontenoy, 2006, pag. 194
    24. Fontenoy, 2006, pag. 194
    25. Layman 1989, pag 45
    26. Friedman, 1988, pag. 364
    27. Layman, 1989, pag. 45
    28. HMS Pegasus, Naval History Homepage
    29. Sturtivant, 1984 pag. 100-101
    30. Layman, 1976, pag. 103-104
    31. Friedman, 1988, pag. 52
    32. HMS Pegasus, Naval History Homepage
    33. Lenton, 1998, pag. 112-113
    34. Layman, 1989, pag. 47
    35. Fairplay, 1949, pag.80
    36. Fontenoy, 2006, pag. 195
    37. Layman, 1976, pag. 105