In 1942 werd Salo Muller, heden bekend als oud-fysiotherpeut bij AFC Ajax, van zijn Joodse vader en moeder gescheiden. Zijn ouders werden per trein vanuit het Muiderpoortstation te Amsterdam naar station Hooghalen vervoerd, waar vandaan ze naar kamp Westerbork moesten lopen. Na 65 weken werden ze op dezelfde manier naar Auschwitz getransporteerd. Een deel van de reis geschiedde met de Nederlandse Spoorwegen (hierna NS). Vanaf de Duitse grens ging de reis in veewagens verder. Het treinkaartje - een enkeltje van 7 gulden 50 - moesten ze zelf betalen. In 1943 werden zowel Salo’s moeder als vader in Auschwitz vergast.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog reden er meer vergelijkbare transporten vanuit Nederland naar het oosten: respectievelijk 64, 17 en 11 treinen reden er naar de concentratiekampen Auschwitz, Theresienstadt en Bergen-Belsen. 19 transporten hadden als eindbestemming het vernietigingskamp Sobibor. Ook reed er 1 transport met gehandicapten rechtstreeks vanuit Apeldoorn naar Auschwitz. Van de 107.000 Joden die met hulp van de NS werden gedeporteerd, werden er 102.000 vermoord. Ongeveer 5000 van hen overleefden de concentratiekampen, maar ze zouden de rest van hun leven getraumatiseerd blijven.

Volgens Salo waren de nazi’s verantwoordelijk voor wat er gebeurd was, toch achtte hij ook de NS - als onderdeel van de Nederlandse overheid, verantwoordelijk. Zij hadden zich immers in dienst gesteld van de bezetter en 107.000 onschuldige Joden weggevoerd. Ook hadden ze op vraag van de bezetter infrastructurele werken uitgevoerd, zoals het aanleggen van een spoorlijn tussen station Hooghalen en kamp Westerbork, het kamp waar ook Salo’s ouders gevangen hadden gezeten. Daarnaast had de NS een speciaal tarief onderhandeld: vier cent per kilometer per persoon, met groepskorting.

'Het gevecht met de Nederlandse Spoorwegen' documenteert Salo’s strijd met de NS om een openlijk excuus en een individuele schadevergoeding voor de slachtoffers van de Jodentransporten tijdens de Tweede Wereldoorlog. In het boekje besteedt Salo vooral aandacht aan een over en weer van brieven en e-mails die hij met de NS uitwisselde, met aanvulling van korte stukjes tekst waarin hij het een en ander toelicht of zijn emoties beschrijft. Ook legt hij uit waarom hij niet voor alle 102.000 slachtoffers een schadevergoeding heeft aangevraagd.

Ondanks de aard van zijn brieven, kwam minstens één exemplaar bij de NS- klantenservice terecht. Deze fout gaf een onverwachte wending aan het verhaal: een televisie-uitzending van Nieuwsuur volgde, alsook een gesprek met de president-directeur van de NS. Salo werd teleurgesteld, maar gaf de moed niet op. Hij startte een fundraising campagne en werd hierbij geholpen door zijn uitgeverij Verbum en anderen. Vele briefwisselingen volgden. Uit één van deze brieven bleek zelfs dat de Nederlandse Staat omgerekend 2,2 miljoen euro met de transporten had verdiend.

Aan dit haast eindeloze proces kwam dan toch een einde. Er volgde weer een gesprek met de president-directeur van de NS en er werd een toezegging gedaan: er zou een bedrag worden uitgekeerd. Een speciaal opgerichte commissie oordeelde dat er een tegemoetkoming zou komen voor de Joden, die door de NS getransporteerd werden naar de kampen Amersfoort, Vught en Westerbork en die van daaruit vervoerd werden naar concentratie- en vernietigingskampen, hun levende echtgenoten of voor of tijdens de oorlog geboren kinderen.

Het advies van de commissie werd uiteindelijk gepresenteerd in het Spoorwegmuseum in Utrecht. Naast een individuele tegemoetkoming voor de overlevenden zou er ook meer erkenning komen voor de dodelijke slachtoffers van de transporten. Er zou ook een historisch onderzoek worden ingesteld naar de rol van de NS tijdens de Tweede Wereldoorlog. Salo’s doel was eindelijk bereikt.

'Het gevecht met de Nederlandse Spoorwegen' doet zijn naam eer aan. Het is de schriftelijke neerslag van een langdradig proces cq. gevecht waar je als lezer bijna moedeloos van zou worden. De auteur valt vaak in herhaling, toch is er sprake van een voldoende samenhangend geheel dat inzicht geeft aan wat er vooraf is gegaan aan de totstandkoming van de Commissie Tegemoetkoming Individuele Slachtoffers WOII Transporten NS.