TracesOfWar heeft uw hulp nodig! Elke euro die u bijdraagt steunt enorm in het voortbestaan van deze website. Ga naar stiwot.nl en doneer!

Nevelkinderen

Titel:Nevelkinderen - Hoe Anna en haar broers en zusjes Himmlers wraak overleefden
Schrijver:Riedesel, V.
Uitgever:Mozaïek
Uitgebracht:2019
Pagina's:336
ISBN:9789023957249
Omschrijving:

Een opmerkelijke episode uit de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog is het door de SS uitgevoerde transport van speciale gevangenen naar de Alpenfestung. Vanuit concentratiekampen en andere detentielocaties in Duitsland werd begin mei 1945 een bont internationaal gezelschap met bussen afgevoerd naar de Alpen, het beoogde laatste verzetsbolwerk van nazi-Duitsland. Onder de ruim 140 VIP-gevangenen van de SS bevonden zich politici, geestelijken, generaals en andere prominenten van 17 verschillende nationaliteiten. Ze vreesden op de valreep van de oorlog alsnog gedood te worden door hun bewakers. Na aankomst op hun eindbestemming, hotel Pragser Wildsee in Zuid-Tirol, werden ze door de Wehrmacht bevrijd uit de klauwen van de SS. Op 4 mei arriveerden de Amerikanen bij het hotel, waarmee voor de bijzondere groep een einde kwam aan een angstige tijd.

Onder de gevangenen bevonden zich verschillende familieleden van de daders van de aanslag en staatsgreep op Hitler op 20 juli 1944. De meest bekende van deze zogenoemde Sippenhäftlingen of SS-gijzelaars waren leden van de familie van Claus Schenk Graf von Stauffenberg. Minder bekend is Lotte von Hofacker, die met haar twee oudste kinderen, Anna-Luise en Eberhard, onderdeel uitmaakte van de groep. Ze was de echtgenote van de militair Cäsar von Hofacker (een neef van Claus von Stauffenberg) die vanaf juli 1940 in Parijs werkte. Hier was hij binnen het militaire bestuur eerst verantwoordelijk voor het geschikt maken van de Franse metaalindustrie voor de Duitse oorlogsindustrie. Vanaf 1943 maakte hij onderdeel uit van de staf van de militaire commandant van Frankrijk, generaal Carl Heinrich von Stülpnagel. In laatstgenoemde functie raakte hij betrokken bij de aanslag en staatsgreep van 20 juli 1944. Van tevoren peilde hij de populaire Duitse generaal Erwin Rommel of hij te porren was voor deelname aan de coup. Samen met Von Stülpnagel leidde Von Hofacker ten slotte de staatsgreep in Parijs, die gelijktijdig met die in Berlijn plaatsvond.

De afloop van de staatsgreep is bekend. In de nasleep ervan werd Von Hofacker door de Gestapo opgepakt en overgebracht naar Berlijn voor verhoor. Zijn vrouw en de twee oudste kinderen werden eveneens in hechtenis genomen en belandden in een speciale afdeling van concentratiekamp Stutthof. De drie kleinere kinderen, Christa, Alfred en Lisotte, werden van hen gescheiden en in een kindertehuis in Bad Sachsa in de Harz ondergebracht. De twee helften van het gescheiden gezin wisten niets van elkaars verblijfplaats en zelfs niet of iedereen nog in leven was. Lotte en de oudere kinderen hoorden pas later tijdens hun gevangenschap van de terechtstelling van hun echtgenoot en vader, de jongere kinderen vernamen dit pas op het einde van de oorlog. De executie had plaatsgevonden op 20 december 1944 in de gevangenis van Berlijn-Plötzensee. Tijdens zijn proces had Cäsar von Hofacker tegen de razende en tierende nazirechter Roland Freisler betoogd dat zijn handelen op 20 juli vergelijkbaar was met dat van Adolf Hitler tijdens de mislukte coup op 9 november 1923.

In "Nevelkinderen" reconstrueert Valerie Riedesel, de dochter van Anna-Luise von Hofacker, de lotgevallen van het gezin Von Hofacker tijdens de oorlog. Dat doet ze mede aan de hand van de dagboekaantekening van haar moeder en haar oudere zus Anna-Luise, Ännerle genoemd. Bij de beschrijving van de tocht langs verschillende concentratiekampen en gevangenissen van Lotte en haar twee oudere kinderen wordt ook ingegaan op de andere gevangenen die naar Zuid-Tirol werden geëvacueerd en de feiten omtrent dit speciale gevangenentransport. Bijzonder is hoe er vriendschappen ontstonden tussen heel verschillende mensen die deelden in elkaars lot. Zo konden de jonge communist en Stalin-bewonderaar Wassilij Wassiljewitsch Kokorin (een neef van Sovjetminister Vyacheslav M. Molotov) en de 25 jaar oudere katholieke en conservatieve advocaat Josef Müller het heel goed met elkaar vinden. Een aardige anekdote is opgenomen over de bejaarde industrieel Fritz Thyssen. Hij is de enige man in het gezelschap die tijdens een tussenstop tegelijkertijd met de vrouwen de wasgelegenheid mag gebruiken. "Tijdens het scheren gaat hij discreet met zijn rug naar de vrouwen staan," schrijft Riedesel, "maar ondertussen ziet hij in zijn kleine scheerspiegeltje precies wat er gebeurt. Hij oogst meer spot en gelach dan verontwaardiging, want de charmante oude heer heeft ieders hart gestolen."

Maar dit boek bevat veel meer dan historische feiten en anekdotes. Zeer aangrijpend en verheffend zijn de geciteerde fragmenten uit de brieven van Cäsar aan zijn gezin uit de tijd voorafgaand aan de aanslag. In één ervan riep hij zijn kinderen op om loyaal te blijven aan hun christelijke geloofsovertuiging. Daarbij gebruikte hij woorden waarin een stevige afkeuring van het nationaalsocialisme weerklonk. Hij legde uit dat belangrijk was om "met hart en ziel" uit te komen voor het christelijke geloof, "omdat we het bestaan van universeel geldende wetten van goedheid, nobelheid en rechtvaardigheid voelen, wetten die niet ongestraft overtreden mogen worden en waaraan wij mensen ons alleen kunnen houden wanneer we niet alleen overtuigd zijn van het nut ervan, maar ook geloven in een God die het goede wil en het kwade bestrijdt."

In een andere brief, die hij schreef om Ännerle te steunen na het overlijden van haar beste vriendin, gebruikte hij woorden, die na zijn eigen dood extra betekenis kregen. "Liefdevolle en weemoedige herinneringen zorgen ervoor dat je een geliefd mens niet vergeet", zo stak hij zijn dochter een hart onder de riem. "Te veel herinneringen kunnen er daarentegen toe leiden dat iemand zich in zijn verdriet verliest en zich gedachten in het hoofd haalt, die degene om wie je treurt vanaf de plek waar hij zich nu bevindt juist zou willen wegnemen." Het zijn woorden die voor iedereen die treurt om een persoonlijk verlies nog altijd betekenis hebben. Mede door de krachtige woorden van de terechtgestelde verzetsman is "Nevelkinderen" één van de ontroerendste familiegeschiedenissen, die recent geschreven zijn over de oorlog. Daarnaast bevat het boek een krachtig appel om moreel stand te houden in moeilijke tijden, of je dat nou doet vanuit het christelijke geloof of vanuit elke andere op medemenselijkheid gerichte levensovertuiging.

Beoordeling: Uitstekend

Informatie

Artikel door:
Kevin Prenger
Geplaatst op:
17-05-2019
Laatst gewijzigd:
21-05-2019
Feedback?
Stuur het in!

Afbeeldingen