De Holocaust blijft een zeer aangrijpend onderwerp om over te lezen. De algemene feiten zijn bij iedereen bekend of zouden dat moeten zijn. Desondanks moeten we beseffen dat de Holocaust niet het verhaal betreft van de zes miljoen individuele Joden die werden vermoord. Het zijn miljoenen afzonderlijke verhalen en eigenlijk zou elk verhaal ook individueel verteld moeten worden. In "De celliste van Auschwitz" doet Anita Lasker-Wallfisch, geboren in 1925 in Breslau (het huidige Wroclaw, Polen), haar getuigenis.

De schrijfster beschrijft het gezin waarin zij opgroeide in Breslau als kleinburgerlijk en geassimileerd. Het Joodse geloof speelde geen grote rol in haar leven. Anita Lasker-Wallfisch had twee oudere zussen: Marianne en Renate. Haar vader (die voor de oorlog het beroep van advocaat uitoefende) en moeder waren beide zeer muzikaal. Zelf begon Anita Lasker al op jonge leeftijd met het bespelen van de cello. Van het aan de macht komen van de NSDAP en het toenemend antisemitisme merkte zij in eerste instantie, op enkele incidenten na, weinig. Dit veranderde na de Kristallnacht van 8-9 november 1938, een door de staat georganiseerde pogrom tegen de Joden en hun eigendommen. Hierna ondernam het gezin verwoede pogingen om Duitsland te verlaten. Helaas slaagden deze niet. Alleen de oudste zus van Anita, Marianne, wist als begeleider van een transport van Joodse kinderen vlak voor het uitbreken van de oorlog uit te wijken naar Groot-Brittannië.

De discriminerende maatregelen tegen Joden werden alsmaar strenger. In april 1942 werden de ouders van de schrijfster gedeporteerd naar Polen. Zij zouden elkaar nooit meer terug zien. Anita en haar zus Renate ontvingen voorlopig geen deportatie-oproep. Nadat ook haar grootmoeder op transport was gesteld, bleven zij en haar zus alleen over. Zij trachtten in september 1942 vanuit Breslau te ontsnappen naar het onbezette gedeelte van Frankrijk. Zij werden echter gearresteerd door de Gestapo en via de gevangenis belandde Anita in december 1943 in het kamp Auschwitz-Birkenau. In Auschwitz vertelde Anita aan de medegevangene die op haar arm het kampnummer tatoeëerde dat zij cello speelde. Hierdoor werd zij uitverkozen om in het kamporkest te spelen en ontkwam zij aan een bijna zekere dood. Zij slaagde er later in om haar zus, die een paar weken later eveneens naar Auschwitz werd gedeporteerd, een baan in de kamporganisatie te bezorgen.

Het kamporkest speelde ’s ochtends en ’s avonds voor de gevangenen als ze vertrokken respectievelijk terugkwamen van hun werk buiten hun kamp. Ook traden zij op voor de leden van de SS die werkten in het kamp, onder wie de beruchte kamparts Josef Mengele. In oktober 1944 werden Anita, de andere leden van het orkest en Renate met elkaar op transport gesteld naar Bergen-Belsen. Hier zouden zij op 15 april 1945 worden bevrijd door het Britse leger. In 1946 emigreerden Anita en Renate naar Groot-Brittannië waar Anita aan de wieg zou staan van het English Chamber Orchestra. Anita Lasker-Wallfisch was getuige op het proces in Lüneburg, waar een aantal kampbeulen uit Bergen-Belsen terecht stonden, onder wie Irma Grese en Josef Kramer. Zij leverde ook een bijdrage aan het boek "Overal en nergens thuis" van Martin Doerry, waarin meerdere overlevenden van de Holocaust hun verhaal doen.

Voor het schrijven van "De celliste van Auschwitz" heeft de schrijfster veel gebruik gemaakt van brieven die zij en haar familieleden voor en na de oorlog aan haar zus Marianne in Engeland hebben geschreven. Door veel te citeren uit deze documenten, geeft de auteur inzicht in het leven van voor de oorlog. Er zijn behoorlijk veel (passages uit) brieven opgenomen in het boek. Met name betreffende de emigratieplannen had de schrijver deze wellicht beter in eigen woorden kunnen weergeven. De bureaucratische rompslomp die hierin wordt beschreven is namelijk niet altijd even interessant, hoe pijnlijk deze ook is, als je beseft wat er zou gaan gebeuren. Bij sommige brieven ontbreekt ook de context, waardoor bepaalde opmerkingen hierin wat moeilijker te plaatsen zijn. Dit geldt ook voor de brieven die zijn opgenomen in het hoofdstuk dat speelt na de bevrijding. Sommige brieven zijn daarentegen juist boeiend, omdat ze laten zien hoe Anita en Renate probeerden hun normale leven weer op te pakken. Met de kennis van nu zijn sommige brieven aangrijpend, juist door hun alledaagsheid. En sommige passages geven een goed beeld van het leven in het vooroorlogse en naoorlogse Duitsland.

Een klein minpunt is ook dat de schrijfster in het boek af en toe verwijst naar een toekomstige gebeurtenis, of teruggrijpt op een incident dat in het verleden heeft plaatsgevonden. Dit is wellicht nodig om het verhaal op een duidelijke manier te vertellen, maar het komt de leesbaarheid niet altijd ten goede. Vanaf het moment van de arrestatie van Anita en haar zus is het boek desondanks aangrijpend. Het boek bestaat uit korte zinnen en hoofdstukken. De auteur beschrijft alles wat haar overkomen is op een tamelijk nuchtere toon. Zij laat slechts zelden haar emoties doorklinken. Wellicht heeft de schrijfster bewust al haar emoties onderdrukt, omdat zij anders niet kon overleven. Zij geeft aan dat zij niet in staat is om de sfeer van Auschwitz adequaat te beschrijven, maar het is twijfelachtig of überhaupt iemand daar wel toe in staat is. Door de directe toon komen sommige passages echter juist extra hard aan, bijvoorbeeld als zij vertelt over de laatste weken in Bergen-Belsen, waarin duizenden gevangenen stierven als gevolg van de geleden ontberingen en de lijken zich opstapelden.

Door de eenvoudige toon leest het boek zeer vlot. De manier van schrijven is niet zo zwaarmoedig als bijvoorbeeld in "Nacht" van Elie Wiesel. Af en toe is er ook ruimte voorhumor, bijvoorbeeld als Anita en haar zus zich na hun arrestatie uitgeven voor twee Franse meisjes en hun bewakers zich vervolgens uitsloven om Frans tegen hen te praten. De schrijfster verstrekt enige toelichting bij de anti-Joodse maatregelen en de kampen waarin zij geïnterneerd heeft gezeten. Door deze toelichting en de toegankelijke toon waarop het boek is geschreven, is het zeer geschikt voor mensen die nog weinig ervaring hebben met het onderwerp, waaronder ook de jongere lezer. Het is af en toe wel lastig inzicht te krijgen in de gemoedstoestand van de schrijfster. Desondanks is het boek een boeiende aanvulling aan de literatuur over de Holocaust. Doordat de overlevenden hun verhaal blijven vertellen, zorgen zij er voor dat deze tragische gebeurtenis nooit vergeten wordt.