Amerikaanse Motortorpedoboten van de Elco 77-foot PT boat-klasse

De Amerikaanse ontwerper Henry R. Stuphen, werkzaam voor de Electric Launch Company (Elco), ging in februari 1939 met zijn assistenten Irwin Chase, Bill Fleming en Glenville Tremaine op bezoek in Groot-Brittannië om voor de US Navy onderzoek te doen naar de ontwerpen van de Britse Motor Torpedo Boat (MTB). Bij de British Power Boat Company kochten zij een 21 meter lang ontwerp, de PV70, die later getest zou worden als USS PT-9. Deze PT-9 vormde het prototype voor de door Elco te ontwerpen en te bouwen PT-boten in de Elco 70' klasse of Elco 70-foot-klasse. Elco bouwde later een 23 meter (77' of 77 Foot) lange versie, waarmee de Elco 77' klasse werd geboren. Totaal zouden 49 van deze schepen gebouwd worden, waarvan er 10 bij de Britse Royal Navy dienst zouden doen. Eén schip zou dienst doen bij de Duitse Kriegsmarine.

HMS MTB 307 (ex-USS PT 49) Bron: Imperial War Museum FL 8591

De Elco 77-Foot PT Boat, of ook wel Elco 77', werd ontworpen naar voorbeeld van een Brits ontwerp van de British Power Boat Company. In 1939 kocht Elco een door Hubert Scott-Paine ontworpen 21 meter (70 Feet of 70') lange MTB van de British Power Boat Company^[1]. Met dit schip deed de Electric Boat Company (Elco) mee aan een competitie voor de US Navy. De marine testte het schip als de USS PT-9. Onder de indruk van de prestaties, bestelde de US Navy tien op de PT-9 gebaseerde schepen bij Elco^[2] (USS PT-10 t/m USS PT-19). Deze werden aangeduid als Elco 70-Foot (Elco 70' klasse). De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van het Britse schip waren veranderingen aan de bovenbouw en de toepassing van drie 1200pk Packard motoren.

Bij het gebruik van deze schepen bleek al snel dat ze moeilijk opgewassen waren tegen de ruwe condities op de wateren waarvoor ze werden gebruikt. Tevens bleek de lengte niet geheel geschikt voor het gebruik van Amerikaanse torpedolanceerbuizen die langere torpedo's gebruikten dan de Britse. Elco paste het ontwerp aan en kreeg de opdracht voor 24 nieuwe schepen (USS PT-20 t/m USS PT-44) met een lengte van 23 meter (77' of 77 Foot). Hiermee was de Elco 77-Foot klasse (of Elco 77' klasse geboren). Bij testcompetities met ontwerpen van Higgins Industries en van Huckins Yacht Works, kwam de Elco 77' als beste uit de bus. Vanwege de grote vraag naar de PT-Boats bij de US Navy werd echter besloten alle drie de ontwerpen te bestellen.

USS PT 20 tijdens afnamevaart Bron: Wilco Vermeer collection

Na de eerste serie werd een tweede serie besteld (USS PT-49 t/m USS PT-58) met een enigszins gewijzigde stuurhut, bewapening en aanpassingen aan de romp. Van deze tweede serie werden 20 schepen bestemd voor de Britse Royal Navy. Uiteindelijk werden hiervan 10 schepen geleverd aan de Royal Navy en gingen er tien alsnog naar de U.S. Navy. Van de Elco 77' zouden derhalve uiteindelijk 49 schepen gebouwd worden, voordat Elco overstapte op een grotere 80 Feet (24 m) versie. Deze Elco 80-Feet klasse (Elco 80') zou uiteindelijk de meest gebouwde PT-Boat van de Tweede Wereldoorlog worden.

De schepen werden aangedreven door drie 12 cylinder Packard Motor Car Company 3A-2500 V-12 motoren. De bewapening bestond standaard uit vier Mark 8 torpedo's, gelanceerd door vier Mark 18 21-inch (530 mm) lanceerbuizen. Daarnaast droegen de schepen twee dubbele M2 .50 cal (12,7 mm) machinegeweren. Tevens konden de schepen worden uitgerust met een Oerlikon 20 mm kanon op het voordek. De eerste serie schepen waren voorzien van twee hydraulisch aangedreven plexiglazen Dewandre koepels, voorzien van dubbele M2 .50 cal machinegeweren. De tweede serie werd voorzien van twee open Mk 17 .50 opstellingen. Tevens werd de tweede serie voorzien van een 20 mm Oerlikon kanon op het achterdek. Later in de strijd, vaak ingegeven door ervaringen tijdens gevechten, werden nog aanvullende mitrailleurs geplaatst. Dit konden .30 Lewis of Browning mitrailleurs zijn of aanvullende .50 mitrailleurs. Standaard werden de schepen voorzien van vier torpedolanceerbuizen met vier 21 inch torpedo's, maar al naar wens kon door wegnemen van twee torpedobuizen de voorraad van vier naar acht torpedo's worden opgeschroefd. De voorste torpedolanceerbuizen stonden in een hoek van 8,5 graden naar buiten opgesteld, terwijl de achterste in een hoek van 12 graden stonden. Gedurende het verloop van de oorlog werden de standaard 21 inch torpedolanceerbuizen vervangen door Mk 1 rekken voor Mk 13 torpedo's, waarmee de torpedo's over de rand werden gerold, waarna ze door het water hun weg vervolgden.

De schepen werden afgeleverd in de kleur standaard US Navy Grey, een licht grijze kleur. Al snel werden de schepen overgeschilderd in donker grijs. Bij het uitbreken van de oorlog werden de schepen van Motor Torpedo Boat Squadron Three overgeschilderd in een donker groene kleur. Gedurende de oorlog kregen diverse schepen een camouflage patroon, dat meestal door de bemanning zelf was ontworpen.

De tien Britse MTB's verschilden voornamelijk qua bewapening van de Amerikaanse schepen, daarnaast waren nog enkele kleinere modificaties aangebracht, meestal gebaseerd op door de Britten gebruikte apparatuur. De Britse schepen droegen maar twee 21 inch torpedolanceerbuizen en één Mk V Vickers geschutskoepel, midden achter de stuurhut geplaatst. Het 20 mm Oerlikon kanon op het achterdek werd gehandhaafd. Achter de Oerlikon waren aan beide zijden van het dek twee rekken met dieptebommen aangebracht. De schepen werden aan de Royal Navy geleverd in US Navy licht grijs, maar werden net als de Amerikaanse schepen, gedurende de oorlog diverse malen over geschilderd, waarbij vaak camouflagepatronen werden gebruikt.

In de zomer van 1943 werden de USS PT-59, de USS PT-60 en de USS PT-61 omgebouwd tot Motor Gun Boats. Hiertoe werden de torpedolanceerbuizen verwijderd en werd als hoofdbewapening een Oerlikon 20 mm kanon geplaatst op het achterdek en één op het voordek. Aanvullend werden op het dek nog aanvullende .50 machinegeweren aangebracht.

USS PT 68 de laatste van de reeks Bron: Wilco Vermeer collection

De Elco 77' PT schepen waren de eerste die in actie kwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het allereerste Amerikaanse eskader, Motor Torpedo Boat Squadron 1, uitgerust met deze schepen, was op 7 december 1941 gestationeerd op Pearl Harbor^[3]. Hier gebruikten zij hun boordmitrailleurs om vijandelijke vliegtuigen aan te vallen. Het tweede eskader uitgerust met deze schepen, Motor Torpedo Boat Squadron 3, bevond zich bij de Japanse invasie op de Filippijnen op 10 december 1941, aldaar en waren betrokken bij de evacuatie van General Douglas MacArthur met zijn staf en familie^[4]. Motor Torpedo Boat Squadron 1 was tussen 3 en 7 juni 1942 met haar Elco 77' schepen betrokken bij de Slag bij Midway en de Slag om de Aleoeten.

Noten

1. Bulkley, 1962, pag.45
2. Bulkley, 1962, pag.47
3. Cooper, 2009
4. Williford, 2013