Witte Brigade- Fidelio

Tijdens de Tweede Wereldoorlog had de gewone man in de straat er geen idee van welke verzetsbewegingen er allemaal bestonden. Er werd in het algemeen gesproken over de "Witten" of de "Witte Brigade". Hiermee werd duidelijk gemaakt dat het om tegenstanders van de Duitsers en hun medestanders ging, die de "Zwarten" werden genoemd. Pas na afloop van de oorlog bleek er ook in werkelijkheid een verzetsbeweging te hebben bestaan die de naam "Witte Brigade" droeg. Deze beweging, die heel wat onderwijs- en stadspersoneel in haar rangen telde, had haar zwaartepunt in de streek rond Antwerpen. Later ontstonden er ook kernen in Gent, Lier, Aalst, Brussel, het Waasland, de kuststreek en zelfs in Wallonië.

"De Witte Brigade" werd in de zomer van 1940 gesticht door de Antwerpse onderwijzer Marcel Louette. Gestart als hoofdzakelijk liberale beweging, waren snel alle ideologische strekkingen vertegenwoordigd. Vanaf 1941 kwamen veel politieagenten "De Witte Brigade" versterken.

De activiteiten van "De Witte Brigade" verschilden nauwelijks van die van andere verzetsgroepen: anti-Duitse propaganda en vaderlandslievende manifestaties op belangrijke Belgische data als 21 juli en 11 november waren aanvankelijk de belangrijkste activiteiten. "Wij, Belgen, beschikten vroeger over dagbladen met verschillende politieke strekking: we luisterden naar radioberichten uit de gansche wereld. Heden is die wereld duister, men leest slechts éénzijdige kranten en éénzijdige berichten. Zelfs de Engelse radioberichten voor ons bestemd, geven ons te weinig informatie en getuigen van een onduidelijk beeld van den toestand en van de gemoederen hier ten lande? Waar is de leugen? Waar is de waarheid? Wat moeten wij tenslotte gelooven, denken en doen?" (Uit: Steeds Vereenigd - Unis Toujours, nr. 9, 1941). Dit citaat typeert zeer goed de sfeer van verwarring en wantrouwen die in België heerste tijdens de Tweede Wereldoorlog. Belgische verzetsgroepen zagen het als hun plicht sluikbladen uit te geven en een tegengewicht te vormen voor de Duitse propagandamachine en de collaborerende pers. In die context gaf "De Witte Brigade" vanaf eind 1940 het sluikblad "Steeds Vereenigd – Unis Toujours" uit. De stichters van het blad waren Guillaume Van Gaever en de gebroeders Crutzen.

Vanaf einde 1940 werden militaire inlichtingen verzameld over ondermeer de haveninstallaties en de geplande Duitse invasie in Groot-Brittannië. Deze inlichtingen werden via verscheidene kanalen aan de Britten bezorgd. "De Witte Brigade" had immers contacten met zowel de regering in ballingschap als de Britse overheid. Gedetailleerde plannen van Duitse militaire installaties en troepenbewegingen, informatie over de beruchte V-wapens en zelfs persoonsbeschrijvingen van Duitse spionnen in Groot-Brittannië werden doorgespeeld aan de Britten. Daartoe werd samengewerkt met andere verzetsorganisaties. Zo legde Arthur Degreve contacten met de diensten "LUC" en "BRAVERY", terwijl een zekere mevrouw Van Nitzen voor de verbindingen met "ZERO" zorgde. Daarnaast waren er kleine sabotageacties bij de spoorwegen en in de haven. Zoals bij andere verzetsgroepen werden 'zwarte lijsten' van collaborateurs aangelegd. Deze waren weliswaar vooral bedoeld om hen te intimideren, maar toch kwam het tot enkele aanslagen.

"De Witte Brigade" toonde zich tevens erg verdienstelijk in de hulp aan de Joden vanaf 1942. De brutale jacht op Joodse families veroorzaakte grote opschudding onder de Belgen. Voor velen effende dit de weg naar het verzet. Aangezien Antwerpen een belangrijk centrum voor de Belgische Joden was, is het niet verwonderlijk dat juist de leden van "De Witte Brigade" een belangrijke rol speelden bij de hulp aan de Joden. Ze hielpen hen onderduiken of brachten hen over naar veiliger plaatsen op het platteland.

Vanaf 1943 had "De Witte Brigade", net als de andere verzetsorganisaties, het zwaar te verduren. Vele leden werden gearresteerd. De Duitsers vonden bij een vooraanstaand lid van de beweging een uitvoerige ledenlijst. Als gevolg van die ontdekking werden achtenvijftig personen aangehouden en naar Duitse kampen gevoerd. Negenendertig mensen zouden niet meer terugkeren. De zwaarste klap moest evenwel nog komen. Nadat in januari 1944 bij razzia's in Deurne tweeënzestig agenten werden gearresteerd, werd in mei van datzelfde jaar stichter Marcel Louette (met codenaam Fidelio) opgepakt en naar Oranienburg (nabij Berlijn) gevoerd. Ondanks de zware mishandelingen keerde hij terug uit Duitsland en bleef tot zijn dood in 1978 één van de grote symbolische leiders van het verzet. Uiteindelijk heeft "De Witte Brigade" ongeveer 400 leden op een totaal van 3.750 erkende leden verloren.

Door de talrijke arrestaties raakte "De Witte Brigade" erg verzwakt. Toch hielpen haar leden, samen met het Geheim Leger, het Onafhankelijkheidsfront, de NKB en de Groep-G de geallieerden bij de bevrijding van de Antwerpse haven. Ondermeer dankzij deze steun werd dit belangrijke bruggenhoofd zo goed als ongeschonden in handen van de geallieerden gespeeld.

"De Witte Brigade" was een van die typische kleinere verzetsbewegingen die op regionale basis waren gestart. Haar zwaartepunt lag in Antwerpen. Aanvankelijk werden de leden overwegend uit liberale milieus gerekruteerd, maar geleidelijk aan trad een verruiming op. Vooral vanaf de invoering van de verplichte tewerkstelling in 1942 streden verzetsmensen van allerlei overtuigingen zij aan zij. De politieke en/of godsdienstige overtuiging verdween naar de achtergrond.