Mitsubishi Ki-15

Oorspronkelijk bedoeld en gebruikt als een lichte bommenwerper, werd de Mitsubishi Ki-15 in 1935 ontworpen als een private productie door Mitsubishi onder leiding van ontwerper Fumichika Kono. Als uitgangspunten had men gekozen voor een gemakkelijke bediening en een groot bereik. Het eerste prototype koos mei 1936 het luchtruim. Als Mitsubishi C5M werd ook een variant voor de Keizerlijke Marine uitgebracht.

Mitsubishi Ki-15-I Bron: Wilco Vermeer collection

De Ki-15 werd door Mitsubishi ontwikkeld op basis van specificaties die waren opgezet door de Japanse legerluchtmacht in 1935. Hierin werd gevraagd om een tweepersoons verkenningsvliegtuig dat een voor die tijd hoge snelheid kon bereiken. Het resultaat werd een laagdekker met vast landingsgestel, aangedreven door een 750 pk (560 kW) Nakajima Ha-8 radiaal motor. Het eerste prototype vloog in mei 1936 en werd gevolgd door een puur civiel tweede prototype.^[1][2]

Op basis van het eerste, militaire prototype, werd een bestelling geplaatst door het Japanse leger voor de Leger Type 97 Bevel Verkenningsvliegtuig Model 1. Een jaar later, in mei 1937 zou de eerste aflevering van 437 toestellen plaatsvinden. Het tweede, civiele prototype, Karigane I, werd gekocht door een Japanse krant en vloog voor een promotietour naar Groot-Brittannië waar het indruk wekte als eerste Japans gebouwde vliegtuig in het buitenland.^[3]

Mitsubishi Karigane I Bron: Public Domain (onbekend)

Van de militaire legerversie werden twee varianten geproduceerd die voornamelijk werden ingezet in China. Een derde variant met sterkere motor werd voorgesteld maar werd nooit geproduceerd. Voor de Japanse Keizerlijke Marine werden twee varianten geproduceerd als Mitsubishi C5M of Marine Type 98 Verkenningsvliegtuig.

Totaal werden van alle varianten tezamen ongeveer 500 toestellen geproduceerd die ten tijde van het uitbreken van de strijd in de Pacific en het Verre Oosten op diverse fronten opereerden. Rond 1943 werden deze toestellen allemaal van de frontlinie teruggetrokken hoewel diversen nog werden ingezet voor kamikaze aanvallen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het toestel ingezet bij zowel de Keizerlijke Legerluchtmacht als de Marineluchtmacht. Een aantal toestellen werd na de oorlog door China buitgemaakt. Diverse werden vliegklaar gemaakt en voor opleidingsdoeleinden ingezet bij de luchtmacht van de Volksrepubliek China. De laatste toestellen werden hier in 1951 afgevoerd. Bij de Geallieerden stond dit type bekend als "Babs".

Het eerste prototype, aangedreven door een 750 pk (560 kW) Nakajima Ha-8 radiaal motor, vloog voor het eerst in mei 1936. De testvluchten waren een groot succes en het toestel voldeed eenvoudig aan alle vereisten. De snelheid die werd bereikt was maar liefst 481 km/u. Het toestel werd door de Japanse Keizerlijke Landmacht besteld als Leger Type 97 Verkenningsvliegtuig Model 1. Een jaar na de eerste vlucht van het eerste prototype, in mei 1937 werden de eerste van uiteindelijk 437 toestellen afgeleverd.^[4]

Vanwege de relatief hoge snelheid voor een toestel met een zwakke motor en vast landingsgestel, werd een tweede, civiele prototype gebouwd. Dit toestel werd gekocht door de Japanse krant Asahi Shimbun en kreeg de fabrieksaanduiding Mitsubishi Karigane I. Het toestel vloog voor het eerst op 19 maart 1937 met de naam Kamikaze en de civiele registratie J-BAAI. Het toestel vloog hierna met een nieuwe wereldrecordtijd van 51 uur, 17 minuten en 23 seconden tussen 6 april 1937 en 9 april 1937 van Tokyo naar Londen voor de kroning van King George VI.^[5]

De Kamikaze in legerdienst Bron: Public Domain (onbekend)

Het tweede prototype zou later weer in dienst van het Japanse leger komen. Door het succes van de recordvlucht werd echter een aantal Mitsubishi Karigane I toestellen aan civiele klanten verkocht. Een ander bekend toestel was de "Asakaze" met civiele registratie J-BAAL, eveneens eigendom van de krant Asahi Shimbun

Asakaze, J-BAAL Bron: Wilco Vermeer collection

De eerste produktieversie onder de naam Leger Type 97 Verkenningsvliegtuig Model 1, werd uitgevoerd met een 640 pk Nakajima Ha-8 motor. Het toestel werd als lichte aanvalsbommenwerper en als verkenningsvliegtuig ingezet. Vooral in de eerste rol was het een redelijk succesvol type tijdens de beginperiode van de 2e Chinees-Japanse oorlog (1937-1945). Na 1941 was het toestel echter te langzaam om nog op tijd weg te kunnen komen en werd het alleen nog maar ingezet voor verkenningsdoeleinden. Ook hierin bleek het echter al snel tekort te komen en was men blij over een nieuwe versie te kunnen beschikken.^[6]

Ki-15-I toestellen Bron: Wilco Vermeer collection

In mei 1938 vloog het eerste exemplaar van de verbeterde versie van de Ki-15 als Leger Type 97 Verkenner Model 2, aangedreven door een 800 pk (671 kW) Mitsubishi Ha-26-I motor. Ook dit toestel werd tweeledig ingezet, als lichte aanvalsbommenwerper en als verkenner.^[7]

Ki-15-II Bron: Wilco Vermeer collection

Beide Ki-15 typen waren redelijk succesvol tot in 1942. Ze hebben dienst gedaan op nagenoeg alle fronten in de Pacific en in China. Alle luchtbrigades hadden wel een aantal toestellen als verkenner in dienst. Vanaf 1943 werden de toestellen uit de frontlinie teruggetrokken en nog alleen ingezet als trainer en verbindingsvliegtuig. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werden nog verscheidene exemplaren ingezet als kamikazevliegtuig.

Ter vervanging werd getracht een nieuwe versie te ontwikkelen, de Ki-15-III. Toen het prototype klaar was heeft men de verdere ontwikkeling stopgezet, ten gunste van de nieuwere Mitsubishi Ki-46.

Van de Mitsubishi Ki-15-II werd ook een marine variant geproduceerd om dienst te doen als maritieme verkenner bij de aan land gestationeerde marine-eskaders. De eerste versie werd in 1938 geproduceerd als Marine Type 98 Verkenner Model 1 en was uitgerust met een Mitsubishi Zuisei motor met een vermogen van 780 pk.

C5M1 Bron: Public Domain (onbekend)

In 1940 verscheen een verbeterde versie als C5M2 (Marine type 98 Verkenner Model 2) met een Nakajima Sakae 12 motor met een vermogen van 940 pk (708 kW). Ook deze versie werd veelvuldig ingezet, echter door de marine voornamelijk als verkenner, maar ook als bevelsvliegtuig.

Op 8 december 1941 was het een C5M2 die het Britse smaldeel bij Maleisië ontdekte dat zou leiden tot de vernietiging van Force Z. Het was ook een Mitsubishi C5M2 welke op 3 maart 1942 de negen Mitsubishi A6M2 Model 21 Zero jachtvliegtuigen als bevelsvliegtuig begeleidde bij de Japanse luchtaanval op Broome.

C5M2 Bron: Public Domain (onbekend)

Noten

1. Francillon 1979, pag. 149-150
2. Murphy, 2009, 188
3. Francillon 1979, pag. 149-150
4. Francillon 1979, pag. 149-150
5. Francillon 1979, pag. 150-151
6. Murphy, 2009, 189
7. Murphy, 2009, 189