Mitsubishi Ki-46

De "Dinah" zoals de geallieerden hem noemden of de "Shitei" zoals de Japanners de Mitsubishi Ki-46 noemden staat bekend als één van de beste verkenners van de Tweede Wereldoorlog en één der elegantste vliegtuigen ooit ontworpen. Het toestel werd speciaal ontworpen als lange-afstandsverkenner voor grote hoogte. De specificaties werden in 1937 alleen gegund aan Mitsubishi en golden voor een lange-afstandsverkenner voor een strategische, operationele en tactische rol. Naast een rol als verkenner, werden tevens varianten ontwikkeld voor de rol als onderscheppingsjager en grondondersteuningsjager.

Ki-46-I Bron: Public Domain (onbekend)

De Japanse legerluchtmacht vaardigde op 12 december 1937 de specificaties uit aan Mitsubishi voor een lange afstand verkenningsvliegtuig ter vervanging van de Mitsubishi Ki-15. De belangrijkste kenmerken van de specificatie waren een inzetbaarheid van zes uur en voldoende snelheid om vijandelijke jagers te ontlopen. Een team onder leiding van Tomio Kubo werd aan het project gezet. Door zijn ervaring kon het team voortbouwen aan prototypes welke waren ontworpen voor de Mitsubishi Ki-39, een tweemotorige onderscheppingsjager en haar verkennersversie de Ki-40. Dat ontwerp had eerder de competitie verloren tegenover de Kawasaki Ki-45 "Toryu". Het eerste ontwerp werd uitgebreid aan windtunneltests blootgesteld. De resultaten werden gebruikt om koelingsproblemen met de motoren te verhelpen.^[1]

De geheel metalen constructie kreeg twee motoren, laaggelegen vleugels en een intrekbaar landingsgestel. In de cockpit was ruimte voor twee bemanningsleden, waarbij de piloot en de observator een eigen ruimte hadden. Tussen beide compartimenten was een brandstoftank aangebracht. In beide vleugels binnen en buiten gelegen van de motorgondels waren aanvullende brandstoftanks gesitueerd. Totaal was hiermee de brandstofvoorraad 1.490 liter. Voor de aandrijving was gekozen voor twee 850 pk (630 kW) MK2C Zuisei 14 Ha-26-I motoren.^[2][3]

Na een prototype volgden achtereenvolgens vier basistypen waarvan bij het laatste type, Mitsubishi Ki-46-IV, slechts vier prototypen werden geproduceerd. Bedoeld als verkenner voor op lange afstand, werd van met name het derde type Mitsubishi Ki-46-III, ook gebruikt als platform voor de productie van een onderscheppingsjager en een grondondersteuningsjager. Totaal werden 1.745 toestellen in diverse typen en prototypen geproduceerd.^[4]

De eerste exemplaren werden in China ingezet bij zeven eenheden. Ondanks dat het toestel geproduceerd was voor de Japanse legerluchtmacht werden toestellen met enige regelmaat ingezet door de Japanse Keizerlijke Marine. Soms met leger bemanning, soms met gecombineerde bemanning ten behoeve van marine operaties in de Zuidelijke Pacific en het Verre Oosten. Bij de expansie van de Japanse invloed in de Zuidelijke Pacific werden de toestellen intensief voor verkenningsdoeleinden ingezet. Het aantal slachtoffers dat de Geallieerden wisten te maken bij de Ki-46 bleef de gehele oorlog relatief laag. Geallieerde piloten noemden het vanwege de snelheid één van de moeilijkste Japanse toestellen om te achterhalen.

Als onderscheppingsjager werd de Ki-46 vooral ingezet tegen de hoog vliegende Amerikaanse Boeing B-29 bommenwerpers. De toegepaste bewapening en met name het schuin omhoog gerichte 37 mm kanon zorgde echter voor de nodige instabiliteit. Dit opgeteld bij de langzame klimsnelheid en het ontbreken van zelfdichtende brandstoftanks maakten het toestel minder geschikt voor deze gekozen rol.

Ki-46-III KAI valt een formatie Boeing B-29 bommenwerpers aan Bron: US Army photo

Na de Tweede Wereldoorlog wisten Groot-Brittannië, Frankrijk, de Verenigde Staten en de Sovjet Unie enige toestellen buit te maken en aan testen de onderwerpen. Alleen in het Royal Air Force Museum Cosford in Engeland werd een Mitsubishi Ki-46-III bewaard gebleven.

In november 1939 rolde het eerste prototype uit de fabriek, aangedreven door twee Mitsubishi Ha-26-I motoren met een vermogen van 780 pk elk. De vliegproeven waren uitstekend. Alhoewel het toestel net niet de vereiste snelheid haalde, was het nog altijd sneller dan de splinternieuwe Ki-43 jager. De totale prestatie stelde het leger echter ruim tevreden.^[5]

Alhoewel Mitsubishi nagenoeg bijna klaar was met de nieuwe motor bedoeld voor de Ki-46, wilde het leger niet wachten en bestelde reeds een eerste serie met de oudere motoren. Deze Ki-46-I serie ging naar de Shimoshizu Leger Vliegschool als Leger Type 100 Commando Verkenner Vliegtuig Model 1. Van dit type werden 34 toestellen geproduceerd.

Mitsubishi Ki-46-I Bron: Public Domain (onbekend)

In maart 1941 kwamen de beloofde Mitsubishi Ha-102 motoren beschikbaar en kreeg het toestel de nieuwe typering Ki-46-II of ook Leger Type 100 Commando Verkenner Vliegtuig Model 2. Van dit type werden de meeste toestellen gebouwd en wel 1.093 stuks.

Toen later de meeste Ki-46-II toestellen in operationele dienst werden vervangen door de nieuwere Ki-46-III, werd een groot aantal toestellen verbouwd tot Ki-46-II KAI, een driepersoons radio- en navigatietrainer. Hierbij werd de cabine gemodificeerd.

Mitsubishi Ki-46-II Bron: Wilco Vermeer collection

Tot de intrede van de P-38F Lightning en Spitfire Mk V jagers in het Verre Oosten was de Ki-46-II onaantastbaar. Dat dit niet oneindig kon blijven bestaan had de Japanse legerleiding goed ingeschat. De volgende versie, de Ki-46-III kreeg dan ook twee Mitsubishi Ha-112-II motoren met een vermogen van 1500 pk elk. Tevens werd de hoeveelheid aanwezige brandstof vergroot en werd de stroomlijn verbeterd door een andere neus aan te brengen. De eerste vlucht vond plaats in december 1942 en de productie startte gelijktijdig met de voortdurende productie van de Ki-46-II. Van de Ki-46-III werden 613 toestellen geproduceerd. in de drie varianten.

Mitsubishi KI-46-III Bron: Wilco Vermeer collection

Een conversie van de Ki-46-III werd aangegrepen om een bommenwerper/onderscheppingsjager te realiseren. Dit werd de Ki-46-III KAI, met twee 20 mm HO-5 kanonnen voorin de neus en boven achter de cockpit een schuin naar boven vurend 37 mm Ho-203 kanon. Deze Leger Type 100 Verdedigings Jager kwam in functie in november 1944 en was niet bepaald een succes, door het slechte klimvermogen.^[6]

Mitsubishi KI-46-III-KAI Bron: Public Domain (onbekend)

Een andere conversie tot aanvalsjager (Leger Type 100 Aanvals Vliegtuig) ontstond als Ki-46-IIIb. Dit toestel had iets meer succes en werd uitgerust met twee 20 mm Ho-5 kanonnen in de neus.

Mitsubishi KI-46-IIIb Bron: Public Domain (onbekend)

De Ki-46-IV tenslotte zou een verbeterde versie worden met twee 1.500 pk (1.119 kW) Mitsubishi Ha-112 IIru opgevoerde motoren en een grotere brandstofcapaciteit. Meer dan vier prototypen werden niet geproduceerd.

Mitsubishi Ki-46-IV Bron: Public Domain (onbekend)

Noten

1. Air International November 1980, pag. 227
2. Air International November 1980, pag. 227
3. Francillon, 1979, pag. 169-170
4. Francillon, 1979, pag. 176
5. Frederiksen, 2001, pag. 235
6. Frederiksen, 2001, pag. 235