Eén van de meest hardnekkige mythes van de Holocaust is dat de Joden zich zonder verzet massaal hebben laten uitroeien. Verondersteld wordt dat ze zich als makke schapen naar de slachtbank lieten leiden. Dit is een grove beschuldiging die bovendien onjuist is. Er waren wel degelijk Joden die verzet pleegden, maar de nazi’s vormden meestal een veel sterkere tegenstander. Wat konden onbewapende burgers, waaronder kinderen, zieken en bejaarden, beginnen tegen zwaar bewapende SS’ers? Maar ook de Joden die zich wel wapenden tegen de nazi’s behaalden slechts zelden de overwinning. Weliswaar waren de Joden die meevochten gedurende de strijd in het Joodse getto van Warschau, in het voorjaar van 1943, sterke tegenstanders en hielden zij het veel langer vol dan de Duitsers verwacht hadden, maar uiteindelijk verloren ze hun dappere gevecht. Zo verging het ook vele anderen.

Maar naast gewelddadig verzet, waren er voor Joden natuurlijk vele andere mogelijkheden om tegenstand te bieden aan de nazi’s. Na de oorlog werden mensen als Oscar Schindler geroemd omdat ze Joden hadden gered, maar het lot van de Joden lag lang niet altijd in handen van niet-Joodse verzetsmensen. Meerdere Joden hielpen hun lotgenoten, bijvoorbeeld door het organiseren van illegale emigratieprogramma’s naar Palestina en het opzetten van vluchtroutes naar neutrale landen. Sommige Joden pleegden zelfs nog verzet in de vernietigingskampen, bijvoorbeeld door deel te nemen aan een opstand. Niet alle vormen van verzet waren bedoeld om te overleven of om de Duitsers schade toe te brengen. Ook de Joden die net iets meer deden dan anderen om het leed van hun Joodse medemens te verzachten pleegden verzet.

In “Unlikely Heroes” zien we het verhaal van zeven Joodse mensen die zich gedurende de Tweede Wereldoorlog op geheel verschillende manieren verzet hebben tegen de nazi’s. Hieronder worden deze ‘onwaarschijnlijke’ helden en hun heldendaden genoemd.

Nadat de hele familie van Pinchas Rosenbaum omgebracht was door de nazi’s, sloot hij zich aan bij een verzetsbeweging die zich bezig hield met het redden van Joden. Gedurende meer dan een jaar lang vermomde hij zichzelf als SS-officier of lid van de Hongaarse Pijlkruisers. Hiermee riskeerde hij zijn leven, maar het was een effectieve manier om Joden uit de handen van de echte Jodenjagers te houden. Hij redde meer dan 1.000 Joden, waarvan merendeels wezen.

Willy Perl was een Oostenrijkse Jood die in 1938 het lef had om naar Berlijn af te reizen om te spreken met de superieuren van Adolf Eichmann. Eichmann was woedend dat hij gepasseerd werd en nog wel door een Jood! Perl sprak in Berlijn over zijn voorstel om Joden toe te staan om illegaal naar Palestina te emigreren. Uiteindelijk slaagden dankzij dit plan 40.000 Joodse emigranten erin om zich te vestigen in het toekomstige Israël. Perls emigratieplan is één van de grootste, maar vrij onbekende, reddingsacties van Joden gedurende de periode dat Hitler aan de macht was.

In het getto Theresienstadt deelde kunstenares Friedl Dicker Brandeis haar talent met de kinderen die hier gevangen zaten. Deze kinderen waren hun ouders verloren en zouden zelf ook gedeporteerd worden naar Auschwitz. Met beperkte middelen liet Friedl de kinderen tekenen en schilderen om hun verdriet en leed te verwerken. Haar methode was succesvol en wordt door hulpverleners en psychologen nog steeds veelvuldig gebruikt als kinderen, bijvoorbeeld tijdens oorlogen of natuurrampen, afschuwelijke dingen hebben meegemaakt. In deze documentaire vertellen Ella Weissberger en Helga Kinsky over de herinneringen die ze hebben aan hun moedige lerares.

Leon Kahn zag hoe zijn vader en zus, samen met bijna al hun dorpsgenoten, vermoord werden door Litouwse collaborateurs. Hij sloot zich aan bij de partizanen die in de bossen van Polen, Rusland en Litouwen opereerden. Zo nam hij wraak op de Duitsers en hun collaborateurs.

De acteur Robert Clary, bekend van onder andere de comedyserie “Hogan’s Heroes” (1965-1971) die zich afspeelt in een Duits krijgsgevangenenkamp tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd gedurende de Duitse bezetting van Frankrijk gedeporteerd naar verschillende concentratiekampen. Vanuit de trein waarin hij gedeporteerd werd, gooide hij een afscheidsbriefje naar zijn broer Het werd gevonden en doorgestuurd naar zijn familie. In deze documentaire verteld Clary zijn verhaal. De 14-jarige Clary vermaakte zijn medegevangenen in de kampen met zijn liedjes en geheime optredens. Hij voorzag hen gedurende hun lijden of hun laatste levensdagen van vermaak. Entertainment om het leed van de Joden te verzachten: een zeer bijzondere vorm van verzet tegen de nazi’s.

Vanuit het neutrale Zwitserland hielp Recha Sternbuch, dochter van een rabbi, meerdere Joodse vluchtelingen ontkomen aan het vernietigingsprogramma van de nazi’s. Dertig Joden kregen onderdak in haar eigen huis en vele anderen hielp ze bij het illegaal oversteken van de grens. Tijdens de Bar Mitzvah van één van haar zoons verlieten Reche en haar man de synagoge om drie jonge studenten te redden die probeerden te ontsnappen naar Vichy-Frankrijk. Weliswaar misten ze daardoor een belangrijke dag uit het leven van hun zoon, maar ze redden drie Joden. Een prachtig geschenk voor hun zoon. Recha Sternbuch was ook één van de eerste die tijdens de oorlog aan de wereld rapporteerde over de slachtingen die plaatsvonden in Oost- en Midden-Europa.

Samen met één van haar zussen en haar ouders werd Anna Heilman gedeporteerd naar Auschwitz. Dit gebeurde kort na de opstand in het Joodse getto van Warschau. Ze zag haar vader en moeder nooit meer terug. Anna werd gedwongen om te werken in een munitiefabriek. Ze smokkelde uit de fabriek meerdere malen kruit mee, dat uiteindelijk in oktober 1944 gebruikt werd om crematorium IV in Auschwitz-Birkenau op te blazen. Nadat het crematorium door de explosie verwoest was, werden meerdere vrouwen, waaronder Annes zus, gearresteerd en gemarteld door de SS. Anna had zich, dankzij de hulp van medegevangenen, verborgen in de hospitaalbarak van Auschwitz. De vrouwen die betrokken waren geweest bij de opstand werden opgehangen voor de ogen van hun medegevangenen. Alleen Anna werd niet opgepakt. Ze overleefde de oorlog en kon getuigen van het complot om het crematorium te verwoesten.

De ontroerende en ontzagwekkende verhalen van alle bovenstaande personen zijn zeer goed uitgewerkt in deze documentaire. Historische beelden worden afgewisseld met interviews of recente beelden van locaties waar de weergegeven gebeurtenissen zich afgespeeld hebben. Het commentaar wordt verzorgd door acteur Ben Kingsley, bekend van onder andere zijn rol in “Schindler’s List” (1993) als Itzhak Stern, ook een Joodse held zonder wiens bijdrage Oscar Schindler nooit zoveel Joden had kunnen redden. De boodschap van “Unlikely Heroes” is hetzelfde als “Schindler’s List”: “Wie één leven redt, redt de hele wereld”, een spreuk uit de Talmoed.

Deze documentaire laat zien dat er wel degelijk Joden waren die zich verzet hebben tegen de uitroeiingsplannen van Hitler. In hoeverre hun verzet uitzonderlijk was, komt minder goed naar voren in deze documentaire, want er wordt geen compleet beeld gegeven van het Joodse verzet. Er waren veel meer mensen als Pinchas Rosenbaum, Willy Perl, Friedl Dicker Brandeis, Leon Kahn, Robert Clary, Recha Sternbuch en Anna Heilman, maar in deze documentaire zien we enkel hun verhaal. “Unlikely Heroes” vormt een mooi eerbetoon aan hen, maar ook al de vele andere ware Joodse helden.